Co musisz wiedzieć:

• Arcybiskup synajski Damian, który od ponad pół wieku jest przełożonym klasztoru św. Katarzyny na Synaju i tym samym stoi na czele autonomicznego prawosławnego Kościoła Synajskiego, zapowiedział ustąpienie z tego urzędu;
• Decyzja Damiana kończy kilkumiesięczny spór. Oznacza ona m.in. ponowne otwarcie tego miejsca, które kilka dni temu zostało zamknięte dla większości przebywających tam mnichów, a także dla pielgrzymów i turystów;
• Klasztor św. Katarzyny powstał około 530 roku na rozkaz cesarza bizantyjskiego Justyniana I i jest najstarszym, działającym do dzisiaj monasterem chrześcijańskim na świecie.

Spór i rezygnacja arcybiskupa

Decyzja Damiana kończy kilkumiesięczny spór w łonie tego najstarszego, istniejącego nieprzerwanie do dzisiaj klasztoru, którego początki sięgają pierwszej połowy VI wieku. Oznacza ona m.in. ponowne otwarcie tego miejsca, które kilka dni temu zostało zamknięte dla większości przebywających tam mnichów, a także dla pielgrzymów i turystów. Nastąpiło to po wejściu arcybiskupa do klasztoru w towarzystwie uzbrojonej ochrony i kilku opowiadających się za nim mnichów, podczas gdy pozostałych, którzy wcześniej wystąpili przeciw niemu i zażądali jego ustąpienia, wypędzono. Ihumen (przełożony klasztoru, czyli abp Damian) wykreślił ich ze spisu członków bractwa zakonnego, co automatycznie pozbawiało ich zezwolenia na pobyt w Egipcie.

Znamienne, że wezwana do wsparcia Damiana policja egipska przybyła pod klasztor, ale nie weszła do środka, aby nie zaogniać sytuacji. Niemniej jednak władze państwowe w Kairze rozpoczęły (a właściwie wznowiły) sprawdzanie dokumentów dotyczących pobytu w tym kraju usuniętych przez Damiana mnichów.

Konflikt w tej wspólnocie zakonnej narastał od lat, ale przybrał na sile po wydaniu 28 maja br. przez sąd okręgowy w Ismailii orzeczenia, iż cały majątek klasztoru ma przejść na własność państwa a pozostawanie w nim mnichów ograniczy się jedynie do czynności religijnych, i to na warunkach ustalonych przez nowego właściciela. Później władze wyjaśniły, że decyzja ta dotyczy nie monasteru, ale oddalonych od niego ziem o nieuregulowanym dotychczas tytule własności. Niemniej jednak wywołało to poważny spór w lonie klasztorze, który ma status odrębnego Kościoła prawosławnego, choć nie autokefalicznego (czyli całkowicie niezależnego), ale autonomicznego, którego Kościołem macierzystym jest Patriarchat Jerozolimski.

I to właśnie Jerozolima wmieszała się w spór, stając po stronie większości mnichów, którzy zażądali ustąpienia swego sędziwego przełożonego, podczas gdy w jego obronie stanął Patriarchat Konstantynopolski, który jako "pierwszy wśród równych" również uznał, że ma prawo zająć stanowisko w tej sprawie. Ponadto stroną w konflikcie okazał się także rząd  w Atenach ze względu na grecki charakter klasztoru i poczuwanie się do obrony hellenizmu w świecie.

Najnowsza decyzja abp. Damiana wskazuje na chęć ostatecznego, pokojowego uregulowania napięcia na Synaju, którego rola w światowym chrześcijaństwie wykracza daleko poza samo tylko prawosławie.

