Na początku września 1944 roku prezydent USA Franklin Delano Roosevelt zlecił ministrowi finansów przygotowanie planu co zrobić z Niemcami po zakończeniu wojny. Zamierzał przedstawić go za kilka dni podczas konferencji z brytyjskim premierem Winstonem Churchillem w Quebec. Henry Morgenthau miał tylko kilkadziesiąt godzin na sporządzenie propozycji powojennego rozwiązania kwestii niemieckiej, ale jego skondensowany program został na konferencji przyjęty i uzyskał poparcie zachodnich liderów antyniemieckiej koalicji.

Ponieważ nie znalazłem polskiego tekstu Planu Morgenthaua poważyłem się go przetłumaczyć, gdyż jest dokumentem wartościowym. Tekstem wyjściowym jest kopia oryginalnego maszynopisu, którą Morgenthau opublikował w swej książce „Germany is our Problem” wydanej w 1945 roku.

Czytaj również: Skandaliczne okoliczności głosowania nad paktem migracyjnym. Za Polskę zdecydowała Hiszpania

„Nie dotrzymał obietnicy, wziął swoich ludzi”. Rolnicy wściekli na Kołodziejczaka

Plan Morgenthaua

ŚCIŚLE TAJNE

Program mający na celu uniemożliwienie Niemcom rozpoczęcia III wojny światowej

1. Demilitaryzacja Niemiec.

Celem Sił Sprzymierzonych powinno być osiągnięcie całkowitej demilitaryzacji Niemiec w możliwie najkrótszym czasie po kapitulacji. Oznacza to całkowite rozbrojenie niemieckiej armii i ludności (w tym usunięcie lub zniszczenie wszystkich materiałów wojennych), całkowite zniszczenie całego niemieckiego przemysłu zbrojeniowego oraz usunięcie lub zniszczenie innych kluczowych gałęzi przemysłu, które stanowią podstawę siły militarnej.

2. Nowe granice Niemiec.

a) Polska powinna otrzymać tę część Prus Wschodnich, która nie trafiła do ZSRR oraz południową część Śląska.

b) Francja powinna otrzymać Saarę i przyległe terytoria ograniczone Renem i Mozelą.

c) Jak wskazano w punkcie 4 poniżej, należy utworzyć strefę międzynarodową obejmującą Zagłębie Ruhry i otaczające je obszary przemysłowe.

3. Podział Nowych Niemiec.

Pozostała część Niemiec powinna zostać podzielona na dwa autonomiczne, niezależne państwa.

(1) państwo południowoniemieckie obejmujące Bawarię, Wirtembergię,
Badenię i kilka mniejszych obszarów oraz

(2) państwo północnoniemieckie obejmujące dużą część Prus, Saksonii, Turyngii i kilku mniejszych krajów.

Nowe państwo południowoniemieckie łączyć będzie unia celna z Austrią, która zostanie przywrócona do swoich granic politycznych sprzed 1938 roku.

4. Obszar Zagłębia Ruhry. (Zagłębie Ruhry, otaczające je obszary przemysłowe, jak pokazano na mapie, w tym Nadrenię, Kanał Kiloński i całe terytorium Niemiec na północ od Kanału Kilońskiego)

Tutaj leży serce niemieckiej potęgi przemysłowej. Obszar ten powinien być nie tylko pozbawiony wszystkich obecnie istniejących obiektów przemysłowych, ale również tak osłabiony i kontrolowany, aby nie mógł w dającej się przewidzieć przyszłości stać się obszarem przemysłowym. Kroki, które pozwolą to osiągnąć są następujące:

a) W krótkim czasie, w miarę możliwości nie dłuższym niż 6 miesięcy po zaprzestaniu działań wojennych, wszystkie zakłady przemysłowe i urządzenia, które nie zostały zniszczone w wyniku działań wojennych zostaną całkowicie zdemontowane i przetransportowane do Narodów Sprzymierzonych w ramach restytucji. Z kopalni zostanie usunięte całe wyposażenie i sprzęt a kopalnie zostaną zamknięte.

b) Obszar Zagłębia Ruhry powinien zostać uznany za strefę międzynarodową administrowaną przez międzynarodową organizację bezpieczeństwa ustanowioną przez Narody Zjednoczone. W zarządzaniu tym obszarem organizacja międzynarodowa powinna kierować się polityką zmierzającą do realizacji wymienionych wyżej założeń.

