Na prywatnej posesji odkryto groby prawdopodobnie wielu zamordowanych polskich żołnierzy

W piątek w gm. Dębowa Kłoda badacze dokonali odkrycia szkieletów nagich ciał, które mogą należeć do poszukiwanych od ponad sześciu lat zamordowanych w pierwszych dniach II wojny światowej przez Armię Czerwoną i bojówki komunistyczne polskich żołnierzy z Korpusu Ochrony Pogranicza. O tym, jak wyglądały badania i jak doszło do odnalezienia grobów, opowiada Jacek Adamiec, archeolog, biegły sądowy, który uczestniczy w badaniach na Lubelszczyźnie.
Jeden z kilkunastu szkieletów odnalezionych w gm. Dębowa Kłoda Na prywatnej posesji odkryto groby prawdopodobnie wielu zamordowanych polskich żołnierzy
Jeden z kilkunastu szkieletów odnalezionych w gm. Dębowa Kłoda / fot. Jacek Adamiec

Monika Rutke: – Jak doszło do odkrycia tych szczątków?

Jacek Adamiec: – Poszukiwania mogił żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza prowadzimy od sześciu lat. Poza mną w badania od początku zaangażowany jest pułkownik Józef Ledzianowski, Cyprian Słomka oraz Mieczysław Wiązowski. Osoby te, tak jak ja, postawiły sobie za jeden z celów w swoim życiu odnalezienie pochówków KOP-istów. W poszukiwaniach wspomaga nas kilka osób, które lokalnie nam pomagają, pozyskując dla nas informacje.

– Jak trafiliście do gminy Dębowa Kłoda?

– Na podstawie opracowań wiedzieliśmy, że w tych rejonach byli zabijani w 1939 roku żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza. Dwa miesiące temu prowadziliśmy badania w miejscowości Uhnin, gdzie przyjechali przedstawiciele komendanta Straży Granicznej. Być może dzięki ich obecności udało nam się nieco nagłośnić to, że takie działania prowadzimy.

Pierwszy szkielet wykopał trzydzieści lat temu

– Czy to dzięki temu zgłosił się do was gospodarz, który poinformował was o swoim odkryciu sprzed 30 lat?

Tak, zgłosił się do nas człowiek, który powiedział, że być może szczątki, których poszukujemy, są u niego na podwórku, że to są właśnie ci KOP-iści. On pierwszy szkielet wykopał trzydzieści lat temu. Oczywiście zgłosił wszystko na policję, prokuraturę.

– Nie wykazano wtedy zainteresowania tym odkryciem?

– Prokurator umorzył postępowanie ze względu na brak możliwości identyfikacji tych pochówków. Dokładnie nie wiemy, jak to się odbyło te trzydzieści lat temu. Czy to były prowadzone jakieś badania w sposób archeologiczny, profesjonalny? Czy po prostu uznano, że nie ma możliwości identyfikacji tych szczątków ludzkich? Tak czy inaczej postępowanie umorzono.

– Dostaliście informację i jak to wyglądało dalej?

– Uzyskaliśmy zgodę konserwatora na prowadzenie tych poszukiwań. I w piątek pojechaliśmy na miejsce. Może to dziwnie zabrzmi w tych okolicznościach, ale ucieszyło nas, że potwierdziliśmy zeznania tego świadka.

Znaleźliśmy miejsce, gdzie mamy do czynienia z dużą ilością pochówków

– To było na jego posesji?

Tak, udało się potwierdzić faktyczne miejsca pochówków, o których ten nasz świadek wspominał. Znaleźliśmy miejsce, gdzie mamy do czynienia, w naszej ocenie, z dużą ilością pochówków. Bo od skrajnego miejsca odnalezienia zwłok do drugiego skrajnego to jest przestrzeń około 80 czy nawet 100 metrów.

– To spory obszar?

– Faktycznie podczas tych pomiarów i badań, gdzie nie podjęliśmy decyzji o próbie poszukiwań, to tak naprawdę wszędzie są pochówki. Czyli nie jest to pojedyncza mogiła, nie są to przypadkowi żołnierze, którzy być może polegli podczas wojny. Te osoby były chowane w sposób przemyślany. Przemyślany – aczkolwiek bardzo niechlujny.

– Co to znaczy?

Szczątki są położone bardzo płytko, na kilkudziesięciu centymetrach. Szkielety są położone jeden na drugim, czyli tak jakby jedna osoba była wrzucona do jamy grobowej i druga położona na niej. Czyli jest to niespotykane przy pochówkach cywilnych. 

