Zdanie narodu powinno kierunkować działania publiczne

Polska potrzebuje nowej Konstytucji. Święto 100-lecia odzyskana niepodległości to najlepszy dzień na określenie niezbędnych kierunków zmian ustrojowych w państwie – mówił prezydent RP Andrzej Duda. O tym, jakie powinny być te kierunki, i na ile istotne są zapisy konstytucyjne o charakterze społecznym, czy wręcz socjalnym, z doradcą prezydenta, dr hab. Markiem Rymszą rozmawia Anna Grabowska.
 Zdanie narodu powinno kierunkować działania publiczne
/ www.pexels.com
Czy Polacy muszą o możliwych zmianach w konstytucji wypowiadać się w referendum? I dlaczego 11 listopada 2018 r. to dobry termin?

Rocznica 100-lecia odzyskania niepodległości to, w mojej opinii, bardzo dobry moment, żeby świętować, a zarazem zapytać suwerena, co dalej z naszą ustawą zasadniczą. Właśnie mija równo 20 lat od jej uchwalenia. Zauważmy, że po zmianach systemowych zapoczątkowanych w 1989 roku jako suwerenne państwo funkcjonujemy już dłużej niż II Rzeczpospolita. Aż prosi się, aby wspólnie zastanowić się nad konstytucyjnym ładem, obejmując refleksją nie tylko kwestie  polityczne i ekonomiczne, ale także społeczne.

Prezydent powiedział też, że „polski naród stać na więcej”. Czy słowa te można odnieść do potrzeby mocniejszego zaznaczenia w Konstytucji aspektów  społecznych?

Jeśli chodzi o sferę społeczną, to obecna ustawa zasadnicza jest tak skonstruowana, że wprowadza niedookreślone rozwiązania ogólne, a o konkretach mają przesądzać ustawy zwykłe. A przecież sensem ustawy zasadniczej jest ograniczenie tego, co jest rozstrzygane w ustawach zwykłych. Jeżeli w konstytucji odsyłamy wprost do ustawy zwykłej, a ta z kolei ma się trzymać zapisów konstytucji, to powstaje w ten sposób błędne koło. I to jest, w  moim przekonaniu, największa słabość Konstytucji RP z 1997 roku. Zapisy socjalne są w niej liczne, ale ich poziom „operacyjności” jest niski. Taki stan rzeczy jest odzwierciedleniem tego, że transformacja ustrojowa przeprowadzona w latach 90.  XX wieku objęła głównie sferę polityczną i ekonomiczną, a sprawy społeczne traktowane były drugoplanowo. Tymczasem z perspektywy obywateli ład w sferze społecznej jest przynajmniej równie istotny, jak ład polityczny i ekonomiczny.

Już w preambule Konstytucji mamy jednak wpisaną zasadę pomocniczości państwa, która z punktu widzenia ładu społecznego jest niezwykle ważna. Jednak przeciętny obywatel w zasadzie nie wie, co ona znaczy.

Bo konstytucja nic nie mówi, co znaczy owa pomocniczość. Co więcej, praktyka społeczna w zakresie współpracy państwa i samorządów terytorialnych z podmiotami sektora obywatelskiego pokazuje, że ta zasada często rozumiana jest jako „pomocniczość państwu” a nie „pomocniczość ze strony państwa”. A to przecież odwrócenie ról.

Czy zatem można byłoby wpisać do Konstytucji, że każdy ma prawo do emerytury w wieku 60 i 65 lat? Czy jednak może tylko ogólnie, że ma prawo do świadczenia? Jednak wtedy byłoby to chyba właśnie mało decyzyjne?

Warto mieć na uwadze, że przyszłoroczne referendum nie ma rozstrzygać, co i jak literalnie zapisać w konstytucji. Inicjatywa referendalna to forma zapytania się Polaków, co jest dla nich na tyle istotne, że powinno być uregulowane w ustawie zasadniczej. Pytania powinny być przy tym sformułowane tak, aby nie sugerowały „właściwej”, czyli oczekiwanej odpowiedzi. Pytania powinny dotyczyć spraw ważnych, być zrozumiałe i skonstruowane w taki sposób, aby odpowiadający obywatele mieli poczucie podmiotowego traktowania.

