"Mając 17 lat" - o bólu po utracie najbliższego człowieka

Akcja najnowszego filmu francuskiego artysty André Téchiné ,,Mając 17 lat” rozgrywa się w położonym u stóp gór miasteczku – tu znajduje się szkoła, tu również mieszka z rodzicami Damien Delille (Kacey Mottet Klein), jeden z głównych bohaterów filmu. Jednak w wielu znaczących scenach twórcy opuszczają miejscowość, by przenieść się w góry, a przede wszystkim na farmę państwa Charpoul.
 "Mając 17 lat" - o bólu po utracie najbliższego człowieka
/ mat. prasowe
Thomas (Corentin Fila) jest dzieckiem adoptowanym, co od razu widać: ma ciemną skórę, mięsiste wargi i czarne, kręcone włosy. Żyje w surowych warunkach i – choć na pewno jest bardzo kochany przez przybranych rodziców – pracuje ponad siły, ucząc się i pomagając adopcyjnemu ojcu. Konflikt między Tomem a Damienem zdaje się trwać już od pewnego czasu, a na naszych oczach przybiera na sile. Gdy Marianne Delille (Sandrine Kiberlain), lekarka, odwiedza chorą panią Charpoul, dochodzi do wniosku, że dla Thomasa najkorzystniej będzie, jeśli zamieszka w mieście, co skróci znacznie jego drogę do szkoły, a być może naprawi relacje między oboma siedemnastolatkami. Nie ma jednak pojęcia, jakie będą konsekwencje tego kroku.

Jak interpretować ostatnią kinową historię Francuza? Niełatwe zadanie. André Téchiné ma teraz 73 lata. Studiował filozofię na Sorbonie. Jako scenarzysta i reżyser debiutował w 1969 roku pełnometrażową fabułą ,,Paulina odchodzi”. Szanowany, choć rzadko nagradzany, zdobył jednak w 1985 roku Palmę w Cannes za ,,Spotkania” oraz Cezary 1994 . Czy wypracował swój styl? Jeśli tak, to niemal przezroczysty, niedostrzegalny, można powiedzieć literacki – postacie są świetnie namalowane zarówno w scenariuszu, jak i w grze znakomicie prowadzonych aktorów, opowieść wolna jest od formalnych wolt, a warstwa wizualna, lekko zmysłowa w prawie każdym dziele Francuza, nie wstrząsa widzem, nie zapiera tchu – jedynie wspomaga narrację. I zawsze musimy znaleźć sami jakiś klucz do odczytania filmu.
A tym razem twórca skomplikował tę kwestię bardziej niż zazwyczaj. Jeśli bowiem weźmiemy pod uwagę po prostu tytuł i przez jego pryzmat spojrzymy na oglądaną historię, zobaczymy jeszcze jedną opowieść o dojrzewaniu. Widać tu drobne, ale znaczące szczegóły, jak protest nastolatka przeciw nadopiekuńczości matki, męską rywalizację, ,odrabianie” lekcji odwagi – wszak większość sytuacji, wobec których obaj bohaterowie stają, konfrontuje ich z prawdą o sobie.

W niektórych komentarzach w Polsce słychać też opinie, zgodnie z którymi film jest metaforą współczesnej Francji. Oto na spokojnej prowincji pojawia się obcy, adoptowany, z wolna zaczyna prowokować konflikty z otoczeniem, potem zadomawia się wśród nich... i tu lepiej się zatrzymać, nie cytując dalszych ,,interpretacji”. Zbyt wiele w nich prostactwa, wulgarności, nieokiełznanej agresji i zwykłych bzdur. Pozostaje zatem podejść do ,,17 lat” jako do filmu psychologicznego. Bezpretensjonalną, zachowującą układ chronologiczny narrację (scenariusz reżyser pisał z Céline Sciammą) podzielono na 3 części; każda z nich ma w tytule słowo trymestr, przy czym może ono odnosić się zarówno do roku szkolnego (wszak pierwsza scena rozgrywa się podczas lekcji), jak i do faz ciąży Christine Charpoul. Napięcie akcji budowane jest przez rytm roku szkolnego, zbliżanie się końcowych egzaminów, ale oczekiwanie na narodziny siostry lub brata w Tomie wywołuje niemniej silne, sprzeczne uczucia, które są w filmie Téchiné jednym z najciekawszych wątków. Z kolei dla Damiena stan odmienny obcej mu kobiety jest wyzwaniem, próbą uczuć, które wywołuje w nim rówieśnik.

