System powoływania komisarzy wyborczych pozostawia wiele do życzenia

Zmiany w Kodeksie wyborczym z 2018 roku znacząco przekształciły strukturę i mechanizm działania organów wyborczych w Polsce. Wśród nich – instytucja komisarza wyborczego – funkcjonująca dziś nie tylko jako administracyjny trybik w organizacji wyborów, ale jako osoba odpowiedzialna za ich legalność, porządek i przejrzystość na poziomie lokalnym.
Tylko u nas System powoływania komisarzy wyborczych pozostawia wiele do życzenia
Tylko u nas / grafika własna

Co musisz wiedzieć?

  • Zmiany w Kodeksie wyborczym z 2018 roku wzmocniły pozycję komisarza wyborczego
  • Jednak w opinii eksperta, sędzi Kamil Borszowskiej-Moszowskiej, przepisy powinny ulec doprecyzowaniu

 

Jednak mimo wzrostu znaczenia tej funkcji, zasady zarówno powoływania, jak i odwoływania komisarzy nadal budzą istotne wątpliwości – przede wszystkim z uwagi na swoją ogólnikowość i brak realnych mechanizmów kontroli. Poniżej przyglądam się tej konstrukcji z perspektywy przepisów, praktyki i tego, co pomiędzy.

 

Kto może zostać komisarzem wyborczym?

Powołanie – czyli kto w ogóle może zostać komisarzem wyborczym

Kodeks wyborczy w art. 166 § 1 stanowi, że komisarzem może być osoba, która:

  • posiada wykształcenie prawnicze,
  • oraz daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków komisarza wyborczego.

Ten pierwszy warunek nie budzi zastrzeżeń – to klasyczny wymóg formalny, który można łatwo zweryfikować (dyplom magistra prawa). Natomiast druga przesłanka – „rękojmia” – jest już pojęciem nieostrym, pozostawionym w gestii oceny Państwowej Komisji Wyborczej.

W praktyce chodzi o to, że kandydat powinien dawać podstawy do uznania, że będzie działał zgodnie z prawem, rzetelnie, terminowo, w sposób neutralny politycznie i kompetentny organizacyjnie. Tyle tylko, że ustawa nie definiuje żadnych mierzalnych kryteriów tej „rękojmi”. Nie ma egzaminu, nie ma zamkniętego katalogu cech.

Powołanie komisarza następuje na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej

Z jednej strony – to rozwiązanie formalnie równoważy wpływy administracyjne i wyborcze. Z drugiej – trudno pominąć fakt, że wpływ władzy wykonawczej na pierwszy etap procedury jest realny. Tym bardziej więc istotna staje się przejrzystość i niezależność działania samej PKW.

Odwołanie – kiedy komisarz może zostać odwołany przed upływem kadencji

Art. 166 § 8 Kodeksu wyborczego stanowi:

- „Państwowa Komisja Wyborcza odwołuje komisarza wyborczego przed upływem okresu, na jaki został powołany, w przypadku niewykonywania lub nienależytego wykonywania obowiązków komisarza wyborczego.”

To jedyny przepis w ustawie, który przewiduje możliwość przedterminowego zakończenia kadencji komisarza. Kluczowe są tutaj dwie przesłanki – niewykonywanie obowiązków oraz nienależyte ich wykonywanie. Ustawodawca nie definiuje ich wprost. Przepis milczy zarówno co do trybu, jak i co do procedury ustalania, że dana przesłanka rzeczywiście zaistniała.

Co zatem mogą oznaczać te pojęcia w praktyce?

 

Czym jest niewykonywanie i nienależyte wykonywanie obowiązków – według realnej interpretacji

Z pomocą przychodzi tu analiza Fundacji im. Stefana Batorego, która – w kontekście nowelizacji Kodeksu wyborczego – podjęła próbę porządkowania pojęć.

Niewykonywanie obowiązków

To sytuacja, w której komisarz de facto nie sprawuje swojej funkcji – nie nadzoruje urzędników wyborczych, nie wydaje wymaganych postanowień, nie wykonuje obowiązków ustawowych, nie podejmuje interwencji tam, gdzie powinien. Innymi słowy – pozostaje bierny wobec przypisanych mu zadań, w sposób rażący i systemowy.

Nienależyte wykonywanie obowiązków

To już znacznie bardziej pojemna kategoria. Chodzi o przypadki, gdy działania komisarza są co prawda podejmowane, ale:

  • z naruszeniem prawa,
  • nieterminowo,
  • bez zachowania należytej staranności,
  • z elementami politycznego zaangażowania lub konfliktu interesów,
  • z brakiem reakcji na sygnały o nieprawidłowościach.