Czyli najpierw trzeba poznać preferencje, a dopiero potem budować na tym konkretne zapisy?  Rozumiem, że już w gronie eksperckim, bez konkretnych pytań do Narodu?

Tak, naprawdę warto najpierw poznać preferencje społeczne, ale właśnie przy wykorzystaniu instytucji referendum, a nie przez sondaże opinii publicznej. Pogląd ten zilustruję przykładem odmiennego podejścia. Chodzi o debatę publiczną w sprawie wejścia Polski do Unii Europejskiej. W kampanii przedreferendalnej najpierw uznano, że trzeba Polaków rzetelnie poinformować o warunkach akcesji i stworzyć przestrzeń dla otwartej debaty zwolenników i przeciwników akcesji. Ale szybko zrodziła się obawa, co Polacy powiedzą, a przede wszystkim, ilu z nas zechce się czynnie wypowiedzieć, oddając głos w referendum. I czy w związku z tym referendum będzie wiążące, czy też nie. W rezultacie kampania przedreferendalna przerodziła się w mobilizowanie rodaków, aby nie zaprzepaścili historycznej szansy przystąpienia do Unii Europejskiej. Suweren miał nie tyle rozstrzygnąć kluczową kwestię, ile potwierdzić słuszność działań elity politycznej. Planowane referendum konstytucyjne przyjmuje odmienną perspektywę. Ono ma inicjować i niejako ogniskować debatę publiczną. Otwartą debatę wolnych obywateli. Pytamy się obywateli o preferencje, i po ich poznaniu przystępujemy do prac.

Wracając do wieku emerytalnego, a może stażu?

Tu trzeba pamiętać, że zdecydowana większość Polaków była jednoznacznie przeciwna podwyższeniu wieku emerytalnego. Rzadko kiedy obserwować można tak daleko idącą zgodność poglądów opinii publicznej. Ówczesny sprzeciw społeczny został przez rządzących zignorowany. Warto też mieć na uwadze, że prezydencka inicjatywa legislacyjna, która doprowadziła do powrotu do wieku emerytalnego 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet nie oznacza, że Pan Prezydent nie dostrzega, że wydłużający się średni wiek życia Polaków niesie ze sobą potrzebę dłuższej aktywności zawodowej. Przeciwnie, Prezydent jest tego w pełni świadomy; tyle, że uważa, że na zachowania ludzi warto tu wpływać bodźcami pozytywnymi, stwarzając odpowiednie warunki do kontynuowania pracy zawodowej także po osiągnięciu wieku emerytalnego. Istotą tego podejścia jest pozostawienie pracownikom wyboru. Polityki publiczne mają prowadzić do podniesienia tzw. efektywnego wieku emerytalnego w inny sposób niż przez swoistą „decyzję administracyjną”. W Narodowej Radzie Rozwoju i w Kancelarii Prezydenta RP prowadzone są prace nad przygotowaniem takich zachęcających regulacji.
A w referendum konstytucyjnym warto, moim zdaniem, zapytać Polaków, jakie konkretne gwarancje bezpieczeństwa socjalnego chcieliby mieć zapisane w ustawie zasadniczej. Wiek emerytalny jest jedną z takich możliwych gwarancji. Ale, dodam, nie jedyną i bynajmniej nie najważniejszą.

Kolejna kwestia podnoszona, chociażby ostatnio bardzo konkretnie przez NSZZ „Solidarność”, to potrzeba wpisania do Konstytucji układów zbiorowych pracy jako metody regulacji stosunków zatrudnienia. Czy należy, Pana zdaniem, wpisać je do Konstytucji?

Doświadczenia europejskie pokazują, że układami zbiorowymi można rozstrzygać wiele spraw. Także w Polsce układy zbiorowe jako dwustronne porozumienia partnerów społecznych czy układy trójstronne mogłyby regulować znaczną część stosunków pracy i to na różnych poziomach: przedsiębiorstwa, branży, i nawet szerzej. Polskie prawo dopuszcza takie układy, tyle że w dużej mierze jest to prawo martwe. Stosunki pracy są w Polsce regulowane przede wszystkim przez zapisy Kodeksu pracy. Tak jednak być nie musi. Dlatego można zapytać się Polaków o układy zbiorowe w ramach referendum konstytucyjnego.