– Jakie jeszcze argumenty przemawiałyby za tym, że nie są to pochówki cywili?

– To, co pozwala nam, przynajmniej na tym etapie, wykluczyć pochówki cywilne, to brak jakichkolwiek elementów identyfikacji. Już nie mówimy o guzikach czy o medalikach, ale nie ma żadnego, podkreślam, żadnego elementu przy tych szkieletach. Nie ma paska skórzanego, klamerki, fragmentu materiału, kompletnie niczego.

– Działanie celowe?

Ktoś, kto dokonywał tych pochówków, zadał sobie bardzo dużo trudu, żeby naprawdę oczyścić te ciała z elementów, na podstawie których można byłoby zidentyfikować te (w tym momencie już) szkielety.

– Czy na tej podstawie można wnioskować, kto to był?

– Wydaje mi się, że na to jest za wcześnie. Również za wcześnie na to, żeby jednoznacznie tę identyfikację w jakieś ramy czasowe ubrać. Natomiast kości, które odnaleźliśmy, są stosunkowo dobrze zachowane.

– Bazując na Pana doświadczeniu jako archeologa, biegłego sądowego, jak Pan sądzi, kiedy ci ludzie mogli być pochowani?

– Możemy z pewną dozą prawdopodobieństwa przyjąć, że te pochówki nie są starsze niż 100 lat. Jeśli szukamy KOP-istów, to wiemy, że mordy na nich były wykonywane przez Armię Czerwoną tuż po bitwie pod Wytycznem, czyli tak naprawdę w pierwsze dni października 1939 roku. Czy to będą KOP-iści, czy być może to będą żołnierze Wojska Polskiego, którzy też byli tam mordowani na przełomie września i października przez Armię Czerwoną oraz przez bojówki komunistyczne, tego nie wiemy. 

– Jakie więc będą kolejne kroki tych badań?

– Musimy doprowadzić do, po pierwsze, ekshumacji, po drugie, do badań antropologicznych, które rozwieją pewne wątpliwości. I to jest cel, który sobie jakby stawiamy po tym piątku. Natomiast jeżeli kolejny etap badań (ekshumacja) i antropologia wykluczą kolejne założenia i będziemy mogli na podstawie antropologii stwierdzić, że przykładowo na 10 szkieletów każdy z tych szkieletów będzie młodym mężczyzną, no to dużo łatwiej będzie nam powiedzieć, że zwiększamy prawdopodobieństwo tego, że to są żołnierze. 

– Jak to wygląda organizacyjnie?

– Prowadzimy te badania ze środków własnych szósty rok, więc to nie jest tak, że my tam możemy przyjechać na miesiąc, w tym czasie rzucić swoje obowiązki zawodowe i tam te badania prowadzić. Niestety, jako pasjonaci robimy to z doskoku między naszą normalną pracą. Można przyjąć więc, że być może gdyby udało nam się odsłonić kolejne pochówki, okaże się, że oprawcy zostawili przy którejś z ofiar jednak element, co pozwoli zidentyfikować ofiary. 

– Co to mogłoby być?

– Nie wiem, może guzik, może jakiś medalik. Być może cokolwiek udało się komuś przemycić tam. Z pewnością poszerzenie obszaru badań o kolejne stanowiska, o kolejne mogiły na pewno daje szansę na przybliżenie nas do prawdy.

Na dzień dzisiejszy chciałbym, żeby to było podkreślone. Cały czas jesteśmy w takich parametrach „potencjalnie, być może, hipotetycznie”. Natomiast, żeby dookreślić parametry tych pochówków, no to trzeba poszerzyć badania, wykonać ekshumację i poddać te szczątki badaniom antropologicznym.

– Czy IPN włącza się w te badania?

– My pracujemy na podstawie decyzji administracyjnej konserwatora zabytków, uzyskaliśmy pozwolenie tylko na poszukiwania.

Oczywiście poinformowaliśmy konserwatora  o znalezieniu szczątków ludzkich. W piątek też poinformowaliśmy policję, na miejsce przyjechał prokurator. Poinformujemy oczywiście także IPN. Natomiast robimy to trochę, wychodząc przed szereg, bo w decyzji konserwatorskiej jesteśmy zobowiązani do poinformowania IPN-u o znalezieniu szczątek ludzkich, w przypadku kiedy będą to żołnierze.