Relacja między siedemnastolatkami stanowi fabularną oś filmu, lecz pozostałe wątki nie stanowią dla niej tylko tła. Możemy przyjrzeć się dramatom kobiet. Christine nosi ból po tylu poronieniach, nie pretenduje jednak do miana współczesnej Niobe. Marianne – lekarka z powołania, aktywna, życzliwa ludziom, potem zaś niemal oszalała z rozpaczy po śmierci męża ,,na polu chwały”. Widzimy również zranionych, choć zachowujących pozory siły mężczyzn. Wizerunki oficera lotnictwa Delille’a trzymającego fason, ale przytłoczonego odpowiedzialnością za podwładnych i żyjącego w permanentnym zagrożeniu (Alexis Loret) oraz dźwigającego traumy swoje i żony farmera Charpoula, którego smutek widzi tak hermetyczny, zdawałoby się, Tom. Oczywiście, najważniejsi pozostają Thomas i Damien. Pasjonujące jest obserwowanie gry pozorów, którą prowadzi z nami Téchiné (przy współudziale Sciammy), i którą chłopcy prowadzą między sobą i z otoczeniem. Początkowo i nam, i dorosłym w filmie wydaje się, że źródłem konfliktu jest rywalizacja w nauce, może kompleksy Toma. Po kolejnej bójce dyrektor dokonuje ,,odkrycia”, że młody Charpoul to ,,typ prześladowcy” (choć to akurat starcie wywołał Damien). Sam Thomas jako wyjaśnienie poda później ,,pretensjonalność” kolegi – uwaga ta niepozbawiona jest zresztą podstaw. Dopiero pod koniec opowieści twórcy odsłaniają nam prawdę (ale czy pełną?): emocjami powodującymi wzajemną agresję są lęk i wstręt do siebie, zaś za tymi uczuciami kryje się namiętność. Wspomniana gra (czy gry, czasem gierki) ukazuje całą złożoność wewnętrznego świata kipiących wskutek hormonalnej burzy siedemnastolatków. Tu zresztą Francuz zaskakuje nas po raz kolejny: przypomina, że studiował filozofię i każe chłopcom analizować teksty Leibniza (nie, bynajmniej nie o rachunku różniczkowym) o namiętności, pożądaniu i potrzebach. Uświadamia widzom, że jak pisał niemiecki uczony, ,,dusza niepozbawiona wrażeń zmysłowych wyraża własne ciało”.

Tak dzieje się z Thomasem i Damienem. ,,Mając 17 lat” jawi się nam jako obraz procesu samopoznania i kształtowania siebie. Damien, wpatrzony w nieobecnego ojca-bohatera i ,,zastępczego ojca” Pabla, uwikłany w symbiozę z matką, która ,,pomyśli o wszystkim”, dumną z jego wrażliwości, szarpie się, by zrealizować swoje mgliste marzenia; może dlatego na T-shircie, który wkłada najchętniej, widnieje napis ,,My dream is alive” (moje marzenie żyje).

Thomas z kolei dźwiga brzemię dziecka zastępczego, nie do końca chcianego, ,,tymczasowego” (tak sam myśli). Musi dostrzec miłość bliskich, swoje uczucie, zwłaszcza lęk, przyjąć ludzi takimi, jacy są. Ten proces twórcy ukazują niezwykle wiarygodnie. Pozostaje tylko pytanie, czy musieliśmy dostać kolejną opowieść, która przy całej subtelności i wnikliwości wpisuje się w nurt gender, która przekonuje nas, że zasmucenie Damiena po chwilach namiętności nie świadczy o tym, że to, co zrobił, ,,nie jest okej”.

Pozostaje jednak coś, co według mnie broni filmu Téchiné. Myślę o motywie bólu po utracie najbliższego człowieka. Porażająco Corentin Fila gra sceny, w których wspiera rówieśnika i jego matkę, w których cały emanuje bezradnością nastolatka, milczącego w obecności odrętwiałej z bólu kobiety, bo – jak mówi – brak mu słów. Jego czystość i prostota, bezpretensjonalność i zagubienie na długo pozostają w pamięci.

Paweł Gabryś-Kurowski


,,Mając 17 lat”; reż.: André Téchiné; wyk.: Corentin Fila, Kacey Mottet Klein, Sandrine Kiberlain; Francja 2016

 

POLECANE
Partia obciachu i dziadersów. Ujawniono raport nt. ugrupowania Tuska i kampanii Trzaskowskiego z ostatniej chwili
"Partia obciachu i dziadersów". Ujawniono raport nt. ugrupowania Tuska i kampanii Trzaskowskiego

Do wewnętrznych struktur Konfederacji trafi raport opisujący powody wyborczej porażki Rafała Trzaskowskiego w wyborach prezydenckich 2025 roku. Jak donosi „Rzeczpospolita”, dokument szczegółowo analizuje, dlaczego kandydat Koalicji Obywatelskiej nie zdobył poparcia młodych wyborców.