W tym ujęciu „nienależytość” to nie tylko kwestia błędu – ale również stylu pracy, jakości nadzoru, komunikacji z urzędnikami i przejrzystości działań.

 

Decyzja i brak kontroli – system zamknięty

Co istotne – decyzję o odwołaniu komisarza podejmuje wyłącznie Państwowa Komisja Wyborcza, na podstawie własnej oceny okoliczności. Nie ma tu żadnej zewnętrznej procedury odwoławczej. Kodeks wyborczy nie przewiduje ani postępowania dyscyplinarnego, ani kontroli sądowej decyzji PKW.

Można oczywiście rozważać złożenie skargi do sądu administracyjnego, powołując się na art. 45 Konstytucji (prawo do sądu) i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Jednak brak jest obecnie orzecznictwa, które wprost potwierdzałoby taką drogę jako skuteczną.

W praktyce – decyzja PKW ma charakter uznaniowy i kończy sprawę.

 

Wnioski na przyszłość

Mechanizm powoływania i odwoływania komisarzy wyborczych w obecnym kształcie pozostawia zbyt wiele przestrzeni na uznaniowość. Brakuje:

  • jasnych kryteriów „rękojmi” przy powołaniu,
  • procedury wyjaśniającej w przypadku odwołania,
  • zewnętrznej instancji odwoławczej lub choćby trybu kontroli.

W kontekście funkcji, która ma zapewniać legalność i bezstronność procesu wyborczego, brak gwarancji instytucjonalnych jest co najmniej problematyczny. Odpowiedzialność za utrzymanie standardów w tym zakresie spoczywa dziś wyłącznie na Państwowej Komisji Wyborczej. I choć to organ o ugruntowanej pozycji i tradycji niezależności, system powinien być odporny także na ewentualne wypaczenia.

[Sędzia Kamila Borszowska-Moszowska, zastępca rzecznika dyscyplinarnego, wykładowca KSSiP i Akademii Nauk Stosowanych im. Angelusa Silesiusa]


 

POLECANE
Burze, grad i wiatr do 75 km/h. IMGW ostrzega z ostatniej chwili
Burze, grad i wiatr do 75 km/h. IMGW ostrzega

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydał ostrzeżenia meteorologiczne pierwszego stopnia dla północnej części Polski. Już w nocy z wtorku na środę oraz w środę 6 sierpnia w niektórych regionach może dojść do gwałtownych burz, silnych opadów deszczu, a nawet gradu. Sprawdź, czy zagrożenie dotyczy również Twojego województwa.

Zastępca Waldemara Żurka zawieszony z ostatniej chwili
Zastępca Waldemara Żurka zawieszony

Sąd dyscyplinarny przedłużył do stycznia 2026 roku okres zawieszenia Zastępcy Prokuratora Generalnego prokuratora Michała Ostrowskiego.

Pilny komunikat GIS: Ostrzeżenie przed Salmonellą z ostatniej chwili
Pilny komunikat GIS: Ostrzeżenie przed Salmonellą

Główny Inspektorat Sanitarny wydał pilny komunikat dotyczący groźnego skażenia żywności. W jednej z partii jaj z chowu na wolnym wybiegu wykryto obecność bakterii Salmonella spp. Spożycie zakażonego produktu może prowadzić do poważnych zatruć pokarmowych. Sprawdź, czy masz te jajka w domu.

Szef Instytutu Pileckiego chciał seminarium o zwrocie dóbr kultury Niemcom. Jest oświadczenie z ostatniej chwili
Szef Instytutu Pileckiego chciał seminarium o zwrocie dóbr kultury Niemcom. Jest oświadczenie

Kierowniczka oddziału berlińskiego Instytutu Hanna Radziejowska wraz z jej zastępcą Mateuszem Fałkowskim opublikowali we wtorek w mediach społecznościowych oświadczenie odnoszące się do tekstu "Rzeczpospolitej" ws. działań prof. Krzysztofa Ruchniewicza.

Immunitet Antoniego Macierewicza. Jest decyzja Sejmu z ostatniej chwili
Immunitet Antoniego Macierewicza. Jest decyzja Sejmu

Sejm we wtorek podjął decyzję o uchyleniu immunitetu posłowi PiS Antoniemu Macierewiczowi.

Trump podał sposób na Putina. Wtedy nie będzie miał wyjścia z ostatniej chwili
Trump podał sposób na Putina. "Wtedy nie będzie miał wyjścia"

Jeśli ceny energii spadną, prezydent Rosji Władimir Putin przestanie zabijać ludzi na Ukrainie - powiedział we wtorek w rozmowie z telewizją CNBC przywódca USA Donald Trump. Zagroził znaczącym podniesieniem ceł na Indie za to, że „napędzają machinę wojenną” Rosji.