Podejrzenia idą w kierunku mordu na Polakach

– A tego jeszcze nie wiecie…

Wciąż nie wiemy, czy to są żołnierze. Cały czas jesteśmy w strefie przypuszczeń, w strefie hipotez i mogą to być równie dobrze pochówki cywilne. Powiem więcej, my nie wiemy, jakiej narodowości są te osoby. Jesteśmy ludźmi, którzy znają historię, i możemy sobie pewne rzeczy dopowiadać, natomiast dowodów twardych nie mamy.

Oczywiście poinformujemy IPN o tym znalezisku, pomimo tego, że nie jesteśmy do tego zobowiązani, no bo też nasze przypuszczenia i podejrzenia jednak idą w kierunku mordu na Polakach, a w szczególności na polskich żołnierzach we wrześniu 1939 roku. 

– Kiedy będziecie kontynuować te poszukiwania w gm. Dębowa Kłoda? 

– Planujemy powrót na wiosnę, bo musimy zabezpieczyć środki finansowe. No chyba że w międzyczasie jakaś instytucja zapewni nam takie środki.

My tam nie mieszkamy, gdybyśmy tam mieszkali, prawdopodobnie byśmy mieli większą wiedzę, ale uwaga, gdybyśmy tam mieszkali, być może byśmy się na pewne rzeczy nie odważyli, tak? Tak kolokwialnie powiem.

– Rozumiem, że jest jakiś opór, tak?

To znaczy, powiem tak, jest to kawałek ciężkiej historii lokalnej. Trzeba poczytać artykuły o tych, nazwijmy to, bojówkach komunistycznych, które ramię w ramię z Armią Czerwoną tych Polaków najzwyczajniej w świecie mordowały. To jest udokumentowane, to nie jest tak, że ja sobie to wymyśliłem w piątek albo wczoraj, tylko są publikacje na ten temat i jest to kawałek naszej historii, jaka by nie była.


 

POLECANE
Jest najnowszy komunikat o stanie papieża pilne
Jest najnowszy komunikat o stanie papieża

Wczoraj, jak informowały watykańskie media, doszło do pogorszenia stanu Franciszka, który określono jako krytyczny. Dzisiaj rano wydano najnowszy komunikat o zdrowiu papieża, który trafił do szpitala w zeszłym tygodniu w związku z zapaleniem oskrzeli.

Rosja zaatakowała Kijów. Alarmy trwały całą noc Wiadomości
Rosja zaatakowała Kijów. Alarmy trwały całą noc

Siły powietrzne Ukrainy podały, że Kijów oraz centralne i wschodnie części kraju były objęte alertem przeciwlotniczym przez sześć godzin w nocy z soboty na niedzielę.

Dzisiaj wybory do Bundestagu. Która partia jest faworytem? z ostatniej chwili
Dzisiaj wybory do Bundestagu. Która partia jest faworytem?

Dzisiaj o godz. 8.00 rozpoczęły się wybory do Bundestagu. Według sondaży na największe poparcie może liczyć chadecja. Lokale wyborcze będą czynne do godz. 18.00. Tuż po ich zamknięciu zostaną opublikowane pierwsze prognozy exit poll.

Waszyngton: Ważne słowa Andrzeja Dudy nt. obecności amerykańskich wojsk w Polsce z ostatniej chwili
Waszyngton: Ważne słowa Andrzeja Dudy nt. obecności amerykańskich wojsk w Polsce

Prezydent USA Donald Trump spotkał się w sobotę z prezydentem Polski Andrzejem Dudą i potwierdził bliski sojusz obu krajów - poinformował Biały Dom w serwisie X. Trump pochwalił też Dudę za zaangażowanie Polski w zwiększenie wydatków na obronność.

Zakaz kominków w UE od 2027 roku? Wiadomości
Zakaz kominków w UE od 2027 roku?

W ostatnim czasie w mediach pojawiły się informacje sugerujące, że Unia Europejska może wprowadzić zakaz używania kominków opalanych drewnem od 2027 roku. Chociaż temat budzi duże emocje,, na ten moment brak oficjalnych decyzji w tej sprawie, jednak Komisja Europejska pracuje nad zaostrzeniem norm emisji dla urządzeń grzewczych na paliwa stałe.