Silniki zostały wyłączone celowo? Nowe informacje ws. katastrofy samolotu Air India pilne
Silniki zostały wyłączone celowo? Nowe informacje ws. katastrofy samolotu Air India

Pojawiły się nowe informacje dotyczące katastrofy samolotu linii Air India, w której życie straciło 260 osób. Wstępny raport wskazuje, że w dreamlinerze doszło do odcięcia dopływu paliwa do obu silników. „Sekwencja zdarzeń nie wskazuje na pomyłkę. Przełączniki przesunęły się w odstępie sekundy, mniej więcej tyle, ile zajęłoby przestawienie jednego, a potem drugiego” - mówi jeden z ekspertów.

IMGW wydał komunikat. Oto co nas czeka w najbliższym czasie Wiadomości
IMGW wydał komunikat. Oto co nas czeka w najbliższym czasie

Jak informuje IMGW, prawie cała Europa północna oraz centralna i południowa jest w obszarze podwyższonego ciśnienia. Resztę kontynentu obejmują niże z frontami atmosferycznym.

Co dalej z grą Lewandowskiego w kadrze? Są nowe informacje z ostatniej chwili
Co dalej z grą Lewandowskiego w kadrze? Są nowe informacje

Robert Lewandowski wraca do gry w reprezentacji Polski. Jak informuje Piotr Koźmiński z "Goal.pl", napastnik FC Barcelony jest gotów do powrotu i będzie do dyspozycji nowego selekcjonera – Jana Urbana.

TVN: Tak Tusk planuje nie dopuścić do zaprzysiężenia Karola Nawrockiego Wiadomości
TVN: Tak Tusk planuje nie dopuścić do zaprzysiężenia Karola Nawrockiego

W programie „Podcast Polityczny” TVN24 prowadzonym przez Arletę Zalewską i Konrada Piaseckiego ujawniono kulisy politycznych napięć związanych z wyborem Karola Nawrockiego na prezydenta RP. Według relacji prowadzących w obozie rządzącym miały pojawić się pomysły, jak zablokować zaprzysiężenie nowo wybranego prezydenta.

Komunikat dla mieszkańców Torunia z ostatniej chwili
Komunikat dla mieszkańców Torunia

Międzynarodowy Instytut Chemii Analitycznej PAN, który będzie prowadził badania naukowe i prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie ochrony, środowiska i bezpieczeństwa żywności, powstanie w Toruniu - poinformowała rzeczniczka marszałka województwa kujawsko-pomorskiego Beata Krzemińska.

Otwarte i tolerancyjne Niemcy to mit tylko u nas
Otwarte i tolerancyjne Niemcy to mit

Niemcy od dawna nie są już takim krajem, za jaki się podają. Nowe dane zza Odry pokazują bowiem, że w Niemczech jest coraz więcej przemocy wobec gejów, kobiet i Żydów. Gdyby takie statystyki wychodziły z Polski, Unia Europejska już dawno lamentowałaby nad bezpieczeństwem w naszym kraju. Jak jednak poradzą sobie z tymi problemami Niemcy?

Zasłynął skokiem ze stratosfery. Tragiczny wypadek austriackiego sportowca Wiadomości
Zasłynął skokiem ze stratosfery. Tragiczny wypadek austriackiego sportowca

Z Włoch napływają dramatyczne informacje. Podczas lotu motoparalotnią nad Porto Sant’Elpidio Felix Baumgartner, austriacki sportowiec, stracił kontrolę nad maszyną, prawdopodobnie w wyniku nagłego pogorszenia stanu zdrowia, i rozbił się w basenie należącym do hotelowego kompleksu.

Niemcy spadły z pozycji lidera. Imigranci szturmują inny kraj UE pilne
Niemcy spadły z pozycji lidera. Imigranci szturmują inny kraj UE

Przez ostatnie dziesięć lat Niemcy były głównym kierunkiem dla osób ubiegających się o azyl i przybywających do Europy spoza UE. Obecnie jednak sytuacja uległa zmianie i na czele tego zestawienia pojawił się nowy kraj.

