Przedostatnia w tym roku sesja Parlamentu Europejskiego w Strasburgu upłynęła pod znakiem wystąpienia kanclerz RFN Angeli Merkel. Sporo wody w Renie i Sekwanie upłynęło od jej ostatniego przemówienia w europarlamencie – była to wspólna wizyta z ówczesnym prezydentem Francji Françoisem Hollande’em  w październiku roku 2015.

Merkel trwa - choć słabnie

Françoisa Hollande’a już nie ma – mając najniższe poparcie w historii V Republiki spośród wszystkich prezydentów zrezygnował z ponownego kandydowania. Nie ma też Nicolasa Sarkozy’ego, jego poprzednika, pochodzącego skądinąd z tej samej europejskiej rodziny politycznej, co wciąż jeszcze przewodnicząca CDU – Europejskiej Partii Ludowej. Nie ma też Jacquesa Chiraca, też gaullisty – jak Sarkozy. A Merkel wciąż trwa. Trwa, choć pozycje ma słabnącą. Skądinąd jej stosunki z francuskimi głowami państwa to osobna historia. Starszy od niej o 22 lata Chirac traktował ją na początku nieco paternalistycznie i nigdy nie było między nimi szczególnej chemii. Dla tego dwukrotnego prezydenta Francji, pamietającego jeszcze siedmioletnie kadencje głów  państwa (teraz są pięcioletnie) w jego kraju -tak na serio prawdziwym partnerem, według jego mniemania, był zbliżony do niego wiekiem (dwa lata różnicy) Helmuth Kohl, a nie Frau Kanzlerin, która przyczyniła się do politycznego uśmiercenia tegoż Kohla. Sarkozy był tym lokatorem Pałacu Elizejskiego, który bardzo pilnował, aby w tandemie Berlin-Paryż V Republika nie była w cieniu Republiki Federalnej. François Hollande dał się całkowicie zdominować niemieckiej kanclerz, a  Macron, choć oceniam go bardzo krytycznie ze względu na antypolskie wypowiedzi, nie dał sobie, mimo olbrzymiej różnicy wieku (Merkel w prywatnych rozmowach potrafiła mówić o nim z ledwo tajonym lekceważeniem, że najmłodszy prezydent w Europie mógłby być jej synem) narzucić dominacji sąsiadki z Berlina.
A więc Merkel trwa – choć słabnie − i w Strasburgu chciała pokazać Europie, że trwać chce. Niektórzy uważali, że jej mowa w Strasburgu będzie „politycznym testamentem” czterokrotnej kanclerz. Ja też uważam, ba, pisałem o tym jako jeden z pierwszych zaraz po wyborach w Niemczech, że Angela Merkel nie przetrwa do końca swojej kadencji – tym niemniej jednak, mówiąc Markiem Twainem, pogłoski o jej rychłej śmierci (politycznej) wydają się być przesadzone.

Niemcy mają swoje interesy – i w końcu o nich mówią!

Przed chwilą napisałem o „mowie Merkel”, choć tak naprawdę trudno ją uznać  za historyczne przemówienie. Merkel, jak to Merkel, nie popełniła podczas swojego wystąpienia w Strasburgu specjalnych błędów, nie obraziła nikogo, nie zirytowała jakoś szczególnie  eurosceptyków, ani też nie porwała euroentuzjastów. Była mało ekspresyjna, ale też przecież jej niebywała polityczna skuteczność nigdy nie miała źródła w jakiejś wyjątkowej  charyzmie. Mistrzyni gier gabinetowych, partyjnych i koalicyjnych przez przeszło ćwierćwiecze swojej kariery na szczeblu federalnym nigdy nie porywała tłumów – ale potrafiła skutecznie przycinać skrzydła przeciwnikom z własnej partii, z siostrzanej CSU oraz koalicyjnym partnerom – czy to socjalistom (pierwszy, trzeci i czwarty rząd Merkel )czy to liberałom (rząd „numer 2” utworzony w 2009 roku).
To, co godne zauważenia w jej strasburgskim wystąpieniu, to fakt, że w odpowiedzi na przemówienie Ryszarda Legutki, współprzewodniczącego Europejskich Konserwatystów i Reformatorów, który skrytykował Nord Stream, powiedziała, że Niemcy mają i będą mieli swoje interesy, gdy chodzi o energetykę. To dobrze, że wreszcie wyszła spoza banałów o europejskiej jedności i przyznała wprost, że – co naturalne i trudno się temu dziwić – Berlin dba o tak, a nie inaczej pojmowane własne interesy. To w gruncie rzeczy ułatwia dialog: Berlin mówi o swoich interesach, Warszawa o swoich, inne stolice o swoich i wychodzimy z chocholego eurotańca, pełnego zaklęć o europejskiej solidarności. Europejskiej solidarności, która  dotychczas była swoistym kneblem mającym zniechęcić do podkreślania i realizowania własnych interesów przez kraje inne niż Francja czy Niemcy. Skądinąd godny uśmiechu jest fakt, że w tym samym wystąpieniu niemieckiej kanclerz podkreślającej prawo Berlina do obrony własnych interesów energetycznych, jak widać rozbieżnych z europejskimi, a przynajmniej z interesami Polski, krajów bałtyckich oraz państw skandynawskich znalazł się rytualny apel o  …  „solidarność europejską”, gdy chodzi o politykę imigracyjną. Jak widać, schizofrenia polityczna bywa użyteczna – pod warunkiem, że jest zbieżna z interesami tego, który z niej korzysta.