• Watykan o wizycie Prezydenta RP: serdeczne rozmowy o wartościach, na których opiera się polskie społeczeństwo
• Kościół wspomina dziś św. Matkę Teresę z Kalkuty
• Jutro beatyfikacja abp. Profittlicha, ikony sprzeciwu wobec rosyjskiej agresji
• Karol Nawrocki po audiencji: zaprosiłem Papieża do Polski, on zna i rozumie Polaków
• Katoliczka w rodzinie królewskiej. Zmarła księżna Kentu przeszła konwersję na katolicyzm
• Ostrzegła kobiety przez Sowietami, zabił ją jeden z nich. Na Węgrzech beatyfikacja Márii Magdolny Bódi

Historia klasztoru

Klasztor św. Katarzyny powstał około 530 roku na rozkaz cesarza bizantyjskiego Justyniana I, choć pierwszą kaplicę wzniesiono tam na początku IV wieku na polecenie cesarzowej Heleny (zmarłej około 328-330 roku) i jest najstarszym, działającym do dzisiaj monasterem chrześcijańskim na świecie. Znajduje się w wąskiej dolinie Wadi al-Dajr na południu Synaju w miejscu, w którym tradycja biblijna umiejscowiła krzak gorejący, z którego Bóg przemawiał do Mojżesza (Wj 3, 1-6), a w pobliżu wznosi się góra Synaj, zwana też Górą Mojżesza, gdzie miał on otrzymać od Boga tablice Dekalogu. Obiekt, otoczony wysokim na 12-15 metrów i grubym na ponad półtora metra murem obronnym, jest położony na wysokości 1570 m npm.

W ciągu wieków przechodził burzliwe koleje losu, wielokrotnie doświadczał ataków ze strony otaczających go plemion koczowniczych (do obrony przed nimi służyły właśnie wysokie i grube mury), a gdy na początku VII wieku na półwyspie pojawili się Arabowie, w 625 roku mnisi wysłali delegację do Mahometa, prosząc go o ochronę. W odpowiedzi wystawił on dokument, zwany Testamentem Mahometa, zapewniający ochronę klasztoru i zwalniający go od podatków. Od X wieku na jego terenie znajduje się też mały meczet dla pracujących tam muzułmanach, który także w pewnym stopniu strzegł tego miejsca przed atakami wyznawców islamu. Gdy na przełomie IX i X wieku odkryto tam relikwie św. Katarzyny Aleksandryjskiej – patronki klasztoru, wzrosła jego popularność i wzmógł się ruch pielgrzymkowy do niego.

W ramach zespołu klasztornego zbudowano tam około 20 cerkwi, z których główna nosi tytuł Przemienienia Pańskiego. Klasztor ma również ponad 30 filii w Egipcie, Libanie, Grecji, na Cyprze i w Konstantynopolu (Stambule). 26 lutego 2000 roku miejsce to odwiedził św. Jan Paweł II podczas swej podróży-pielgrzymki do Egiptu w związku z obchodami Roku Świętego 2000. Zwiedził wówczas obiekt i spotkał się z przebywającymi tam mnichami, którzy jednak nie zgodzili się na odprawienie w klasztorze nabożeństwa ekumenicznego i musiało się ono odbyć na zewnątrz, pod murami klasztoru.

Ze względu na swą historię i rolę, jaką klasztor św. Katarzyny odgrywa w świecie prawosławnym, od co najmniej 640 roku cieszył się on zawsze dużą autonomią, której oficjalnie udzielił mu Patriarchat Konstantynopolski w 1575 i potwierdził w 1782 roku. Obecnie Kościołem macierzystym arcybiskupstwa synajskiego jest Patriarchat Jerozolimski, którego zwierzchnik wyświęca kolejnych arcybiskupów synajskich, a zarazem przełożonych klasztoru św. Katarzyny. Dziś ten autonomiczny Kościół prawosławny liczy prawie 900 wiernych, w tym około 20 mnichów. Od 10 grudnia 1973 roku arcybiskupem Synaju, Rajtho i Farasu jest Damian (Samardzis; urodzony 4 kwietnia 1935).

B-I/Dveri.bg, kg