Prezydent Duda spotkał się z Donaldem Trumpem polityka
Prezydent Duda spotkał się z Donaldem Trumpem

Prezydent Andrzej Duda przyleciał w sobotę ok. godz. 18 polskiego czasu do Waszyngtonu - poinformował PAP szef gabinetu prezydenta Marcin Mastalerek. Wiadomo, że spotkał się z prezydentem Donaldem Trumpem.

Nowy porywający serial już na Disney+ Wiadomości
Nowy porywający serial już na Disney+

Disney+ przygotował dla swoich widzów prawdziwą gratkę. Do serwisu trafił nowy serial „Tysiąc ciosów”, który powinien zainteresować fanów „Peaky Blinders”. Produkcja przenosi nas do Londynu lat 80. XIX wieku, gdzie brutalne walki bokserskie stają się areną walki o wpływy, pieniądze i przetrwanie.

Słodki hit ostatnich miesięcy znika ze sklepów Wiadomości
Słodki hit ostatnich miesięcy znika ze sklepów

Dubajska czekolada Miskets Dubai zdobyła dużą popularność dzięki swojemu wyjątkowemu smakowi i luksusowym składnikom. Niestety, teraz została wycofana ze sprzedaży z powodu błędu na etykiecie – w składzie nie uwzględniono sezamu, który może być groźny dla osób z alergią.

Nasze miasto opanował horror. Niepokojące doniesienia z Francji pilne
"Nasze miasto opanował horror". Niepokojące doniesienia z Francji

Jedna osoba zginęła a pięć zostało rannych, w tym dwie ciężko, w ataku nożownika, do którego doszło w sobotę w Miluzie na wschodzie Francji. Jak przekazał portal gazety "Le Parisien" napastnik miał wykrzykiwać "Allahu Akbar"; sprawcę ataku zatrzymano.

Mentzen na konwencji wyborczej: Jestem radykalnym zwolennikiem zdrowego rozsądku polityka
Mentzen na konwencji wyborczej: "Jestem radykalnym zwolennikiem zdrowego rozsądku"

W Bełchatowie odbyła się konwencja wyborcza Sławomira Mentzena, kandydata Konfederacji na prezydenta. Podczas wydarzenia polityk przedstawił swoje kluczowe postulaty, m.in. uproszczenie podatków, sprzeciw wobec unijnej polityki klimatycznej, a także zaostrzenie podejścia do migracji. Zapowiedział również, że zamierza aktywnie korzystać z prawa veta i regularnie zwoływać Radę Gabinetową.

REKLAMA

Na prywatnej posesji odkryto groby prawdopodobnie wielu zamordowanych polskich żołnierzy

W piątek w gm. Dębowa Kłoda badacze dokonali odkrycia szkieletów nagich ciał, które mogą należeć do poszukiwanych od ponad sześciu lat zamordowanych w pierwszych dniach II wojny światowej przez Armię Czerwoną i bojówki komunistyczne polskich żołnierzy z Korpusu Ochrony Pogranicza. O tym, jak wyglądały badania i jak doszło do odnalezienia grobów, opowiada Jacek Adamiec, archeolog, biegły sądowy, który uczestniczy w badaniach na Lubelszczyźnie.
Jeden z kilkunastu szkieletów odnalezionych w gm. Dębowa Kłoda Na prywatnej posesji odkryto groby prawdopodobnie wielu zamordowanych polskich żołnierzy
Jeden z kilkunastu szkieletów odnalezionych w gm. Dębowa Kłoda / fot. Jacek Adamiec

Monika Rutke: – Jak doszło do odkrycia tych szczątków?

Jacek Adamiec: – Poszukiwania mogił żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza prowadzimy od sześciu lat. Poza mną w badania od początku zaangażowany jest pułkownik Józef Ledzianowski, Cyprian Słomka oraz Mieczysław Wiązowski. Osoby te, tak jak ja, postawiły sobie za jeden z celów w swoim życiu odnalezienie pochówków KOP-istów. W poszukiwaniach wspomaga nas kilka osób, które lokalnie nam pomagają, pozyskując dla nas informacje.

– Jak trafiliście do gminy Dębowa Kłoda?

– Na podstawie opracowań wiedzieliśmy, że w tych rejonach byli zabijani w 1939 roku żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza. Dwa miesiące temu prowadziliśmy badania w miejscowości Uhnin, gdzie przyjechali przedstawiciele komendanta Straży Granicznej. Być może dzięki ich obecności udało nam się nieco nagłośnić to, że takie działania prowadzimy.