A o prawo do świętowania niedzieli jako dnia wolnego od handlu?

Również. Warto zapytać Polaków, czego by w tej kwestii oczekiwali od państwa. To jest bardzo ważne zagadnienie, wręcz kluczowe dla ładu społecznego w przestrzeni publicznej. Chodzi o mądre wyważenie racji ekonomicznych i społecznych. Jednak musimy pamiętać, że warto pytać się nie po to, aby uzyskać określoną odpowiedź, tylko po to, żeby dowiedzieć się, co myślą obywatele; dodajmy – wszyscy obywatele, nie tylko pracownicy. Jeszcze raz podkreślam: chodzi o poznanie opinii Polaków, gdyż to preferencje zbiorowego suwerena powinny profilować działania decydentów publicznych, a nie odwrotnie.

Czy Polacy chcą nieodpłatnej, powszechnej opieki zdrowotnej? To dobre i potrzebne pytanie referendalne?

Pytanie o to, czy ma być zagwarantowany powszechny dostęp do bezpłatnej (w momencie korzystania) opieki zdrowotnej jest niezwykle ważne. Funkcjonujące obecnie w Polsce rozwiązanie jest ewenementem na skalę światową. W 1999 roku wprowadzono ubezpieczenie zdrowotne, by po kilku latach zlikwidować kasy chorych, pozostawiając jednak składkę zdrowotną.  Mamy więc ubezpieczenie bez ubezpieczalni. Środki ze składki zdrowotnej są w dyspozycji Narodowego Funduszu Zdrowia, który to dysponent nie jest jednak reprezentantem interesu pacjentów jako osób ubezpieczonych. Takie nieprzejrzyste rozwiązanie nie mogłoby funkcjonować, gdyby ustawa zasadnicza jasno wytyczała zakres i charakter obowiązków państwa w zakresie realizacji prawa obywateli do ochrony zdrowia. Trzeba też jasno określić, czy dopuszczalna jest np. częściowa komercjalizacja systemu publicznej ochrony zdrowia, czy też nie. Podobnie rzecz się ma z systemem edukacji. Obserwowaliśmy w ostatnich latach żywiołową komercjalizację obu tych systemów pomimo ogólnikowych zapisów konstytucyjnych. Niejako życie sobie, konstytucja sobie.

A pytanie o wprowadzenie euro w Polsce? Warto byłoby zapytać o to Polaków?

Na pewno nie przy okazji referendum konstytucyjnego. Tłumaczę, dlaczego. Strefa euro to rozwiązanie polityczno-ekonomiczne, wynik porozumienia znacznej liczby krajów członkowskich Unii Europejskiej. Ale każde państwo, jeśli ma pozostać suwerenne, powinno przystępować do tej strefy dobrowolnie, a także mieć realną możliwość z niej wystąpić. To tak jak z członkostwem w samej Unii. Oczywiście, skoro jesteśmy w UE, gdzie budowana jest strefa Euro, nasz krajowy porządek prawny powinien umożliwiać przyłączenie się do tej strefy. Jednak przesądzanie rozwiązania przez odpowiedni zapis konstytucyjny byłoby wysoce niefortunne. Przecież do strefy euro można np. chcieć przystąpić, ale nie zostać przyjętym, albo zostać przyjętym, a następnie z niej wykluczonym. Nie powinno się do ustawy zasadniczej wpisywać rozwiązań, których kształt zależy nie tylko od nas. Regulujemy w konstytucji to, i tylko to, co zależy od woli suwerena. A skoro tak, to nie widzę powodu, aby pytać się o przystąpienie do strefy Euro w ramach planowanego referendum konstytucyjnego.   

Dziękuję za rozmowę

 

POLECANE
To już oficjalnie. Wiemy, kto będzie kandydatem PiS z ostatniej chwili
To już oficjalnie. Wiemy, kto będzie kandydatem PiS

Rozpoczęła się konwencja z udziałem m.in. prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego, w trakcie której ogłoszono decyzję dotyczącą poparcia bezpartyjnego kandydata na prezydenta.

