Marek Budzisz: Plan Putina
Warto też zwrócić uwagę na wydany w ubiegłym tygodniu specjalny podwójny numer wpływowego w Rosji periodyku – Rossija w glogalnej politikie. Na szczegółowe omawianie zawartych tam artykułów przyjdzie jeszcze czas. Teraz warto napisać kilka słów o tym, jaki jest generalny ton publikowanych tam materiałów. Od razu warto zaznaczyć, że są one autorstwa uznanych w Rosji politologów, historyków i ekspertów ds. polityki zagranicznej. I ten ton, na który zwróciłem uwagę, jest głęboko krytyczny. Przynajmniej, jeśli idzie o politykę Moskwy wobec Ukrainy. I krytycyzm ten nie dotyczy tylko wydarzeń ostatnich lat, ale całokształtu relacji, począwszy od usamodzielnienie się byłej sowieckiej republiki. Autorzy materiałów zarzucają Rosyjskiej elicie to, że generalnie zlekceważyła i nie doceniła siły ukraińskiego odrodzenia narodowego. Mimo, i zwraca na to uwagę wielu Autorów, iż była uprzedzana o tym publicznie choćby przez byłego prezydenta Kuczmę, który napisał i wydał również w Moskwie książkę, której tytuł mówił już wówczas wszystko (Ukraina to nie Rosja). Ale Rosyjskie elity wierzyły w stary, pochodzący jeszcze z czasów carskich slogan o troistości narodu rosyjskiego, składającego się z braterskich szczepów słowiańskich – Wielkorusów, Ukraińców (raczej należałoby napisać Małorosjan i Białorusinów). I to był pierwszy błąd. Drugi był jeszcze poważniejszy. Otóż Moskwa w swych geopolitycznych rachubach przeceniła siłę wschodnio ukraińskiego separatyzmu. Ten błąd jest tym dotkliwszy, że zdaniem piszących wyniki wszystkich wyborów przeprowadzonych w niepodległej Ukrainie pokazywały, że Wschód popierał zawsze partię władzy. I tak też stało się po zwycięstwie Majdanu i powstaniu obozu Poroszenki, który, jak przypominają rosyjscy publicyści, swą polityczna karierę zaczynał w Partii Regionów. I to, ich zdaniem kolejny błąd Kremla – niedocenienie dążenia ukraińskich elit, najpierw zdominowanych przez dyrektorów kołchozów i wielkich państwowych przedsiębiorstw a później, w miarę upływu lat, przez oligarchów, do integracji z Zachodem. Przy czym nie chodzi wcale o integrację z zachodnim światem wartości w życiu publicznym a o siłę globalizacji, którą Zachód ucieleśnia znacznie bardziej niż Rosja. A na dodatek, i tego zdaniem piszących w Rosji w Globalnej Politikie, w Moskwie nie dostrzeżono, i to już zupełna katastrofa, że Kijów w gruncie rzeczy podąża drogą, którą wytyczył Putin. Dla tamtejszych elit działanie w logice „oblężonej twierdzy” stanowi zarówno gwarancję wzmocnienia ich władzy, a Poroszenko być może chciałby być ukraińskim Putinem, ponadto znacznie lepiej nadaje się do zasypania wewnątrz ukraińskich podziałów i wreszcie, jeśli idzie o „wyciągnięcie czegoś od Zachodu” to nie ma lepszej drogi niźli prezentowanie siebie w kategoriach przedmurza cywilizacji, dzielnie broniącej Europy przed naporem putinowskich barbarzyńców. I w rezultacie sumy tych błędów, jak zauważają rosyjscy eksperci polityka Moskwy wobec Kijowa skończyła się katastrofą. Ukraina co najmniej na dziesięciolecia jest stracona, a Rosja w efekcie izolacji międzynarodowej i sankcji, od dziesięciu lat boryka się z gospodarczą recesją.