Pierwszy szkielet wykopał trzydzieści lat temu

– Czy to dzięki temu zgłosił się do was gospodarz, który poinformował was o swoim odkryciu sprzed 30 lat?

Tak, zgłosił się do nas człowiek, który powiedział, że być może szczątki, których poszukujemy, są u niego na podwórku, że to są właśnie ci KOP-iści. On pierwszy szkielet wykopał trzydzieści lat temu. Oczywiście zgłosił wszystko na policję, prokuraturę.

– Nie wykazano wtedy zainteresowania tym odkryciem?

– Prokurator umorzył postępowanie ze względu na brak możliwości identyfikacji tych pochówków. Dokładnie nie wiemy, jak to się odbyło te trzydzieści lat temu. Czy to były prowadzone jakieś badania w sposób archeologiczny, profesjonalny? Czy po prostu uznano, że nie ma możliwości identyfikacji tych szczątków ludzkich? Tak czy inaczej postępowanie umorzono.

– Dostaliście informację i jak to wyglądało dalej?

– Uzyskaliśmy zgodę konserwatora na prowadzenie tych poszukiwań. I w piątek pojechaliśmy na miejsce. Może to dziwnie zabrzmi w tych okolicznościach, ale ucieszyło nas, że potwierdziliśmy zeznania tego świadka.

Znaleźliśmy miejsce, gdzie mamy do czynienia z dużą ilością pochówków

– To było na jego posesji?

Tak, udało się potwierdzić faktyczne miejsca pochówków, o których ten nasz świadek wspominał. Znaleźliśmy miejsce, gdzie mamy do czynienia, w naszej ocenie, z dużą ilością pochówków. Bo od skrajnego miejsca odnalezienia zwłok do drugiego skrajnego to jest przestrzeń około 80 czy nawet 100 metrów.

– To spory obszar?

– Faktycznie podczas tych pomiarów i badań, gdzie nie podjęliśmy decyzji o próbie poszukiwań, to tak naprawdę wszędzie są pochówki. Czyli nie jest to pojedyncza mogiła, nie są to przypadkowi żołnierze, którzy być może polegli podczas wojny. Te osoby były chowane w sposób przemyślany. Przemyślany – aczkolwiek bardzo niechlujny.

– Co to znaczy?

Szczątki są położone bardzo płytko, na kilkudziesięciu centymetrach. Szkielety są położone jeden na drugim, czyli tak jakby jedna osoba była wrzucona do jamy grobowej i druga położona na niej. Czyli jest to niespotykane przy pochówkach cywilnych. 

– Jakie jeszcze argumenty przemawiałyby za tym, że nie są to pochówki cywili?

– To, co pozwala nam, przynajmniej na tym etapie, wykluczyć pochówki cywilne, to brak jakichkolwiek elementów identyfikacji. Już nie mówimy o guzikach czy o medalikach, ale nie ma żadnego, podkreślam, żadnego elementu przy tych szkieletach. Nie ma paska skórzanego, klamerki, fragmentu materiału, kompletnie niczego.

– Działanie celowe?

Ktoś, kto dokonywał tych pochówków, zadał sobie bardzo dużo trudu, żeby naprawdę oczyścić te ciała z elementów, na podstawie których można byłoby zidentyfikować te (w tym momencie już) szkielety.

– Czy na tej podstawie można wnioskować, kto to był?

– Wydaje mi się, że na to jest za wcześnie. Również za wcześnie na to, żeby jednoznacznie tę identyfikację w jakieś ramy czasowe ubrać. Natomiast kości, które odnaleźliśmy, są stosunkowo dobrze zachowane.

– Bazując na Pana doświadczeniu jako archeologa, biegłego sądowego, jak Pan sądzi, kiedy ci ludzie mogli być pochowani?

– Możemy z pewną dozą prawdopodobieństwa przyjąć, że te pochówki nie są starsze niż 100 lat. Jeśli szukamy KOP-istów, to wiemy, że mordy na nich były wykonywane przez Armię Czerwoną tuż po bitwie pod Wytycznem, czyli tak naprawdę w pierwsze dni października 1939 roku. Czy to będą KOP-iści, czy być może to będą żołnierze Wojska Polskiego, którzy też byli tam mordowani na przełomie września i października przez Armię Czerwoną oraz przez bojówki komunistyczne, tego nie wiemy. 

– Jakie więc będą kolejne kroki tych badań?

