[Felieton „TS”] Marek Jan Chodakiewicz: Dalej w islamskiej Azji

Podręcznikową próbę przedstawienia łagodnej wizji islamskiego podboju i dominacji Indii podjął S.M. Ikram, „Muslim Civilization in India” [Cywilizacja muzułmańska w Indiach] (New York and London: Columbia University Press, 1964). Dzieje muzułmanów w Azji południowej, skonstruowane według paradygmatu relatywistycznego, a nie historię islamu z jego pretensjami do uniwersalizmu, serwuje nam praca zbiorowa pod redakcją Barbary D. Metcalf. Zob. Barbara D. Metcalf (red.), „Islam in South Asia in Practice” [Islam w praktyce w Azji Południowej] (Princeton, NJ, and Oxford: Princeton University Press, 2009). Powołując się na lewaka Edwarda Saida, Metcalf („Preface”, s. XIX) kwestionuje, że uniwersalizm religijny istnieje, pisze, że interesuje ją praktyka nie islamu, a mahometan, czyli wyznawców tej religii.
tysol.pl [Felieton „TS”] Marek Jan Chodakiewicz: Dalej w islamskiej Azji
tysol.pl / Marek Jan Chodakiewicz

O wchłonięciu muzułmańskich rejonów w Azji Środkowej przez Rosję oraz o stworzeniu państwowego systemu kolaboracji elity muzułmańskiej z carami traktuje Robert D. Crews, „For Prophet and Tsar: Islam and Empire in Russia and Central Asia” [Za proroka i cara: islam i imperium w Rosji i Azji Centralnej] (Cambridge, MA, and London: Harvard University Press, 2006). Ciekawa jest też pozycja o muzułmanach jako gościach, a potem zasymilowanych tubylcach w krajach chrześcijańskich Międzymorza, czyli głównie Tatarach Rzeczypospolitej, której autorem jest Harry Norris, „Islam in the Baltics: Europe’s Early Muslim Community” [Islam w okolicach bałtyckich: wczesna islamska społeczność Europy] (London and New York: Tauris Academic Studies, an imprint of I.B. Tauris Publishers, 2009). Niestety autor ma słabą wiedzę o I RP i Międzymorzu. Porównaj za to: Egdūnas Račius, „Muslims in Eastern Europe” [Muzułmanie w Europie Wschodniej] (Edinburgh: Edinburg University Press, 2018), gdzie dowiedzieć się można nie tylko o ziemiach starej RP i o Krymie, ale też i o mahometanach na Bałkanach.
Peter F. Sugar wychwala rzekome zyski dla chrześcijan i innych z osmańskiej okupacji Bałkanów. Zob. Peter F. Sugar, „Southeastern Europe under Ottoman Rule, 1354–1804” [Południowo-wschodnia Europa pod władzą osmańską] (Seattle, WA, and London: University of Washington Press, 1977). 

Czytaj także: Polscy olimpijczycy mają zakaz komentowania sprawy Przemysława Babiarza

Czytaj także: Kolejny skandal na IO: zawodniczka zalała się łzami po walce z zawodniczką, która niedawno "oblała test płci"

Tragiczny los 

Tymczasem o tragicznym losie podbitych przez mahometan niewiernych, szczególnie chrześcijanach i żydach (dhimmi), głównie na Bliskim Wschodzie i w północnej Afryce, pisze wnikliwie egipska sefardyjka Bat Ye’or w wielu pracach. Ich los był niewiele lepszy od niewolników. Żydzi i chrześcijanie cierpieli dyskryminację, byli poniżani i eksploatowani, głównie rękami swej własnej elity, która kolaborowała z muzułmańskimi prześladowcami sprawującymi nad wszystkimi absolutną władzę. Zob. najważniejsze: Bat Ye’or [Gisèle Littman], „Understanding Dhimmitude” [Zrozumieć poddaństwo niewiernych] (New York: RVP Publishers, 2013) oraz Bat Ye’or [Gisèle Littman], „The Decline of Eastern Christianity Under Islam: From Jihad to Dhimmitude: Seventh-Twentieth Century” [Upadek wschodniego chrześcijaństwa pod islamem: od dżihadu do poddaństwa niewiernych – VII–XX w.] (Madison, NJ: Fairleigh Dickinson University Press, 1996).