W gruncie rzeczy podobny i równie krytyczny pogląd sformułował niedawno Michaił Deliagin, dyrektor Instytutu Problemów Globalizacji.[2] Deliagin jest ekonomistą i ten obszar, siłą rzeczy, jest głównym obiektem jego analiz. Ale nie wyłącznie. Otóż przywołuje on w swym artykule przykład Iranu, w szczególności zagrożenia, w jakim na początku wieku znalazł się ten kraj w efekcie upartego realizowania programu wzbogacania uranu. Groziła mu wówczas nie tylko międzynarodowa izolacja, ale również międzynarodowa agresywnie nastawiona koalicja państw, które gotowe były uderzyć. Deliagin pisze o Stanach Zjednoczonych, Francji i Izraelu, (co nota bene stanowi dość oczywistą analogie do niedawnego uderzenia na Syrię i poprzedzającego go ataku Izraela). I wówczas, jak zauważa, niezwykle sprawna irańska dyplomacja, której szkoła niewielkich ustępstw, przyjaznych gestów na przemian z pokazami siły, liczy sobie tysiąc lat, doprowadziła w półtora roku do rozczłonkowania wrogiego sobie obozu i najpierw odwleczenia, a później likwidacji zagrożenia atakiem. Co ciekawe, w taki kontekst wpisuje on Rosję, która jego zdaniem mogłaby się w tej materii wiele od Teheranu nauczyć. Ale tego nie robi i stale skupia swoją uwagę na sprawach marginalnych, takich jak Ukraina czy Syria, a nie poświęca należytej uwagi temu, co dla jej przyszłości jest najważniejsze, czyli modernizacji gospodarki. I to jest jego zdaniem, sukces polityki Zachodu, który celowo prowokuje różnego rodzaju mniejsze lub większe konflikty po to, aby uwaga rosyjskich elit skoncentrowana była na obszarach w gruncie rzeczy dla przyszłości kraju mało ważnych. Dziś skupiona jest ona na tym jak można rozwiązać nierozwiązywalny w gruncie rzeczy konflikt syryjski. I zamiast działać na rzecz przyspieszenia wzrostu ciągle stabilizuje gospodarkę, czyli „zabezpiecza spokój na tyłach”. Tylko, że gospodarczy rozwój, ekspansja jest całkowitym zaprzeczeniem polityki stabilizowania, gromadzenia zapasów kapitału, hamowania ekspansji kredytowej banków, substytuowania importu. W ciągu ostatnich dwudziestu lat Rosja już trzykrotnie tego rodzaju plan zrealizowała i za każdym razem bez większych ekonomicznych korzyści, bo za rosyjską ideą „stabilizacji gospodarki” kryje się w gruncie rzeczy obawa przed zbytnim otwarciem i związaniem się z Zachodem. W istocie idzie nie o gospodarkę stabilną, ale autarkiczną, coraz słabiej związaną z nowymi technologiami, w coraz większym stopniu uzależnioną od wydobycia i eksportu surowców.
Pojawił się też w Rosji w ostatnich dniach pogląd, że w gruncie rzeczy Ameryka starała się będzie w takim charakterze wykorzystać konflikt syryjski. Jeden z dyrektorów wpływowej w Rosji Rady ds. Polityki Zagranicznej opublikował na łamach tygodnika Ekspert artykuł,[3] w którym dowodzi, że do istotnego zaostrzenia sytuacji na świecie dojść może już na początku maja. Wiąże to nie tylko z inauguracją kolejnej kadencji Putina (7 maja) oraz uroczystościami w rocznicę zakończenia II wojny światowej w Europie, co Zachód może chcieć zakłócić. W jego opinii do tego czasu z administracji Trumpa odejść może ugodowo nastrojony James Mattis i zwycięży „partia wojny” pod przywództwem Boltona, który jest, jak wiadomo, zwolennikiem zerwania umowy z Iranem. W rezultacie Teheran też może podjąć agresywne działania, tym bardziej, że Amerykanie mogą chcieć zagrać „kartą arabską”. Co to oznacza? Otóż jego zdaniem, na początku roku Waszyngton zaplanował atak sił arabskich, skoncentrowanych na terenach na południu Syrii kontrolowanych przez wojska amerykańskie, a dodajmy, że chodzi o siły wrogie Asadowi. W myśl tego planu miały one się połączyć z ugrupowaniami powstańczymi kontrolującymi okolice Damaszku (Guta) i w efekcie doprowadzić do oderwania całego południa Syrii i de facto zamknięcia sił rosyjskich w prowincji Latakia. Wyprzedzający atak na Gutę uniemożliwił realizację tych planów, ale teraz mogą one powrócić. Chodzi mianowicie o to, że Waszyngton może ponownie zagrać kartą arabską, ale nie tylko w Syrii, ale również w Iranie, w prowincji Chuzestan, zamieszkałej głównie przez Arabów, oddzielonej górami od centrum kraju i w której znajduje się największe irańskie pole naftowe. W tym samy czasie Chiny zagrożone i zaabsorbowane niepokojami w swej zachodniej prowincji zamieszkałej przez Ujgurów (ostatnio Pekin poinformował o kilkunastu tysiącach aresztowanych tam ekstremistów) oraz porozumieniem Stanów Zjednoczonych z Koreą Pn. w mniejszym stopniu zwracały będą uwagę na to, co się dzieje w Syrii.
Tę eskalację, poprzedzi, i to kolejna prognoza, autorstwa opozycyjnego ekonomisty Stepana Demury, wprowadzenie amerykańskich sankcji wobec rosyjskich rządowych papierów skarbowych. W rezultacie tego posunięcia kurs rubla, jego zdaniem, zacznie lecieć na łeb, na szyję i najpierw osiągnie poziom 150 rubli za dolara (dziś 61 rubli za dolara) a ostatecznie zatrzymać się może na poziomie 250. Dla rosyjskiej gospodarki, nadal silnie uzależnionej od importu (ok. 50 % rosyjskich towarów zarówno konsumpcyjnych, jak i przemysłowych są nadal silnie uzależnione od importu) oznacza to skokowy wzrost inflacji. I znów Rosja zacznie wdrażać program walki z nią, stabilizacji, kosztem rozwoju gospodarczego. Czy na tym polega plan Putina?