Drwiący wpis Tuska. Jest riposta PiS z ostatniej chwili
Drwiący wpis Tuska. Jest riposta PiS

W niedzielę, w krakowskiej Hali "Sokół", Prawo i Sprawiedliwość ogłosi swojego kandydata na prezydenta podczas wydarzenia określanego jako "spotkanie obywatelskie". Choć oficjalne nazwisko nie padło, według wielu doniesień medialnych to Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej, ma otrzymać poparcie partii Jarosława Kaczyńskiego. Proces wyłaniania kandydata był jednak burzliwy, a decyzję podjęto po długich negocjacjach.

Jaka pogoda nas czeka? IMGW wydał nowy komunikat z ostatniej chwili
Jaka pogoda nas czeka? IMGW wydał nowy komunikat

Synoptyk Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Ewa Łapińska poinformowała, że w niedzielę niemal w całej Polsce będzie pochmurnie. Kolejne dni przyniosą stopniową poprawę pogody; będzie coraz więcej przejaśnień i rozpogodzeń, choć niewykluczone są także miejscowe, silne porywy wiatru i gołoledź.

Niemcy planują sprowadzenie nowej fali wykwalifikowanych imigrantów tylko u nas
Niemcy planują sprowadzenie nowej fali wykwalifikowanych imigrantów

Niemieckie ministerstwo spraw zagranicznych prognozuje wydanie około 200 000 wiz w celu zatrudnienia w Niemczech. To stanowi wzrost o ponad dziesięć procent w porównaniu z rokiem poprzednim.

Najgroźniejszy rywal Trzaskowskiego? Ekspert wskazał problem z ostatniej chwili
Najgroźniejszy rywal Trzaskowskiego? Ekspert wskazał problem

Rafał Trzaskowski, kandydat Koalicji Obywatelskiej na prezydenta, rozpoczął kampanię z mocnym poparciem swojej partii. W prawyborach zdobył aż 74% głosów, pokonując Radosława Sikorskiego. - Jestem przekonany, że wychodzimy z tych prawyborów wzmocnieni. Mam bardzo mocny mandat, dużo determinacji i odwagi, by wygrać z PiS-em. Zachowywaliśmy się w czasie tej kampanii po rycersku, co daje mi ogromną energię na dalszą walkę - komentował swoją przewagę Trzaskowski.

Prof. Boštjan M. Turk: Huragan Trump i brukselska mgła tylko u nas
Prof. Boštjan M. Turk: Huragan Trump i brukselska mgła

Zwycięstwo Trumpa jest logiczną konsekwencją ostatnich wydarzeń. Potwierdziło to podobne wydarzenie w Europie 9 czerwca 2024 r., podczas wyborów do Parlamentu Europejskiego. Przy tej okazji wyborcy wymierzyli prawdziwy policzek partiom neosocjalistycznym, które broniły takich kwestii jak niekontrolowana migracja, zielona transformacja i kwestie LGBT.

Wybrałam najtrudniejszą opcję. Doda wydała oświadczenie z ostatniej chwili
"Wybrałam najtrudniejszą opcję". Doda wydała oświadczenie

Doda, jedna z największych gwiazd polskiego show-biznesu, zabrała głos na Instagramie. Piosenkarka postanowiła poruszyć temat hejtu.

Niemcy: płonie ośrodek dla imigrantów. Trwa akcja służb z ostatniej chwili
Niemcy: płonie ośrodek dla imigrantów. Trwa akcja służb

Poważny pożar w centralnym ośrodku dla imigrantów w mieście Vogelsang w Eifel. Zatrzymano 35-latka podejrzanego o dokonanie podpalenia.

Nigdy więcej tak nie mów. Burza w Pałacu Buckingham z ostatniej chwili
"Nigdy więcej tak nie mów". Burza w Pałacu Buckingham

Relacje między księciem Harrym a jego ojcem, królem Karolem III, od dawna pozostają napięte. W szczególności wydarzenia z 8 września 2022 roku, gdy rodzina królewska żegnała królową Elżbietę II, ujawniły poważny konflikt wśród arystokratów. 