W tym kontekście warto zapoznać się również z przemyśleniami o rasie i niewolnictwie w islamskim kontekście dorobku dwóch wybitnych naukowców: Bernarda Lewisa i Daniela Pipesa. Lewis pokazuje, że mahometanizm jest egalitarny i nie dyskryminuje w sensie rasowym. Jednak pijani sukcesem podboju muzułmańscy wojownicy Arabowie zaczęli wywyższać się rasowo, a z pogardą traktować podbijanych niewolników – w tym też czarnoskórych. Lewis argumentuje, że początkowo Arabowie nie posiadali sensu wyższości rasowej; takowy stopniowo wyłonił się wśród nich wraz ze zwycięstwami islamu. „Brązowi” ludzie mieli być najlepsi, a „różowi” (biali) pośledni, podczas gdy „czarny” kojarzył się jednoznacznie z niewolnikiem. Jednocześnie jednak – paradoksalnie – mahometanizm to religia egalitarna, która nie uznaje podziałów rasowych. Wiara ujarzmiała więc arabski szowinizm. Zob. Bernard Lewis, „Race and Color in Islam” [Rasa i kolor w islamie] (New York: Harper and Row, Publishers, 1971); Bernard Lewis, „Race and Slavery in the Middle East: An Historical Enquiry” [Rasa i niewolnictwo na Środkowym Wschodzie: dociekanie historyczne] (Oxford and New York: Oxford University Press, 1990). Zob. też Bruce S. Hall, „A History of Race in Muslim West Africa, 1600–1960” [Historia rasy w muzułmańskiej Afryce Zachodniej] (New York: Cambridge University Press, 2011); Louise Marlow, „Hierarchy and Egalitarianism in Islamic Thought” [Hierarchia i egalitaryzm w myśli islamskiej] (Cambridge: Cambridge University Press, 1997). Apologetycznie o islamie w Afryce przez czarnoskórego autora: Edward W. Blyden, „Christianity, Islam, and the Negro Race” [Chrześcijaństwo, islam i rasa czarna], 2 wyd. (London: W. B. Whittingham & Co., 1888). Porównaj krytycznie z: Herman L. Bennett, „African Kings and Black Slaves: Sovereignty and Dispossession in the Early Modern Atlantic” [Afrykańscy królowie i czarni niewolnicy: suwerenność i wywłaszczenie na wybrzeżu atlantyckim w czasach nowożytnych] (Philadelphia, PA: University of Pennsylvania Press, 2019).

Dyskusyjna teza 

Daniel Pipes twierdzi natomiast, że w zderzeniu islamskiej teorii o pokoju między muzułmanami a praktyką wzajemnego wyrzynania się mahometan arabscy wyznawcy Allaha porzucili rzemiosło wojenne i poczęli polegać na niewolnikach wojskowych tureckich z Azji Środkowej, czarnoskórych z Afryki oraz białych z Europy Środkowej i Wschodniej, zwanych Saqualiba, czyli Słowianie. Zob. Daniel Pipes, „Slave Soldiers and Islam: The Genesis of a Military System” [Żołnierze-niewolnicy i islam: geneza systemu militarnego] (London and New Haven, CT: Yale University Press, 1981). Autor celnie odnotowuje, że „polityczne i militarne cele właściwie nigdy nie osiągnęły ideałów ustanowionych przez islam”, co było jedną z głównych przyczyn zastąpienia tradycyjnych dżihadystów wojskowymi niewolnikami (s. 66). W praktyce oznaczało to, że „muzułmańscy poddani odwrócili się od dominujących instytucji politycznych i militarnych” (s. 70). Pisze: „Twierdzę, że klucz do tego leży w następującym fakcie: wtajemniczeni oddali władzę i dozwolili ludziom z zewnątrz ją zabrać” (s. 86). 
Podobne mechanizmy zaszły po podboju Persji. Gdy po około 200 latach większość mieszkańców przeszła na islam, muzułmanie (początkowo głównie Arabowie) przestali się bać tubylców i angażować w sprawy publiczne i militarne; stąd zastąpili siebie wojskowymi niewolnikami (s. 181). Następnie: „Ta część pracy identyfikuje fundamentalne wzorce życia publicznego w islamie: wycofanie się poddanych muzułmańskich z instytucji rządowych i służby wojskowej, którym podlegali; następnie pokarzemy, kto ich zastąpił, i połączymy ten wzorzec z niewolnictwem wojskowym, oraz wytłumaczymy, jak wojskowi niewolnicy służyli muzułmańskim władcom lepiej niż ich alternatywy” (s. 62). 