– Musimy doprowadzić do, po pierwsze, ekshumacji, po drugie, do badań antropologicznych, które rozwieją pewne wątpliwości. I to jest cel, który sobie jakby stawiamy po tym piątku. Natomiast jeżeli kolejny etap badań (ekshumacja) i antropologia wykluczą kolejne założenia i będziemy mogli na podstawie antropologii stwierdzić, że przykładowo na 10 szkieletów każdy z tych szkieletów będzie młodym mężczyzną, no to dużo łatwiej będzie nam powiedzieć, że zwiększamy prawdopodobieństwo tego, że to są żołnierze. 

– Jak to wygląda organizacyjnie?

– Prowadzimy te badania ze środków własnych szósty rok, więc to nie jest tak, że my tam możemy przyjechać na miesiąc, w tym czasie rzucić swoje obowiązki zawodowe i tam te badania prowadzić. Niestety, jako pasjonaci robimy to z doskoku między naszą normalną pracą. Można przyjąć więc, że być może gdyby udało nam się odsłonić kolejne pochówki, okaże się, że oprawcy zostawili przy którejś z ofiar jednak element, co pozwoli zidentyfikować ofiary. 

– Co to mogłoby być?

– Nie wiem, może guzik, może jakiś medalik. Być może cokolwiek udało się komuś przemycić tam. Z pewnością poszerzenie obszaru badań o kolejne stanowiska, o kolejne mogiły na pewno daje szansę na przybliżenie nas do prawdy.

Na dzień dzisiejszy chciałbym, żeby to było podkreślone. Cały czas jesteśmy w takich parametrach „potencjalnie, być może, hipotetycznie”. Natomiast, żeby dookreślić parametry tych pochówków, no to trzeba poszerzyć badania, wykonać ekshumację i poddać te szczątki badaniom antropologicznym.

– Czy IPN włącza się w te badania?

– My pracujemy na podstawie decyzji administracyjnej konserwatora zabytków, uzyskaliśmy pozwolenie tylko na poszukiwania.

Oczywiście poinformowaliśmy konserwatora  o znalezieniu szczątków ludzkich. W piątek też poinformowaliśmy policję, na miejsce przyjechał prokurator. Poinformujemy oczywiście także IPN. Natomiast robimy to trochę, wychodząc przed szereg, bo w decyzji konserwatorskiej jesteśmy zobowiązani do poinformowania IPN-u o znalezieniu szczątek ludzkich, w przypadku kiedy będą to żołnierze.

Podejrzenia idą w kierunku mordu na Polakach

– A tego jeszcze nie wiecie…

Wciąż nie wiemy, czy to są żołnierze. Cały czas jesteśmy w strefie przypuszczeń, w strefie hipotez i mogą to być równie dobrze pochówki cywilne. Powiem więcej, my nie wiemy, jakiej narodowości są te osoby. Jesteśmy ludźmi, którzy znają historię, i możemy sobie pewne rzeczy dopowiadać, natomiast dowodów twardych nie mamy.

Oczywiście poinformujemy IPN o tym znalezisku, pomimo tego, że nie jesteśmy do tego zobowiązani, no bo też nasze przypuszczenia i podejrzenia jednak idą w kierunku mordu na Polakach, a w szczególności na polskich żołnierzach we wrześniu 1939 roku. 

– Kiedy będziecie kontynuować te poszukiwania w gm. Dębowa Kłoda? 

– Planujemy powrót na wiosnę, bo musimy zabezpieczyć środki finansowe. No chyba że w międzyczasie jakaś instytucja zapewni nam takie środki.

My tam nie mieszkamy, gdybyśmy tam mieszkali, prawdopodobnie byśmy mieli większą wiedzę, ale uwaga, gdybyśmy tam mieszkali, być może byśmy się na pewne rzeczy nie odważyli, tak? Tak kolokwialnie powiem.

– Rozumiem, że jest jakiś opór, tak?

To znaczy, powiem tak, jest to kawałek ciężkiej historii lokalnej. Trzeba poczytać artykuły o tych, nazwijmy to, bojówkach komunistycznych, które ramię w ramię z Armią Czerwoną tych Polaków najzwyczajniej w świecie mordowały. To jest udokumentowane, to nie jest tak, że ja sobie to wymyśliłem w piątek albo wczoraj, tylko są publikacje na ten temat i jest to kawałek naszej historii, jaka by nie była.



 

Polecane
Emerytury
Stażowe