Emocje w Las Vegas. Poznaliśmy mistrza świata Formuły 1 z ostatniej chwili
Emocje w Las Vegas. Poznaliśmy mistrza świata Formuły 1

Holender Max Verstappen (Red Bull) zapewnił sobie czwarty z rzędu i czwarty w karierze tytuł mistrza świata Formuły 1.

REKLAMA

Zdanie narodu powinno kierunkować działania publiczne

Polska potrzebuje nowej Konstytucji. Święto 100-lecia odzyskana niepodległości to najlepszy dzień na określenie niezbędnych kierunków zmian ustrojowych w państwie – mówił prezydent RP Andrzej Duda. O tym, jakie powinny być te kierunki, i na ile istotne są zapisy konstytucyjne o charakterze społecznym, czy wręcz socjalnym, z doradcą prezydenta, dr hab. Markiem Rymszą rozmawia Anna Grabowska.
 Zdanie narodu powinno kierunkować działania publiczne
/ www.pexels.com
Czy Polacy muszą o możliwych zmianach w konstytucji wypowiadać się w referendum? I dlaczego 11 listopada 2018 r. to dobry termin?

Rocznica 100-lecia odzyskania niepodległości to, w mojej opinii, bardzo dobry moment, żeby świętować, a zarazem zapytać suwerena, co dalej z naszą ustawą zasadniczą. Właśnie mija równo 20 lat od jej uchwalenia. Zauważmy, że po zmianach systemowych zapoczątkowanych w 1989 roku jako suwerenne państwo funkcjonujemy już dłużej niż II Rzeczpospolita. Aż prosi się, aby wspólnie zastanowić się nad konstytucyjnym ładem, obejmując refleksją nie tylko kwestie  polityczne i ekonomiczne, ale także społeczne.

Prezydent powiedział też, że „polski naród stać na więcej”. Czy słowa te można odnieść do potrzeby mocniejszego zaznaczenia w Konstytucji aspektów  społecznych?

Jeśli chodzi o sferę społeczną, to obecna ustawa zasadnicza jest tak skonstruowana, że wprowadza niedookreślone rozwiązania ogólne, a o konkretach mają przesądzać ustawy zwykłe. A przecież sensem ustawy zasadniczej jest ograniczenie tego, co jest rozstrzygane w ustawach zwykłych. Jeżeli w konstytucji odsyłamy wprost do ustawy zwykłej, a ta z kolei ma się trzymać zapisów konstytucji, to powstaje w ten sposób błędne koło. I to jest, w  moim przekonaniu, największa słabość Konstytucji RP z 1997 roku. Zapisy socjalne są w niej liczne, ale ich poziom „operacyjności” jest niski. Taki stan rzeczy jest odzwierciedleniem tego, że transformacja ustrojowa przeprowadzona w latach 90.  XX wieku objęła głównie sferę polityczną i ekonomiczną, a sprawy społeczne traktowane były drugoplanowo. Tymczasem z perspektywy obywateli ład w sferze społecznej jest przynajmniej równie istotny, jak ład polityczny i ekonomiczny.

Już w preambule Konstytucji mamy jednak wpisaną zasadę pomocniczości państwa, która z punktu widzenia ładu społecznego jest niezwykle ważna. Jednak przeciętny obywatel w zasadzie nie wie, co ona znaczy.

Bo konstytucja nic nie mówi, co znaczy owa pomocniczość. Co więcej, praktyka społeczna w zakresie współpracy państwa i samorządów terytorialnych z podmiotami sektora obywatelskiego pokazuje, że ta zasada często rozumiana jest jako „pomocniczość państwu” a nie „pomocniczość ze strony państwa”. A to przecież odwrócenie ról.

Czy zatem można byłoby wpisać do Konstytucji, że każdy ma prawo do emerytury w wieku 60 i 65 lat? Czy jednak może tylko ogólnie, że ma prawo do świadczenia? Jednak wtedy byłoby to chyba właśnie mało decyzyjne?

