[Tylko u nas] Tadeusz Płużański: Józef Dusza. Stalinowska bestia
![cela aresztu na Rakowieckiej [Tylko u nas] Tadeusz Płużański: Józef Dusza. Stalinowska bestia](https://www.tysol.pl/imgcache/750x530/c//uploads/cropit/16222394651d3a3fff9e90f37a15a1de260cc0b3721baada76fc7883b67f18991496356cd0.jpg)
W 1943 roku jego rodzinę wywieziono do obozu Auschwitz. Ukrywał się aż do wejścia Sowietów.
Po wojnie z ramienia Komitetu Powiatowego PPR przeprowadzał reformę rolną i zakładał w terenie komórki partyjne. W Łodzi ukończył kurs partyjny, skąd został skierowany w Rzeszowskie, gdzie przez dwa miesiące walczył z bandami UPA. W lipcu 1945 roku rozpoczął pracę w organach bezpieczeństwa na stanowisku oficera śledczego Wydziału VIII Departamentu I MBP (kontrwywiad).
Niedozwolone metody
Dusza zeznawał: „Był to wydział kierowany przez Różańskiego i podzielony na dwie sekcje - śledczą i realizacyjną. Ja byłem w sekcji śledczej, której kierownikiem był Michalczyszyn, a potem Serkowski. Przebywaliśmy cały czas na Mokotowie, gdzie nawet mieszkaliśmy. Polecenia otrzymywałem od kierownictwa sekcji, jednakże codziennie bywał u nas Różański, który dawał wskazówki i ważniejsze polecenia. Przygotowania do pracy śledczej żadnego nie miałem i robiłem tak, jak mnie tam uczono. Moimi nauczycielami byli przede wszystkim: Serkowski, Różański i Humer”.
Dalej czytamy o metodach śledczych: „Od chwili, gdy zacząłem pracować na Mokotowie, zetknąłem się z faktami bicia więźniów. Nie było to wtedy jeszcze systemem, wzrosło to w okresie likwidacji band, a następnie znacznie zmalało. Mam tu na myśli okres do 1948 roku. Tych metod nauczyłem się od swych przełożonych, którzy sami bili więźniów. Przychodzili oni w czasie przesłuchań i sami bili oraz dawali nam polecenia bicia więźniów. Byli to między innymi Różański, Czaplicki, Humer, Serkowski, Imiołek vel Śliwa i wielu innych, których nazwisk nie pamiętam. Były wypadki, których dokładnie nie pamiętam, że już na Koszykowej przywożono pobitych więźniów. Wszyscy oficerowie śledczy stosowali w różnych fazach i różnych rozmiarach niedozwolone metody. Taka była atmosfera i takie nastawienie otrzymywaliśmy od swoich przełożonych”.
Nie dopuścić do „imprezy”
Dusza o kluczowej roli Różańskiego: „Już w czasie odbywania kary zetknąłem się z Tatajem, który mi mówił, że takie nastawienie było <
Józef Różański w notatce sporządzonej w więzieniu napisał: „Od naczelnika więzienia, Grabickiego, dowiedziałem się, że Dusza lubuje się w przyglądaniu wykonywania wyroków śmierci. Nadmieniam, że oficerowie śledczy nie mieli prawa, ani obowiązku być przy tym, a ponadto chodziło o wykonywanie wyroków nie tyko w sprawach Departamentu Śledczego. Miałem na ten temat rozmowę z Duszą, ponadto prosiłem towarzysza Grabickiego, by nie dopuścił go więcej do takiej <
Na polecenie Różańskiego
1 lipca 1947 roku Józef Dusza awansował i pełnił funkcję starszego oficera śledczego Wydziału II Departamentu Śledczego MBP. Do sukcesów w pracy śledczej zaliczał sprawę I Komendy WiN-u, Komendy Głównej Narodowej Organizacji Wojskowej, Komendy Głównej Organizacji Polskiej NSZ, a także sprawy PSL-owców: Mierzwy, Buczka, Starmacha i Hulewiczowej.