Notabene teza Pipesa jest mocno dyskusyjna. Zwycięscy Arabowie w większości osiedlili się w miastach. Pasożytując na zdobyczach innych cywilizacji, nauczyli się wygody i porzucili chęć wojaczki, jak również przestali być do niej przystosowani jak ich koczowniczy przodkowie, o czym pisał już średniowieczny dziejopisarz Ibn Chaldun. Dziękuję Dougowi Streusandowi w utwierdzeniu mnie w moim sceptycyzmie co do kluczowej interpretacji Pipesa. Mimo tego praca zawiera wiele cennych obserwacji. 

Bardzo użyteczna jest też krótka charakterystyka systemu „Islamicate” (trudno to przetłumaczyć – zislamizowanego), który wyczerpująco opisał Marshall G.S. Hodgson (wspomniany jakiś czas temu), a której elementy – polityczne, wojskowe, społeczne, gospodarcze, intelektualne, geograficzne, „seksualne i psychologiczne” oraz inne – Pipes zwięźle i przystępnie wyłożył jako niezbędne tło do swej narracji (s. 60–61). Pipes przyznaje, że „niewolnictwo wojskowe w islamie służyło jako niemal uniwersalne narzędzie władzy” (s. 53). Dalej autor podkreśla, że wojskowych niewolników widzimy wszędzie w światach islamu, ale instytucja ta „nie miała religijnych, prawnych czy instytucjonalnych związków z islamem” (s. XV). Co więcej, niewolnictwo wojskowe nie było zgodne z szariatem. Po prostu prawo mahometańskie nie przewidywało, że niewolnik może pełnić funkcje wojskowe i nawet przywódcze. „Nie rozważało możliwości, że funkcja niewolnika może przyćmić jego status prawny” (s. 13). 

Według Pipesa „W przeciwieństwie do najemników i sojuszników niewolników można było przymusić, aby zmienili swoją osobowość; na te zmiany wpływano poprzez dopełniające się procesy wykorzenienia, izolacji i indoktrynacji. Wykorzenienie naraziło niewolników na samotność i nowe stosunki; izolacja pogłębiła ich wrażliwość; a indoktrynacja przekształciła ich osobowości” (s. 89). Autor tłumaczy też zależność między niedostępnością kobiet a homoseksualizmem oraz systemem promocji wśród wojskowych niewolników opartym na seksualnej spolegliwości wobec muzułmańskich potentatów, którzy takich właśnie spolegliwych nie tylko promowali, ale również nagradzali dziećmi i nastolatkami (s. 99), co powodowało powszechność niemal pedofilii. Zob. na ten temat również Patricia Crone, „Slaves on Horses: The Evolution of the Islamic Polity” [Niewolnicy na koniach: ewolucja systemu islamskiego] (Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1980).
 


 

POLECANE
Niemieckie myśliwce przy polskiej granicy z ostatniej chwili
Niemieckie myśliwce przy polskiej granicy

Podczas środowego spotkania w Brukseli Boris Pistorius ogłosił, że Bundeswehra rozmieści w Polsce kilka myśliwców w ramach wsparcia dla wschodniej flanki NATO. – Będziemy wspierać ochronę wschodniej flanki lotami patrolowymi – powiedział szef niemieckiego resortu obrony. 