Należące do Ringier Axel Springer Politico uderza w Karola Nawrockiego Wiadomości
Należące do Ringier Axel Springer Politico uderza w Karola Nawrockiego

Politico Europe, należąca do koncernu Ringier Axel Springer edycja amerykańskiego pisma, opublikowała w przeddzień zaprzysiężenia na prezydenta dwa duże artykuły o Karolu Nawrockim. Obydwa jednoznacznie krytycznie odnoszą się do, wkrótce, głowy państwa. Obydwa też eksponują argumenty koalicji rządzącej i jej popleczników. Taki obraz sytuacji w Polsce dostali czytelnicy w zachodniej Europie.

Prof. Cenckiewicz: Przyjmuję warunki wojny!. KPRM wniósł  o kasację ws. poświadczenia bezpieczeństwa przyszłego szefa BBN z ostatniej chwili
Prof. Cenckiewicz: "Przyjmuję warunki wojny!". KPRM wniósł o kasację ws. poświadczenia bezpieczeństwa przyszłego szefa BBN

KPRM wniosła do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargi kasacyjne od wyroków uchylających cofnięcie Sławomirowi Cenckiewiczowi poświadczenia bezpieczeństwa - poinformował rzecznik koordynatora służb specjalnych Jacek Dobrzyński. Jest odpowiedź prof. Cenckiewicza

81. rocznica Rzezi Woli, niemieckiej eksterminacji ludności Warszawy w 1944 roku z ostatniej chwili
81. rocznica Rzezi Woli, niemieckiej eksterminacji ludności Warszawy w 1944 roku

Piątego dnia po wybuchu powstania rozpoczęła się systemowa, zorganizowana eksterminacja ludności stolicy dokonywana rękami SS i niemieckiej policji. Według niektórych szacunków, z rozkazu Adolfa Hitlera wymordowano w ciągu kilku dni nawet do 65 tys. warszawiaków.

Andrzej Duda: Jesteśmy tą Kancelarią, która odchodzi po 10 latach z podniesioną głową z ostatniej chwili
Andrzej Duda: Jesteśmy tą Kancelarią, która odchodzi po 10 latach z podniesioną głową

Prezydent Andrzej Duda w przedostatnim dniu kadencji odwołał ze stanowisk ministrów w swojej kancelarii - w tym szefową KPRP Małgorzatę Paprocką, szefa gabinetu prezydenta Marcina Mastalerka, szefa BBN gen. Dariusza Łukowskiego oraz Wojciecha Kolarskiego, odpowiedzialnego za kwestie zagraniczne.

REKLAMA

System powoływania komisarzy wyborczych pozostawia wiele do życzenia

Zmiany w Kodeksie wyborczym z 2018 roku znacząco przekształciły strukturę i mechanizm działania organów wyborczych w Polsce. Wśród nich – instytucja komisarza wyborczego – funkcjonująca dziś nie tylko jako administracyjny trybik w organizacji wyborów, ale jako osoba odpowiedzialna za ich legalność, porządek i przejrzystość na poziomie lokalnym.
Tylko u nas System powoływania komisarzy wyborczych pozostawia wiele do życzenia
Tylko u nas / grafika własna

Co musisz wiedzieć?

  • Zmiany w Kodeksie wyborczym z 2018 roku wzmocniły pozycję komisarza wyborczego
  • Jednak w opinii eksperta, sędzi Kamil Borszowskiej-Moszowskiej, przepisy powinny ulec doprecyzowaniu

 

Jednak mimo wzrostu znaczenia tej funkcji, zasady zarówno powoływania, jak i odwoływania komisarzy nadal budzą istotne wątpliwości – przede wszystkim z uwagi na swoją ogólnikowość i brak realnych mechanizmów kontroli. Poniżej przyglądam się tej konstrukcji z perspektywy przepisów, praktyki i tego, co pomiędzy.

 

Kto może zostać komisarzem wyborczym?

Powołanie – czyli kto w ogóle może zostać komisarzem wyborczym

Kodeks wyborczy w art. 166 § 1 stanowi, że komisarzem może być osoba, która:

  • posiada wykształcenie prawnicze,
  • oraz daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków komisarza wyborczego.

Ten pierwszy warunek nie budzi zastrzeżeń – to klasyczny wymóg formalny, który można łatwo zweryfikować (dyplom magistra prawa). Natomiast druga przesłanka – „rękojmia” – jest już pojęciem nieostrym, pozostawionym w gestii oceny Państwowej Komisji Wyborczej.