5. Restytucja i zadośćuczynienie.

Nie należy żądać zadośćuczynienia w formie przyszłych płatności i dostaw. Restytucja i zadośćuczynienie powinny być dokonane poprzez przekazanie istniejących niemieckich zasobów i terytoriów, np.

a) poprzez zwrot mienia zrabowanego przez Niemców na terytoriach przez nich wcześniej okupowanych;

b) przez przekazanie prawa do niemieckiego terytorium oraz niemieckich praw prywatnych do własności przemysłowej znajdującej się na tych terytoriach krajom najechanym oraz wspomnianej wyżej organizacji międzynarodowej utworzonej w ramach programu rozbioru Niemiec;

c) przez usunięcie i rozdzielenie między zniszczone kraje zakładów przemysłowych i wyposażenia przemysłowego znajdującego się w strefie międzynarodowej oraz w północnych i południowych krajach niemieckich określonych wyżej w punkcie dotyczącym rozbioru Niemiec;

d) poprzez przymusową pracę Niemców poza granicami Niemiec; oraz

e) przez konfiskatę wszystkich niemieckich aktywów o jakimkolwiek charakterze poza granicami Niemiec.

6. Edukacja i propaganda.

a) Wszystkie szkoły i uniwersytety zostaną zamknięte do czasu, aż Sojusznicza Komisja ds. Edukacji sformułuje skuteczny program reorganizacji. Przewiduje się, że może upłynąć sporo czasu, zanim zostaną ponownie otwarte jakiekolwiek instytucje szkolnictwa wyższego. Do tego czasu edukacja niemieckich studentów na zagranicznych uniwersytetach nie będzie zabroniona. Szkoły podstawowe zostaną ponownie otwarte tak szybko, jak szybko zostaną zebrani odpowiedni nauczyciele i podręczniki.

b) Wszystkie niemieckie stacje radiowe, gazety, czasopisma, tygodniki itp. zostaną zamknięte do czasu ustanowienia odpowiedniej kontroli i sformułowania odpowiedniego programu.

7. Decentralizacja polityczna.

W okresie początkowym administracja wojskowa w Niemczech winna być utrzymana z zamiarem doprowadzenia do ostatecznego podziału Niemiec. W celu ułatwienia rozbioru i zapewnienia jego trwałości, władze wojskowe powinny kierować się następującymi zasadami:

a) Należy zwolnić wszystkich urzędników rządu Rzeszy odpowiedzialnych za kształtowanie polityki państwa i współpracować przede wszystkim z władzami lokalnymi.
b) Należy zachęcać do przywrócenia rządów krajowych w każdym kraju związkowym (Landzie).
c) Każdy z krajów związkowych winien odpowiadać 18 Landom, na które Niemcy podzielone są obecnie. Prowincje pruskie należy uczynić dodatkowymi dwoma odrębnymi landami.

d) Po dokonaniu rozbioru Niemiec władze różnych landów winny być zachęcane do zorganizowania władz federalnych dla każdego z nowych obszarów wydzielonych w państwa. Takie nowe władze federalne powinny mieć formę konfederacji landów, z naciskiem na uprawnienia landów i duży stopień autonomii lokalnej.

8. Odpowiedzialność sił zbrojnych za lokalną gospodarkę niemiecką.

Jedynym celem sił zbrojnych kontrolujących niemiecką gospodarkę jest wsparcie operacji wojskowych oraz okupacji wojskowej.

Sojusznicza Administracja Wojskowa nie będzie ponosiła odpowiedzialności za takie problemy gospodarcze jak: kontrola cen, racjonowanie, bezrobocie, produkcja, odbudowa, dystrybucja, konsumpcja, mieszkalnictwo lub transport, ani nie będzie podejmowała żadnych środków mających na celu utrzymanie lub rozbudowę niemieckiej gospodarki, z wyjątkiem tych gałęzi , które są niezbędne dla operacji wojskowych.

Odpowiedzialność za utrzymanie niemieckiej gospodarki i niemieckiego narodu spoczywać musi na niemieckim społeczeństwie dysponującym takimi środkami, jakie są dostępne w danych okolicznościach.

9. Kontrola rozwoju niemieckiej gospodarki.

Przez okres co najmniej dwudziestu lat po kapitulacji, nadzorowi Narodów Zjednoczonych podlegać będzie rozwój gospodarczy i handel zagraniczny oraz wprowadzone zostaną ścisłe ograniczenia importu kapitału. Celem nadzoru będzie zapobieżenie powstaniu lub rozwojowi w nowo utworzonych państwach niemieckich gałęzi przemysłu, mających kluczowe znaczenie dla potencjału wojskowego lub dla przejęcia kontroli nad innymi istotnymi gałęziami przemysłu.

10. Program agrarny.

Wszystkie duże posiadłości rolne winny zostać rozparcelowane i rozdzielone między chłopów. System primogenitury (prawo pierwszeństwa w dziedziczeniu - RB) i dziedziczenia powinien zostać zniesiony.