Piotr Duda do ministra Balczuna: Szkoda, że nie chce Pan wyjść z kryjówki z ostatniej chwili
Piotr Duda do ministra Balczuna: Szkoda, że nie chce Pan wyjść z kryjówki

– Szkoda panie ministrze, że nie wyszedł pan z kryjówki – mówił podczas środowego posiedzenia RDS do ministra aktywów państwowych Wojciecha Balczuna przewodniczący NSZZ Solidarność Piotr Duda.

Straciliśmy kontrolę nad granicami. Szefowa MSW Wielkiej Brytanii bije na alarm z ostatniej chwili
"Straciliśmy kontrolę nad granicami". Szefowa MSW Wielkiej Brytanii bije na alarm

Brytyjska minister spraw wewnętrznych Shabana Mahmood przyznała, że kraj nie panuje nad swoimi granicami. W alarmującym wystąpieniu ostrzegła, że chaos migracyjny podważa zaufanie obywateli do państwa i jego instytucji.

Szef NATO nie zgadza się z Sikorskim. Chodzi o zastrzeliwanie rosyjskich myśliwców Wiadomości
Szef NATO nie zgadza się z Sikorskim. Chodzi o zastrzeliwanie rosyjskich myśliwców

Sekretarz generalny NATO Mark Rutte powiedział w środę przed spotkaniem ministrów obrony państw Sojuszu w Brukseli, że nie zgadza się z opiniami, iż każdy rosyjski samolot, który wtargnie w przestrzeń powietrzną NATO — niezależnie od okoliczności — powinien być automatycznie zestrzelony. O zestrzeliwaniu rosyjskich pocisków i myśliwców mówił we wrześniu Radosław Sikorski na forum ONZ. 

Choruję na raka, śpię w kożuchu. Dramat mieszkańców Torunia pilne
"Choruję na raka, śpię w kożuchu". Dramat mieszkańców Torunia

W toruńskich budynkach przy ul. Sobieskiego, Chłopickiego, Lubickiej i Batorego zlikwidowano piece, ale do dziś nie podłączono mieszkań do miejskiej sieci ciepłowniczej. Mieszkańcy marzną, a PGE Toruń zapewnia, że sytuacja jest tymczasowa i wkrótce zostanie naprawiona.

Pilny komunikat dla mieszkańców Łodzi z ostatniej chwili
Pilny komunikat dla mieszkańców Łodzi

Od piątku, 17 października, w Łodzi zacznie obowiązywać nocny zakaz sprzedaży alkoholu poza lokalami gastronomicznymi. Zakaz będzie trwał od godziny 22:00 do 6:00 rano i obejmie siedem osiedli w centrum miasta. Decyzję w tej sprawie podjęła Rada Miejska po przeprowadzeniu konsultacji społecznych, w których większość mieszkańców poparła wprowadzenie ograniczeń.

Ubóstwo wśród migrantów w Niemczech to tykająca bomba zegarowa tylko u nas
Ubóstwo wśród migrantów w Niemczech to tykająca bomba zegarowa

W Niemczech, najsilniejszym gospodarczo kraju Europy, problem ubóstwa dotyka zwłaszcza migrantów i uchodźców. Według najnowszego raportu DIW Berlin (Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung) z października 2025 r., ryzyko ubóstwa wśród tych grup jest alarmująco wysokie.

Rosyjski okręt podwodny na Bałtyku: Szwecja i NATO w akcji z ostatniej chwili
Rosyjski okręt podwodny na Bałtyku: Szwecja i NATO w akcji

Rosyjski okręt podwodny wpłynął przez duńską cieśninę Wielki Bełt na Morze Bałtyckie i jest obecnie śledzony przez szwedzkie siły zbrojne. Operacja odbywa się w ramach rutynowego monitoringu i we współpracy z sojusznikami NATO.

Wiadomości
XV Kongres Polska Wielki Projekt. Zapraszamy na debatę "Trójmorze a Zielony Ład UE"

"Trójmorze a Zielony Ład EU" to tytuł debaty z udziałem redaktora naczelnego "Tygodnika Solidarność" Michała Ossowskiego, która odbędzie się w ramach XV Kongresu Polska Wielki Projekt.