Warto mieć na uwadze, że przyszłoroczne referendum nie ma rozstrzygać, co i jak literalnie zapisać w konstytucji. Inicjatywa referendalna to forma zapytania się Polaków, co jest dla nich na tyle istotne, że powinno być uregulowane w ustawie zasadniczej. Pytania powinny być przy tym sformułowane tak, aby nie sugerowały „właściwej”, czyli oczekiwanej odpowiedzi. Pytania powinny dotyczyć spraw ważnych, być zrozumiałe i skonstruowane w taki sposób, aby odpowiadający obywatele mieli poczucie podmiotowego traktowania.

Czyli najpierw trzeba poznać preferencje, a dopiero potem budować na tym konkretne zapisy?  Rozumiem, że już w gronie eksperckim, bez konkretnych pytań do Narodu?

Tak, naprawdę warto najpierw poznać preferencje społeczne, ale właśnie przy wykorzystaniu instytucji referendum, a nie przez sondaże opinii publicznej. Pogląd ten zilustruję przykładem odmiennego podejścia. Chodzi o debatę publiczną w sprawie wejścia Polski do Unii Europejskiej. W kampanii przedreferendalnej najpierw uznano, że trzeba Polaków rzetelnie poinformować o warunkach akcesji i stworzyć przestrzeń dla otwartej debaty zwolenników i przeciwników akcesji. Ale szybko zrodziła się obawa, co Polacy powiedzą, a przede wszystkim, ilu z nas zechce się czynnie wypowiedzieć, oddając głos w referendum. I czy w związku z tym referendum będzie wiążące, czy też nie. W rezultacie kampania przedreferendalna przerodziła się w mobilizowanie rodaków, aby nie zaprzepaścili historycznej szansy przystąpienia do Unii Europejskiej. Suweren miał nie tyle rozstrzygnąć kluczową kwestię, ile potwierdzić słuszność działań elity politycznej. Planowane referendum konstytucyjne przyjmuje odmienną perspektywę. Ono ma inicjować i niejako ogniskować debatę publiczną. Otwartą debatę wolnych obywateli. Pytamy się obywateli o preferencje, i po ich poznaniu przystępujemy do prac.

Wracając do wieku emerytalnego, a może stażu?

Tu trzeba pamiętać, że zdecydowana większość Polaków była jednoznacznie przeciwna podwyższeniu wieku emerytalnego. Rzadko kiedy obserwować można tak daleko idącą zgodność poglądów opinii publicznej. Ówczesny sprzeciw społeczny został przez rządzących zignorowany. Warto też mieć na uwadze, że prezydencka inicjatywa legislacyjna, która doprowadziła do powrotu do wieku emerytalnego 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet nie oznacza, że Pan Prezydent nie dostrzega, że wydłużający się średni wiek życia Polaków niesie ze sobą potrzebę dłuższej aktywności zawodowej. Przeciwnie, Prezydent jest tego w pełni świadomy; tyle, że uważa, że na zachowania ludzi warto tu wpływać bodźcami pozytywnymi, stwarzając odpowiednie warunki do kontynuowania pracy zawodowej także po osiągnięciu wieku emerytalnego. Istotą tego podejścia jest pozostawienie pracownikom wyboru. Polityki publiczne mają prowadzić do podniesienia tzw. efektywnego wieku emerytalnego w inny sposób niż przez swoistą „decyzję administracyjną”. W Narodowej Radzie Rozwoju i w Kancelarii Prezydenta RP prowadzone są prace nad przygotowaniem takich zachęcających regulacji.
A w referendum konstytucyjnym warto, moim zdaniem, zapytać Polaków, jakie konkretne gwarancje bezpieczeństwa socjalnego chcieliby mieć zapisane w ustawie zasadniczej. Wiek emerytalny jest jedną z takich możliwych gwarancji. Ale, dodam, nie jedyną i bynajmniej nie najważniejszą.

Kolejna kwestia podnoszona, chociażby ostatnio bardzo konkretnie przez NSZZ „Solidarność”, to potrzeba wpisania do Konstytucji układów zbiorowych pracy jako metody regulacji stosunków zatrudnienia. Czy należy, Pana zdaniem, wpisać je do Konstytucji?