Ogromna większość Polaków chce kupować polską żywność. Wyniki sondażu Wiadomości
Ogromna większość Polaków chce kupować polską żywność. Wyniki sondażu

Blisko 80 proc. Polaków deklaruje, że przy wyborze produktów spożywczych stara się sięgać po żywność krajową, a 67 proc. uważa ją za lepszą jakościowo od zagranicznej – wynika z najnowszego raportu CBOS. Tylko 17 proc. ankietowanych wskazuje, że cena jest dla nich kluczowym kryterium podczas zakupów.

REKLAMA

"Mając 17 lat" - o bólu po utracie najbliższego człowieka

Akcja najnowszego filmu francuskiego artysty André Téchiné ,,Mając 17 lat” rozgrywa się w położonym u stóp gór miasteczku – tu znajduje się szkoła, tu również mieszka z rodzicami Damien Delille (Kacey Mottet Klein), jeden z głównych bohaterów filmu. Jednak w wielu znaczących scenach twórcy opuszczają miejscowość, by przenieść się w góry, a przede wszystkim na farmę państwa Charpoul.
 "Mając 17 lat" - o bólu po utracie najbliższego człowieka
/ mat. prasowe
Thomas (Corentin Fila) jest dzieckiem adoptowanym, co od razu widać: ma ciemną skórę, mięsiste wargi i czarne, kręcone włosy. Żyje w surowych warunkach i – choć na pewno jest bardzo kochany przez przybranych rodziców – pracuje ponad siły, ucząc się i pomagając adopcyjnemu ojcu. Konflikt między Tomem a Damienem zdaje się trwać już od pewnego czasu, a na naszych oczach przybiera na sile. Gdy Marianne Delille (Sandrine Kiberlain), lekarka, odwiedza chorą panią Charpoul, dochodzi do wniosku, że dla Thomasa najkorzystniej będzie, jeśli zamieszka w mieście, co skróci znacznie jego drogę do szkoły, a być może naprawi relacje między oboma siedemnastolatkami. Nie ma jednak pojęcia, jakie będą konsekwencje tego kroku.

Jak interpretować ostatnią kinową historię Francuza? Niełatwe zadanie. André Téchiné ma teraz 73 lata. Studiował filozofię na Sorbonie. Jako scenarzysta i reżyser debiutował w 1969 roku pełnometrażową fabułą ,,Paulina odchodzi”. Szanowany, choć rzadko nagradzany, zdobył jednak w 1985 roku Palmę w Cannes za ,,Spotkania” oraz Cezary 1994 . Czy wypracował swój styl? Jeśli tak, to niemal przezroczysty, niedostrzegalny, można powiedzieć literacki – postacie są świetnie namalowane zarówno w scenariuszu, jak i w grze znakomicie prowadzonych aktorów, opowieść wolna jest od formalnych wolt, a warstwa wizualna, lekko zmysłowa w prawie każdym dziele Francuza, nie wstrząsa widzem, nie zapiera tchu – jedynie wspomaga narrację. I zawsze musimy znaleźć sami jakiś klucz do odczytania filmu.
A tym razem twórca skomplikował tę kwestię bardziej niż zazwyczaj. Jeśli bowiem weźmiemy pod uwagę po prostu tytuł i przez jego pryzmat spojrzymy na oglądaną historię, zobaczymy jeszcze jedną opowieść o dojrzewaniu. Widać tu drobne, ale znaczące szczegóły, jak protest nastolatka przeciw nadopiekuńczości matki, męską rywalizację, ,odrabianie” lekcji odwagi – wszak większość sytuacji, wobec których obaj bohaterowie stają, konfrontuje ich z prawdą o sobie.

W niektórych komentarzach w Polsce słychać też opinie, zgodnie z którymi film jest metaforą współczesnej Francji. Oto na spokojnej prowincji pojawia się obcy, adoptowany, z wolna zaczyna prowokować konflikty z otoczeniem, potem zadomawia się wśród nich... i tu lepiej się zatrzymać, nie cytując dalszych ,,interpretacji”. Zbyt wiele w nich prostactwa, wulgarności, nieokiełznanej agresji i zwykłych bzdur. Pozostaje zatem podejść do ,,17 lat” jako do filmu psychologicznego. Bezpretensjonalną, zachowującą układ chronologiczny narrację (scenariusz reżyser pisał z Céline Sciammą) podzielono na 3 części; każda z nich ma w tytule słowo trymestr, przy czym może ono odnosić się zarówno do roku szkolnego (wszak pierwsza scena rozgrywa się podczas lekcji), jak i do faz ciąży Christine Charpoul. Napięcie akcji budowane jest przez rytm roku szkolnego, zbliżanie się końcowych egzaminów, ale oczekiwanie na narodziny siostry lub brata w Tomie wywołuje niemniej silne, sprzeczne uczucia, które są w filmie Téchiné jednym z najciekawszych wątków. Z kolei dla Damiena stan odmienny obcej mu kobiety jest wyzwaniem, próbą uczuć, które wywołuje w nim rówieśnik.