Niepokojące zdarzenie podczas Konkursu Chopinowskiego. Nadzwyczajne posiedzenie jury z ostatniej chwili
Niepokojące zdarzenie podczas Konkursu Chopinowskiego. Nadzwyczajne posiedzenie jury

Jeden z głównych kandydatów do zwycięstwa w XIX Konkursie Chopinowskim, amerykański pianista Eric Lu, nie pojawił się na scenie w zaplanowanym terminie. Powodem są problemy zdrowotne artysty, o których poinformowali organizatorzy wydarzenia. Jego występ został przesunięty na kolejny dzień przesłuchań.

REKLAMA

[Felieton „TS”] Marek Jan Chodakiewicz: Dalej w islamskiej Azji

Podręcznikową próbę przedstawienia łagodnej wizji islamskiego podboju i dominacji Indii podjął S.M. Ikram, „Muslim Civilization in India” [Cywilizacja muzułmańska w Indiach] (New York and London: Columbia University Press, 1964). Dzieje muzułmanów w Azji południowej, skonstruowane według paradygmatu relatywistycznego, a nie historię islamu z jego pretensjami do uniwersalizmu, serwuje nam praca zbiorowa pod redakcją Barbary D. Metcalf. Zob. Barbara D. Metcalf (red.), „Islam in South Asia in Practice” [Islam w praktyce w Azji Południowej] (Princeton, NJ, and Oxford: Princeton University Press, 2009). Powołując się na lewaka Edwarda Saida, Metcalf („Preface”, s. XIX) kwestionuje, że uniwersalizm religijny istnieje, pisze, że interesuje ją praktyka nie islamu, a mahometan, czyli wyznawców tej religii.
tysol.pl [Felieton „TS”] Marek Jan Chodakiewicz: Dalej w islamskiej Azji
tysol.pl / Marek Jan Chodakiewicz

O wchłonięciu muzułmańskich rejonów w Azji Środkowej przez Rosję oraz o stworzeniu państwowego systemu kolaboracji elity muzułmańskiej z carami traktuje Robert D. Crews, „For Prophet and Tsar: Islam and Empire in Russia and Central Asia” [Za proroka i cara: islam i imperium w Rosji i Azji Centralnej] (Cambridge, MA, and London: Harvard University Press, 2006). Ciekawa jest też pozycja o muzułmanach jako gościach, a potem zasymilowanych tubylcach w krajach chrześcijańskich Międzymorza, czyli głównie Tatarach Rzeczypospolitej, której autorem jest Harry Norris, „Islam in the Baltics: Europe’s Early Muslim Community” [Islam w okolicach bałtyckich: wczesna islamska społeczność Europy] (London and New York: Tauris Academic Studies, an imprint of I.B. Tauris Publishers, 2009). Niestety autor ma słabą wiedzę o I RP i Międzymorzu. Porównaj za to: Egdūnas Račius, „Muslims in Eastern Europe” [Muzułmanie w Europie Wschodniej] (Edinburgh: Edinburg University Press, 2018), gdzie dowiedzieć się można nie tylko o ziemiach starej RP i o Krymie, ale też i o mahometanach na Bałkanach.
Peter F. Sugar wychwala rzekome zyski dla chrześcijan i innych z osmańskiej okupacji Bałkanów. Zob. Peter F. Sugar, „Southeastern Europe under Ottoman Rule, 1354–1804” [Południowo-wschodnia Europa pod władzą osmańską] (Seattle, WA, and London: University of Washington Press, 1977). 

Czytaj także: Polscy olimpijczycy mają zakaz komentowania sprawy Przemysława Babiarza

Czytaj także: Kolejny skandal na IO: zawodniczka zalała się łzami po walce z zawodniczką, która niedawno "oblała test płci"