Doświadczenia europejskie pokazują, że układami zbiorowymi można rozstrzygać wiele spraw. Także w Polsce układy zbiorowe jako dwustronne porozumienia partnerów społecznych czy układy trójstronne mogłyby regulować znaczną część stosunków pracy i to na różnych poziomach: przedsiębiorstwa, branży, i nawet szerzej. Polskie prawo dopuszcza takie układy, tyle że w dużej mierze jest to prawo martwe. Stosunki pracy są w Polsce regulowane przede wszystkim przez zapisy Kodeksu pracy. Tak jednak być nie musi. Dlatego można zapytać się Polaków o układy zbiorowe w ramach referendum konstytucyjnego.

A o prawo do świętowania niedzieli jako dnia wolnego od handlu?

Również. Warto zapytać Polaków, czego by w tej kwestii oczekiwali od państwa. To jest bardzo ważne zagadnienie, wręcz kluczowe dla ładu społecznego w przestrzeni publicznej. Chodzi o mądre wyważenie racji ekonomicznych i społecznych. Jednak musimy pamiętać, że warto pytać się nie po to, aby uzyskać określoną odpowiedź, tylko po to, żeby dowiedzieć się, co myślą obywatele; dodajmy – wszyscy obywatele, nie tylko pracownicy. Jeszcze raz podkreślam: chodzi o poznanie opinii Polaków, gdyż to preferencje zbiorowego suwerena powinny profilować działania decydentów publicznych, a nie odwrotnie.

Czy Polacy chcą nieodpłatnej, powszechnej opieki zdrowotnej? To dobre i potrzebne pytanie referendalne?

Pytanie o to, czy ma być zagwarantowany powszechny dostęp do bezpłatnej (w momencie korzystania) opieki zdrowotnej jest niezwykle ważne. Funkcjonujące obecnie w Polsce rozwiązanie jest ewenementem na skalę światową. W 1999 roku wprowadzono ubezpieczenie zdrowotne, by po kilku latach zlikwidować kasy chorych, pozostawiając jednak składkę zdrowotną.  Mamy więc ubezpieczenie bez ubezpieczalni. Środki ze składki zdrowotnej są w dyspozycji Narodowego Funduszu Zdrowia, który to dysponent nie jest jednak reprezentantem interesu pacjentów jako osób ubezpieczonych. Takie nieprzejrzyste rozwiązanie nie mogłoby funkcjonować, gdyby ustawa zasadnicza jasno wytyczała zakres i charakter obowiązków państwa w zakresie realizacji prawa obywateli do ochrony zdrowia. Trzeba też jasno określić, czy dopuszczalna jest np. częściowa komercjalizacja systemu publicznej ochrony zdrowia, czy też nie. Podobnie rzecz się ma z systemem edukacji. Obserwowaliśmy w ostatnich latach żywiołową komercjalizację obu tych systemów pomimo ogólnikowych zapisów konstytucyjnych. Niejako życie sobie, konstytucja sobie.

A pytanie o wprowadzenie euro w Polsce? Warto byłoby zapytać o to Polaków?

Na pewno nie przy okazji referendum konstytucyjnego. Tłumaczę, dlaczego. Strefa euro to rozwiązanie polityczno-ekonomiczne, wynik porozumienia znacznej liczby krajów członkowskich Unii Europejskiej. Ale każde państwo, jeśli ma pozostać suwerenne, powinno przystępować do tej strefy dobrowolnie, a także mieć realną możliwość z niej wystąpić. To tak jak z członkostwem w samej Unii. Oczywiście, skoro jesteśmy w UE, gdzie budowana jest strefa Euro, nasz krajowy porządek prawny powinien umożliwiać przyłączenie się do tej strefy. Jednak przesądzanie rozwiązania przez odpowiedni zapis konstytucyjny byłoby wysoce niefortunne. Przecież do strefy euro można np. chcieć przystąpić, ale nie zostać przyjętym, albo zostać przyjętym, a następnie z niej wykluczonym. Nie powinno się do ustawy zasadniczej wpisywać rozwiązań, których kształt zależy nie tylko od nas. Regulujemy w konstytucji to, i tylko to, co zależy od woli suwerena. A skoro tak, to nie widzę powodu, aby pytać się o przystąpienie do strefy Euro w ramach planowanego referendum konstytucyjnego.   

Dziękuję za rozmowę


 

Polecane
Emerytury
Stażowe