Teutońska większość

Kanclerz Merkel broniła przegranej sprawy, jaką jest jej polityka imigracyjna, co jeden jedyny raz wzbudziło  entuzjazm w Parlamencie Europejskim wciąż jeszcze zdominowanym przez lewicowo-liberalno-chadecką proimigracyjną koalicję. Charakterystyczne jest tez, że Angela Merkel była wyraźnie oszczędzana przez szefów grup politycznych, którzy  odnosili się do jej wystąpienia. Nic w tym dziwnego, skoro na siedmiu liderów grup politycznych, aż pięciu to Niemcy (sic!), a na dziewięciu aż sześć. Po Angeli Merkel przemawiał szef Europejskiej Partii Ludowej (tam, gdzie PO i PSL) Manfred Weber – kandydat tej frakcji na przewodniczącego  Komisji Europejskiej od przyszłego roku. Następnie wypowiadał się  lider socjalistów Udo Bullmann, potem polski przerywnik – profesor Ryszard Legutko w imieniu frakcji Europejskich Konserwatystów i Reformatorów, potem szef liberałów Belg (Flamand) Guy Verhofstadt oraz kolejni Niemcy: liderka Zielonych Ska Keller, a w imieniu komunistów Gabriele Zimmer, zaś w imieniu eurosceptyków Marcus Pretzell. Przypomniało mi to, prawdę mówiąc, sytuację z początku pierwszej „polskiej” kadencji Parlamentu Europejskiego, z 2004 roku, gdy po wiceprzewodniczącym Komisji Europejskiej Niemcu Guentherze Verheugenie przemawiali szefowie największych frakcji ,a zarazem  jego rodacy − Hans Gert  Poettering w imieniu chadeków, a w imieniu socjalistów Martin Schulz. W rezultacie przemawiający po nim szef liberałów Brytyjczyk Graham Watson ironicznie przeprosił, że „nie  będzie mówił mową Teutonów”.
W czasie swojego wystąpienia kanclerz Merkel rytualnie, już  po raz kolejny, wsparła strefę euro, co pewnie i tak nie przekona Polaków czy Czechów, a jeszcze bardziej denerwuje Włochów, którzy przypisują kryzys ekonomiczny i bankowy swego kraju, w jakiejś mierze słusznie, właśnie działaniu „eurolandu”.

Europejska armia kontra NATO?

Co ważniejsze jednak, Merkel poparła ideę europejskiej armii. Wszak „Der Teufel steckt im Detail“, „diabeł tkwi w szczegółach” − europejska armia bowiem może ewidentnie osłabić NATO, co nie leży w polskim interesie. Ponadto można się spodziewać, że w koncepcji niemieckiej kanclerz praktyka euroarmii może sprowadzać się do składania większych zamówień dla przemysłu zbrojeniowego – tyle, że głownie niemieckiego i może  francuskiego. 

Angela Merkel nie składa broni, choć jej pozycja wydaje się być słabsza niż kiedykolwiek. Słabsza nawet niż wtedy, gdy Niemcy na demonstracjach domagali się jej odejścia w związku z fatalną polityką imigracyjną Berlina, która zaowocowała przyjęciem przeszło miliona „uchodźców”, z czego olbrzymią większość stanowili młodzi muzułmanie, kiepsko integrujący się z niemieckim społeczeństwem.

Tyle, że jeśli Angela Merkel jest w  Niemczech na równi pochyłej, to może to, paradoksalnie czy nie, oznaczać trampolinę dla jej potencjalnej kariery europejskiej. Ciekawe, co byłoby lepsze dla Polski?

*tekst ukazał się w "Gazecie Polskiej Codziennie" (19.11.2018)