W praktyce chodzi o to, że kandydat powinien dawać podstawy do uznania, że będzie działał zgodnie z prawem, rzetelnie, terminowo, w sposób neutralny politycznie i kompetentny organizacyjnie. Tyle tylko, że ustawa nie definiuje żadnych mierzalnych kryteriów tej „rękojmi”. Nie ma egzaminu, nie ma zamkniętego katalogu cech.

Powołanie komisarza następuje na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej

Z jednej strony – to rozwiązanie formalnie równoważy wpływy administracyjne i wyborcze. Z drugiej – trudno pominąć fakt, że wpływ władzy wykonawczej na pierwszy etap procedury jest realny. Tym bardziej więc istotna staje się przejrzystość i niezależność działania samej PKW.

Odwołanie – kiedy komisarz może zostać odwołany przed upływem kadencji

Art. 166 § 8 Kodeksu wyborczego stanowi:

- „Państwowa Komisja Wyborcza odwołuje komisarza wyborczego przed upływem okresu, na jaki został powołany, w przypadku niewykonywania lub nienależytego wykonywania obowiązków komisarza wyborczego.”

To jedyny przepis w ustawie, który przewiduje możliwość przedterminowego zakończenia kadencji komisarza. Kluczowe są tutaj dwie przesłanki – niewykonywanie obowiązków oraz nienależyte ich wykonywanie. Ustawodawca nie definiuje ich wprost. Przepis milczy zarówno co do trybu, jak i co do procedury ustalania, że dana przesłanka rzeczywiście zaistniała.

Co zatem mogą oznaczać te pojęcia w praktyce?

 

Czym jest niewykonywanie i nienależyte wykonywanie obowiązków – według realnej interpretacji

Z pomocą przychodzi tu analiza Fundacji im. Stefana Batorego, która – w kontekście nowelizacji Kodeksu wyborczego – podjęła próbę porządkowania pojęć.

Niewykonywanie obowiązków

To sytuacja, w której komisarz de facto nie sprawuje swojej funkcji – nie nadzoruje urzędników wyborczych, nie wydaje wymaganych postanowień, nie wykonuje obowiązków ustawowych, nie podejmuje interwencji tam, gdzie powinien. Innymi słowy – pozostaje bierny wobec przypisanych mu zadań, w sposób rażący i systemowy.

Nienależyte wykonywanie obowiązków

To już znacznie bardziej pojemna kategoria. Chodzi o przypadki, gdy działania komisarza są co prawda podejmowane, ale:

  • z naruszeniem prawa,
  • nieterminowo,
  • bez zachowania należytej staranności,
  • z elementami politycznego zaangażowania lub konfliktu interesów,
  • z brakiem reakcji na sygnały o nieprawidłowościach.

W tym ujęciu „nienależytość” to nie tylko kwestia błędu – ale również stylu pracy, jakości nadzoru, komunikacji z urzędnikami i przejrzystości działań.

 

Decyzja i brak kontroli – system zamknięty

Co istotne – decyzję o odwołaniu komisarza podejmuje wyłącznie Państwowa Komisja Wyborcza, na podstawie własnej oceny okoliczności. Nie ma tu żadnej zewnętrznej procedury odwoławczej. Kodeks wyborczy nie przewiduje ani postępowania dyscyplinarnego, ani kontroli sądowej decyzji PKW.

Można oczywiście rozważać złożenie skargi do sądu administracyjnego, powołując się na art. 45 Konstytucji (prawo do sądu) i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Jednak brak jest obecnie orzecznictwa, które wprost potwierdzałoby taką drogę jako skuteczną.

W praktyce – decyzja PKW ma charakter uznaniowy i kończy sprawę.

 

Wnioski na przyszłość

Mechanizm powoływania i odwoływania komisarzy wyborczych w obecnym kształcie pozostawia zbyt wiele przestrzeni na uznaniowość. Brakuje:

  • jasnych kryteriów „rękojmi” przy powołaniu,
  • procedury wyjaśniającej w przypadku odwołania,
  • zewnętrznej instancji odwoławczej lub choćby trybu kontroli.

W kontekście funkcji, która ma zapewniać legalność i bezstronność procesu wyborczego, brak gwarancji instytucjonalnych jest co najmniej problematyczny. Odpowiedzialność za utrzymanie standardów w tym zakresie spoczywa dziś wyłącznie na Państwowej Komisji Wyborczej. I choć to organ o ugruntowanej pozycji i tradycji niezależności, system powinien być odporny także na ewentualne wypaczenia.

[Sędzia Kamila Borszowska-Moszowska, zastępca rzecznika dyscyplinarnego, wykładowca KSSiP i Akademii Nauk Stosowanych im. Angelusa Silesiusa]



 

Polecane
Emerytury
Stażowe