Relacja między siedemnastolatkami stanowi fabularną oś filmu, lecz pozostałe wątki nie stanowią dla niej tylko tła. Możemy przyjrzeć się dramatom kobiet. Christine nosi ból po tylu poronieniach, nie pretenduje jednak do miana współczesnej Niobe. Marianne – lekarka z powołania, aktywna, życzliwa ludziom, potem zaś niemal oszalała z rozpaczy po śmierci męża ,,na polu chwały”. Widzimy również zranionych, choć zachowujących pozory siły mężczyzn. Wizerunki oficera lotnictwa Delille’a trzymającego fason, ale przytłoczonego odpowiedzialnością za podwładnych i żyjącego w permanentnym zagrożeniu (Alexis Loret) oraz dźwigającego traumy swoje i żony farmera Charpoula, którego smutek widzi tak hermetyczny, zdawałoby się, Tom. Oczywiście, najważniejsi pozostają Thomas i Damien. Pasjonujące jest obserwowanie gry pozorów, którą prowadzi z nami Téchiné (przy współudziale Sciammy), i którą chłopcy prowadzą między sobą i z otoczeniem. Początkowo i nam, i dorosłym w filmie wydaje się, że źródłem konfliktu jest rywalizacja w nauce, może kompleksy Toma. Po kolejnej bójce dyrektor dokonuje ,,odkrycia”, że młody Charpoul to ,,typ prześladowcy” (choć to akurat starcie wywołał Damien). Sam Thomas jako wyjaśnienie poda później ,,pretensjonalność” kolegi – uwaga ta niepozbawiona jest zresztą podstaw. Dopiero pod koniec opowieści twórcy odsłaniają nam prawdę (ale czy pełną?): emocjami powodującymi wzajemną agresję są lęk i wstręt do siebie, zaś za tymi uczuciami kryje się namiętność. Wspomniana gra (czy gry, czasem gierki) ukazuje całą złożoność wewnętrznego świata kipiących wskutek hormonalnej burzy siedemnastolatków. Tu zresztą Francuz zaskakuje nas po raz kolejny: przypomina, że studiował filozofię i każe chłopcom analizować teksty Leibniza (nie, bynajmniej nie o rachunku różniczkowym) o namiętności, pożądaniu i potrzebach. Uświadamia widzom, że jak pisał niemiecki uczony, ,,dusza niepozbawiona wrażeń zmysłowych wyraża własne ciało”.

Tak dzieje się z Thomasem i Damienem. ,,Mając 17 lat” jawi się nam jako obraz procesu samopoznania i kształtowania siebie. Damien, wpatrzony w nieobecnego ojca-bohatera i ,,zastępczego ojca” Pabla, uwikłany w symbiozę z matką, która ,,pomyśli o wszystkim”, dumną z jego wrażliwości, szarpie się, by zrealizować swoje mgliste marzenia; może dlatego na T-shircie, który wkłada najchętniej, widnieje napis ,,My dream is alive” (moje marzenie żyje).

Thomas z kolei dźwiga brzemię dziecka zastępczego, nie do końca chcianego, ,,tymczasowego” (tak sam myśli). Musi dostrzec miłość bliskich, swoje uczucie, zwłaszcza lęk, przyjąć ludzi takimi, jacy są. Ten proces twórcy ukazują niezwykle wiarygodnie. Pozostaje tylko pytanie, czy musieliśmy dostać kolejną opowieść, która przy całej subtelności i wnikliwości wpisuje się w nurt gender, która przekonuje nas, że zasmucenie Damiena po chwilach namiętności nie świadczy o tym, że to, co zrobił, ,,nie jest okej”.

Pozostaje jednak coś, co według mnie broni filmu Téchiné. Myślę o motywie bólu po utracie najbliższego człowieka. Porażająco Corentin Fila gra sceny, w których wspiera rówieśnika i jego matkę, w których cały emanuje bezradnością nastolatka, milczącego w obecności odrętwiałej z bólu kobiety, bo – jak mówi – brak mu słów. Jego czystość i prostota, bezpretensjonalność i zagubienie na długo pozostają w pamięci.

Paweł Gabryś-Kurowski


,,Mając 17 lat”; reż.: André Téchiné; wyk.: Corentin Fila, Kacey Mottet Klein, Sandrine Kiberlain; Francja 2016


 

Polecane
Emerytury
Stażowe