Tragiczny los 

Tymczasem o tragicznym losie podbitych przez mahometan niewiernych, szczególnie chrześcijanach i żydach (dhimmi), głównie na Bliskim Wschodzie i w północnej Afryce, pisze wnikliwie egipska sefardyjka Bat Ye’or w wielu pracach. Ich los był niewiele lepszy od niewolników. Żydzi i chrześcijanie cierpieli dyskryminację, byli poniżani i eksploatowani, głównie rękami swej własnej elity, która kolaborowała z muzułmańskimi prześladowcami sprawującymi nad wszystkimi absolutną władzę. Zob. najważniejsze: Bat Ye’or [Gisèle Littman], „Understanding Dhimmitude” [Zrozumieć poddaństwo niewiernych] (New York: RVP Publishers, 2013) oraz Bat Ye’or [Gisèle Littman], „The Decline of Eastern Christianity Under Islam: From Jihad to Dhimmitude: Seventh-Twentieth Century” [Upadek wschodniego chrześcijaństwa pod islamem: od dżihadu do poddaństwa niewiernych – VII–XX w.] (Madison, NJ: Fairleigh Dickinson University Press, 1996).

W tym kontekście warto zapoznać się również z przemyśleniami o rasie i niewolnictwie w islamskim kontekście dorobku dwóch wybitnych naukowców: Bernarda Lewisa i Daniela Pipesa. Lewis pokazuje, że mahometanizm jest egalitarny i nie dyskryminuje w sensie rasowym. Jednak pijani sukcesem podboju muzułmańscy wojownicy Arabowie zaczęli wywyższać się rasowo, a z pogardą traktować podbijanych niewolników – w tym też czarnoskórych. Lewis argumentuje, że początkowo Arabowie nie posiadali sensu wyższości rasowej; takowy stopniowo wyłonił się wśród nich wraz ze zwycięstwami islamu. „Brązowi” ludzie mieli być najlepsi, a „różowi” (biali) pośledni, podczas gdy „czarny” kojarzył się jednoznacznie z niewolnikiem. Jednocześnie jednak – paradoksalnie – mahometanizm to religia egalitarna, która nie uznaje podziałów rasowych. Wiara ujarzmiała więc arabski szowinizm. Zob. Bernard Lewis, „Race and Color in Islam” [Rasa i kolor w islamie] (New York: Harper and Row, Publishers, 1971); Bernard Lewis, „Race and Slavery in the Middle East: An Historical Enquiry” [Rasa i niewolnictwo na Środkowym Wschodzie: dociekanie historyczne] (Oxford and New York: Oxford University Press, 1990). Zob. też Bruce S. Hall, „A History of Race in Muslim West Africa, 1600–1960” [Historia rasy w muzułmańskiej Afryce Zachodniej] (New York: Cambridge University Press, 2011); Louise Marlow, „Hierarchy and Egalitarianism in Islamic Thought” [Hierarchia i egalitaryzm w myśli islamskiej] (Cambridge: Cambridge University Press, 1997). Apologetycznie o islamie w Afryce przez czarnoskórego autora: Edward W. Blyden, „Christianity, Islam, and the Negro Race” [Chrześcijaństwo, islam i rasa czarna], 2 wyd. (London: W. B. Whittingham & Co., 1888). Porównaj krytycznie z: Herman L. Bennett, „African Kings and Black Slaves: Sovereignty and Dispossession in the Early Modern Atlantic” [Afrykańscy królowie i czarni niewolnicy: suwerenność i wywłaszczenie na wybrzeżu atlantyckim w czasach nowożytnych] (Philadelphia, PA: University of Pennsylvania Press, 2019).