W październiku 1948 roku przyszedł kolejny awans - został starszym grupy oficerów śledczych w tajnym więzieniu bezpieki w Miedzeszynie pod Warszawą, kryptonim „Spacer”.
"Nasze warunki życia i pracy miały w sobie elementy niewolnictwa. Nie wolno nam było wydalać się z posesji. Do domu byliśmy zwalniani raz na miesiąc na 24 godziny. Pracowaliśmy od ósmej rano do trzeciej w nocy, z przerwami na obiad i kolację. Stale w nas wpajano, przede wszystkim Różański, że pracy tej wymaga od nas Partia i że pracujemy pod kierownictwem partii. Jeśli chodzi o warunki bytowania więźniów, to przebywali w zwykłych piwnicach, o podłodze betonowej, bez centralnego lub innego ogrzewania. Siedzieli w zasadzie pojedynczo. Spali na łóżkach, a potem na pryczach. Jedzenie dostawali dobre, ale w późniejszym okresie Różański uzależnił jakość jedzenia od wyników śledztwa. Na polecenie Różańskiego opracowany został porządek dnia dla więźniów, przewidujący między innymi reżim aresztu. Na przykład więzień mógł usiąść tylko za zezwoleniem, a na przesłuchanie szedł z podniesionymi rękoma. W areszcie była atmosfera ogólnego stosowania niewłaściwych metod, czego przykładem może być fakt, że dyżurny telefonista, Wojciechowski - <
„Na zmianę karc i bicie gumą”
W połowie grudnia 1948 roku Dusza ponownie rozpoczął urzędowanie w więzieniu na Mokotowie. Twierdził, że otrzymał polecenie od Romkowskiego i Różańskiego, aby "w celach na Mokotowie stworzyć taki reżim, aby podejrzani sami prosili o doprowadzenie ich z celi na przesłuchanie". Pracował 16 godzin na dobę. Utrzymywał, że na Mokotowie nie było żadnego regulaminu dotyczącego więźniów, obowiązywały ustne polecenia. Regulamin opracowany został dopiero w 1953 roku przez komisję złożoną z przedstawicieli MBP, Informacji Wojskowej i generalnej Prokuratury. Bicie i tortury były powszechnie stosowane: "nie było ani jednego oficera, który by tego nie robił".
A tak Dusza przesłuchiwał Emilę Jaroszewicz. "W grudniu 1948 roku śledztwo moje przejął Dusza i jego czynności śledcze ograniczyły się wyłącznie do bicia mnie gumą. Dusza zastosował tego rodzaju system, że po wezwaniu mnie, przez około godzinę bił mnie gumą, po czy osadzał w karcu, bym się <
„Bijemy i będziemy bili”
Za swoją pracę Dusza otrzymywał wysokie odznaczenia, m. in. Srebrny i Złoty Krzyż Zasługi oraz Order Sztandaru Pracy I klasy. Różański w swojej notatce o Duszy przypominał: "Gdy dostał <
Z opinii innego funkcjonariusza bezpieki Ludwika Szenborna: „Pułkownik Dusza. Bezwzględny dla swoich podwładnych. (…) Rozkazy kierownictwa wykonywał ślepo. Może na usprawiedliwienie jego nieprzystępnego charakteru można by dodać, że takim chciało go widzieć kierownictwo”.
Na odprawie krajowej funkcjonariuszy UB w marcu 1950 roku Dusza miał powiedzieć: „W sprawach politycznych bijemy i będziemy bili, bo to jest najlepszy sposób zmuszenia naszych wrogów do mówienia prawdy”. A więźniowi Kazimierzowi Mocarskiemu z BiP KG AK, oświadczył, że został skazany na podstawie “tajnych dowodów, których władze nie mogą ujawnić przed sądem”.
W 1954 roku Józef Dusza wyjechał na przeszkolenie do ZSRS. Z pracy zwolniony kilka miesięcy po rozwiązaniu MBP - 31 marca 1955 roku. W tymże roku został aresztowany. Skazany na 5 lat więzienia. W 1982 roku przyjęty do ZBoWiD-u. Zmarł w 1993 roku w Warszawie.