Wykorzystanie środków zgromadzonych w PPK
Materiał powstał przy współpracy z Komisją Krajową NSZZ Solidarność
Zasadniczym przeznaczeniem pracowniczych planów kapitałowych jest dobrowolne, długoterminowe gromadzenie oszczędności w celu ich wypłaty uczestnikowi po osiągnięciu przez niego 60 lat. Ukończenie 60 lat uprawnia uczestnika PPK do złożenia do instytucji finansowej prowadzącej PPK wniosku o rozpoczęcie wypłaty zgromadzonych przez niego środków. Podkreślenia wymaga fakt, iż ustawa o PPK określa granicę wieku, po osiągnięciu której dopuszczalne jest wykorzystanie oszczędności zgromadzonych w PPK na takim samym poziomie dla kobiet i dla mężczyzn, niezależnie od wieku emerytalnego.
Ustawa o PPK zakłada, że wykorzystanie oszczędności po ukończeniu 60. roku życia przez uczestnika powinno następować stopniowo. Proces przekazywania uczestnikowi środków zgromadzonych w PPK jest co do zasady rozciągnięty na 10 lat. Podstawowy model wykorzystywania środków zgromadzonych w PPK zakłada, że jednorazowo wypłaca się uczestnikowi kwotę 25 % środków, a pozostała kwota (75 %) podlega wypłacie w co najmniej 120 miesięcznych ratach.
Uczestnik PPK może jednak wybrać odmienny sposób wykorzystania środków zgromadzonych w PPK. Po pierwsze, może postanowić, że całość jego oszczędności będzie podlegać wypłacie w formie comiesięcznych rat. Po drugie, może także zadeklarować odmienną liczbę miesięcznych rat, w których dokonywana będzie wypłata środków. Ustawa o PPK zachęca do tego, aby liczba miesięcznych rat nie była mniejsza niż 120. Uczestnik, który złożył wniosek o wypłatę środków w co najmniej 120 miesięcznych ratach, nie jest następnie uprawniony do zmniejszenia liczby miesięcznych rat w taki sposób, że wypłata środków trwałaby krócej niż 10 lat. Uczestnik, który zdecyduje się rozłożyć ratalną wypłatę środków na okres krótszy niż 10 lat, musi liczyć się z koniecznością zapłaty zryczałtowanego podatku dochodowego. Po trzecie, środki zgromadzone w PPK mogą podlegać wypłacie jednorazowo. Może stać się tak w przypadku, gdy wartość kapitału zgromadzonego w PPK jest na tyle niska, że pierwsza rata wypłaty byłaby niższa niże 50 zł.
Wykorzystanie środków zgromadzonych w PPK może polegać także na ich jednorazowym przekazaniu do zakładu ubezpieczeń, w którym uczestnik wykupił świadczenie okresowe lub dożywotnie.
Osoby pozostające w związku małżeńskim mogą przeznaczyć oszczędności zebrane w PPK na tzw. świadczenie małżeńskie. Jest to możliwe na wspólny wniosek małżonków, jeżeli ukończyli oni 60 lat, a ich PPK prowadzi ta sama instytucja finansowa. Istotą świadczenia małżeńskiego jest to, że wypłata miesięcznych rat następuje na rzecz obojga małżonków, a podstawę obliczenia tych rat stanowi suma oszczędności zgromadzonych w PPK przez oboje małżonków.
W wyjątkowych przypadkach środki zgromadzone w PPK mogą zostać wykorzystane przez uczestnika jeszcze przed osiągnięciem 60. roku życia. Może to nastąpić zasadniczo w dwóch przypadkach: 1) w celu pokrycia wkładu własnego w związku z zaciągnięciem przez uczestnika PPK kredytu na budowę lub przebudowę budynku mieszalnego lub mieszkania albo na nabycie nieruchomości albo 2) w przypadku poważnego zachorowania uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka. Na pierwszy cel uczestnik może przeznaczyć nawet pełną kwotę środków zgromadzonych przez niego na rachunku PPK, ale środki te podlegają w całości zwrotowi w kwocie nominalnej. Oszczędności zgromadzone w PPK mogą zostać przeznaczone na pokrycie wkładu własnego na podstawie umowy zawartej przez uczestnika z instytucją finansową prowadzącą jego rachunek PPK. Umowa ta określa m.in. zasady i terminy zwrotu tych środków, przy czym ich zwrot nie może rozpocząć się później niż po 5 latach i trwać dłużej niż 15 lat od dnia ich wypłaty. W przypadku poważnego zachorowania uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka można wnioskować o wypłatę kwoty nie przekraczającej 25 % środków zgromadzonych na rachunku w PPK. Wypłata jest dokonywana jednorazowo lub w ratach, w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia złożenia wniosku przez uczestnika PPK. Nie podlega ona zwrotowi.Poważnym zachorowaniem jest: a) całkowita niezdolność do pracy, ustalona przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską ZUS na okres co najmniej 2 lat, b) umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności, ustalony przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności na okres co najmniej 2 lat, c) niepełnosprawność osoby, która nie ukończyła 16 lat, ustalona przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, d) następujące jednostki chorobowe u osób dorosłych: amputacja kończyny, bakteryjne zapalenie mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych, wirusowe zapalenie mózgu, choroba Alzheimera, choroba Leśniowskiego-Crohna, choroba neuronu ruchowego (stwardnienie zanikowe boczne), choroba Parkinsona, dystrofia mięśniowa, gruźlica, niewydolność nerek, stwardnienie rozsiane, HIV, kardiomiopatia, nowotwór złośliwy, toczeń trzewny układowy, udar mózgu, utrata mowy, słuchu lub wzroku, wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub zawał serca, e) następujące jednostki chorobowe u dziecka: poliomyelitis (choroba Heinego-Medina), zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, anemia aplastyczna, przewlekłe aktywne zapalenie wątroby, padaczka, gorączka reumatyczna, nabyta przewlekła choroba serca, porażenie (paraliż), utrata wzroku, głuchota (utrata słuchu), potransfuzyjne zakażenie wirusem HIV, schyłkowa niewydolność nerek, tężec, cukrzyca, łagodny guz mózgu, przeszczepienie narządów, zabieg rekonstrukcyjny zastawek, zabieg rekonstrukcyjny aorty lub nowotwór złośliwy.
Należy też zauważyć, że uczestnik PPK może wypłacić zgromadzone oszczędności przed ukończeniem 60 lat nie tylko w opisanych wyżej sytuacjach. Jeśli jednak zdecyduje się na to, czyli - w myśl ustawy o PPK - dokona zwrotu, musi liczyć się z określonymi potrąceniami: 30 % środków pochodzących z wpłat pracodawcy zostanie przekazane do ZUS (i zaewidencjonowane na koncie uczestnika PPK jako składka na ubezpieczenie emerytalne), środki pochodzące z wpłaty powitalnej i dopłat rocznych trafią na konto Funduszu Pracy, a pozostała kwota zostanie pomniejszona o podatek od zysków kapitałowych.
Więcej informacji na stronie www.mojeppk.pl - oficjalnym portalu Pracowniczych Planów Kapitałowych
dr. hab. Marcin Zieleniecki, prof. UG