11. Karanie zbrodni wojennych i traktowanie grup specjalnych.

Program karania niektórych zbrodni wojennych oraz traktowania organizacji nazistowskich oraz innych grup specjalnych jest zawarty w części II. (Nieopublikowana - RB)

12. Mundury i defilady.

Po upływie odpowiedniego czasu od zaprzestania działań wojennych, żaden Niemiec nie będzie mógł nosić, jakiegokolwiek munduru wojskowego lub munduru jakiejkolwiek organizacji para-wojskowej.

Wszelkie defilady wojskowe będą zakazane w każdym miejscu w Niemczech, a wszystkie orkiestry wojskowe zostaną rozwiązane.

13. Statki powietrzne.

Wszelkie statki powietrzne (w tym szybowce), zarówno wojskowe, jak i komercyjne, zostaną skonfiskowane w celu późniejszej utylizacji. Żaden Niemiec nie może obsługiwać ani pomagać w obsłudze jakiegokolwiek samolotu, w tym należącego do podmiotów zagranicznych.

14. Odpowiedzialność Stanów Zjednoczonych.

Wprawdzie Stany Zjednoczone będą reprezentowane we wszystkich międzynarodowych komisjach wojskowych i cywilnych lub komisjach, które zostaną ustanowione w celu realizacji całości programu niemieckiego, to jednak główną odpowiedzialność za utrzymanie porządku w Niemczech oraz za administrację cywilną w Niemczech powinny przejąć siły zbrojne kontynentalnych sąsiadów Niemiec. W szczególności powinny to być żołnierze rosyjscy, francuscy, polscy, czescy, greccy, jugosłowiańscy, norwescy, holenderscy i belgijscy.

Zgodnie z proponowanym programem wojska Stanów Zjednoczonych mogłyby zostać wycofane w stosunkowo krótkim czasie.

Burza po ogłoszeniu planu

Plan ministra finansów USA wywołał burzę. Skrytykowali go niemal jednym głosem amerykański sekretarz stanu Cordell Hull i brytyjski minister spraw zagranicznych Anthony Eden. Wpływowy senator Harley Kilgore, przewodniczący podkomisji do spraw mobilizacji wojennej, argumentował, że Niemcy skutecznie omijali program ograniczający ich zbrojenia zawarty w postanowieniach Traktatu Wersalskiego. W odpowiedzi Morgenthau przedstawił propozycję uniemożliwienia ponownego wykorzystania takich praktyk. Jego kolejny program obejmował:

1. Zajęcie i rozdysponowanie niemieckich aktywów zagranicą.
2. Zakaz niemieckich inwestycji w innych krajach.
3. Ścisłą kontrolę Narodów Zjednoczonych nad wszystkimi niemieckimi kredytami uzyskanymi przez eksport, dziedziczenie lub w jakikolwiek inny sposób.
4. Podobną kontrolę nad wszystkimi niemieckimi operacjami walutowymi.
5. Zakaz udziału Niemiec w międzynarodowych kartelach.
6. Likwidację niemieckiej własności nieruchomości w krajach neutralnych.

Morgentau argumentował, że pod rządami nazistów niemieckie aktywa zagranicą nigdy nie były uważane za prywatną własność ich właścicieli, lecz za własność prywatną pod kontrolą Rzeszy oraz NSDAP i były traktowane jako broń w agresji gospodarczej, interwencji politycznej lub narzędzie w przygotowaniach militarnych państwa. Rzesza decydowała o tym, jakie interesy obywatel może prowadzić zagranicą i jak ma
postępować.

Uzupełnienie nie osłabiło fali krytyki, która przetoczyła się przez amerykańskie media suflowane dyskretnie przez silną i wpływową mniejszość niemiecką. Wyciągnięto nawet zarzut, że nowojorski Żyd Morgenthau chce się zemścić na Niemcach za wojenne zbrodnie na Żydach. Równie ostro, chociaż bardziej oględnie przyjęły plan amerykańskie i brytyjskie koła biznesowe, zwłaszcza te powiązane z gospodarką niemiecką i korzystające z niemieckich patentów. Prezydent Roosevelt pod naporem potężnych lobby ugiął się i po kilku miesiącach w listopadzie 1944 roku odrzucił program ministra finansów swojej administracji.

Ataki i odrzucenie programu Henry Morgenthau skwitował: „w naszych czasach Niemcy byli głównym narodem, który dwukrotnie stworzył zagrożenie wojenne i je realizował. Trzeci raz może okazać się zgubny
dla naszej cywilizacji”.