Dyskusyjna teza 

Daniel Pipes twierdzi natomiast, że w zderzeniu islamskiej teorii o pokoju między muzułmanami a praktyką wzajemnego wyrzynania się mahometan arabscy wyznawcy Allaha porzucili rzemiosło wojenne i poczęli polegać na niewolnikach wojskowych tureckich z Azji Środkowej, czarnoskórych z Afryki oraz białych z Europy Środkowej i Wschodniej, zwanych Saqualiba, czyli Słowianie. Zob. Daniel Pipes, „Slave Soldiers and Islam: The Genesis of a Military System” [Żołnierze-niewolnicy i islam: geneza systemu militarnego] (London and New Haven, CT: Yale University Press, 1981). Autor celnie odnotowuje, że „polityczne i militarne cele właściwie nigdy nie osiągnęły ideałów ustanowionych przez islam”, co było jedną z głównych przyczyn zastąpienia tradycyjnych dżihadystów wojskowymi niewolnikami (s. 66). W praktyce oznaczało to, że „muzułmańscy poddani odwrócili się od dominujących instytucji politycznych i militarnych” (s. 70). Pisze: „Twierdzę, że klucz do tego leży w następującym fakcie: wtajemniczeni oddali władzę i dozwolili ludziom z zewnątrz ją zabrać” (s. 86). 
Podobne mechanizmy zaszły po podboju Persji. Gdy po około 200 latach większość mieszkańców przeszła na islam, muzułmanie (początkowo głównie Arabowie) przestali się bać tubylców i angażować w sprawy publiczne i militarne; stąd zastąpili siebie wojskowymi niewolnikami (s. 181). Następnie: „Ta część pracy identyfikuje fundamentalne wzorce życia publicznego w islamie: wycofanie się poddanych muzułmańskich z instytucji rządowych i służby wojskowej, którym podlegali; następnie pokarzemy, kto ich zastąpił, i połączymy ten wzorzec z niewolnictwem wojskowym, oraz wytłumaczymy, jak wojskowi niewolnicy służyli muzułmańskim władcom lepiej niż ich alternatywy” (s. 62). 

Notabene teza Pipesa jest mocno dyskusyjna. Zwycięscy Arabowie w większości osiedlili się w miastach. Pasożytując na zdobyczach innych cywilizacji, nauczyli się wygody i porzucili chęć wojaczki, jak również przestali być do niej przystosowani jak ich koczowniczy przodkowie, o czym pisał już średniowieczny dziejopisarz Ibn Chaldun. Dziękuję Dougowi Streusandowi w utwierdzeniu mnie w moim sceptycyzmie co do kluczowej interpretacji Pipesa. Mimo tego praca zawiera wiele cennych obserwacji. 

Bardzo użyteczna jest też krótka charakterystyka systemu „Islamicate” (trudno to przetłumaczyć – zislamizowanego), który wyczerpująco opisał Marshall G.S. Hodgson (wspomniany jakiś czas temu), a której elementy – polityczne, wojskowe, społeczne, gospodarcze, intelektualne, geograficzne, „seksualne i psychologiczne” oraz inne – Pipes zwięźle i przystępnie wyłożył jako niezbędne tło do swej narracji (s. 60–61). Pipes przyznaje, że „niewolnictwo wojskowe w islamie służyło jako niemal uniwersalne narzędzie władzy” (s. 53). Dalej autor podkreśla, że wojskowych niewolników widzimy wszędzie w światach islamu, ale instytucja ta „nie miała religijnych, prawnych czy instytucjonalnych związków z islamem” (s. XV). Co więcej, niewolnictwo wojskowe nie było zgodne z szariatem. Po prostu prawo mahometańskie nie przewidywało, że niewolnik może pełnić funkcje wojskowe i nawet przywódcze. „Nie rozważało możliwości, że funkcja niewolnika może przyćmić jego status prawny” (s. 13). 

Według Pipesa „W przeciwieństwie do najemników i sojuszników niewolników można było przymusić, aby zmienili swoją osobowość; na te zmiany wpływano poprzez dopełniające się procesy wykorzenienia, izolacji i indoktrynacji. Wykorzenienie naraziło niewolników na samotność i nowe stosunki; izolacja pogłębiła ich wrażliwość; a indoktrynacja przekształciła ich osobowości” (s. 89). Autor tłumaczy też zależność między niedostępnością kobiet a homoseksualizmem oraz systemem promocji wśród wojskowych niewolników opartym na seksualnej spolegliwości wobec muzułmańskich potentatów, którzy takich właśnie spolegliwych nie tylko promowali, ale również nagradzali dziećmi i nastolatkami (s. 99), co powodowało powszechność niemal pedofilii. Zob. na ten temat również Patricia Crone, „Slaves on Horses: The Evolution of the Islamic Polity” [Niewolnicy na koniach: ewolucja systemu islamskiego] (Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1980).
 



 

Polecane
Emerytury
Stażowe