„Marskość wątroby?! Przecież ja nie piję!”

Stłuszczenie i marskość wątroby kojarzą się powszechnie z piciem alkoholu. I faktycznie, jego nadużywanie to jedna z głównych przyczyn tych chorób, jednak nie jedyna. Istnieje bowiem niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby, której nazwa wskazuje, że przyczyny schorzenia mogą być zupełnie inne.
Wątroba. Ilustracja poglądowa „Marskość wątroby?! Przecież ja nie piję!”
Wątroba. Ilustracja poglądowa / pxfuel.com

Stłuszczona wątroba zwykle nie powoduje bólu, dlatego mało kto zdaje sobie sprawę ze swej choroby. A nieleczona może skończyć się tragicznie – na włóknieniu wątroby, marskości, a nawet nowotworze.

Ukryta epidemia

Wielu hepatologów – lekarzy zajmujących się schorzeniami, budową i funkcjonowaniem wątroby oraz pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych – alarmuje o światowej epidemii schorzeń wątroby, w tym jej stłuszczeniu. W toku badań stwierdzają, że wątroba wielu ich pacjentów jest stłuszczona tak bardzo, że pokryła się bliznami i stwardniała, a wiele jej komórek jest nieodwracalnie martwych. To schorzenie występuje u 20–25 proc. Polaków, u około 5 proc. przyjmuje zaawansowaną postać, a w przypadku 0,5 proc. prowadzi do marskości wątroby. Stłuszczenie wątroby jest coraz częściej rozpoznawane także u dzieci i młodzieży. W tej grupie wiekowej coraz powszechniej występuje otyłość i nadwaga. Przypadki stłuszczenia wątroby pojawiają się u dzieci nawet 8-letnich! Jeden z wybitnych ekspertów niemieckich ostrzega, że jeśli nie nastąpią szybkie zmiany, to za 10–15 lat w Niemczech będzie ponad milion osób z marskością wątroby wynikłej tylko ze stłuszczenia tego organu. Jak szacuje, w Niemczech stłuszczoną wątrobę ma od 20 do 30 mln ludzi, byłaby to jedna z najczęściej występujących chorób w kraju.

Co to za choroba?

O stłuszczeniu wątroby mówimy, gdy organ ten przechowuje w swoich komórkach nadmiar tłuszczu. Dzisiaj lekarze rozróżniają niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (ang. nonalcoholic fatty liver disease – NAFLD) oraz niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (ang. nonalcoholic steatohepatitis – NASH). W obu przypadkach przyczyną nie jest nadmierne spożycie alkoholu, a niewłaściwa dieta – z nadmiarem cukru, węglowodanów i tłuszczów. Problemy z wątrobą występują zwłaszcza u osób otyłych oraz z cukrzycą typu 2, zwłaszcza jeśli tkanka tłuszczowa gromadzi się u nich na brzuchu. Nie jest to jednak reguła, gdyż problem może dotyczyć również osób szczupłych. Ci bowiem, jeśli mało ćwiczą i stosują złą dietę, to w okolicy brzucha zamiast tkanki mięśniowej prawdopodobnie mają tłuszcz. Lekarzy niepokoi szczególnie tkanka trzewna, która znajduje się wewnątrz ciała, głębiej niż podskórna, ponieważ uwalnia substancje przekaźnikowe i hormony mogące prowadzić do stanu zapalnego. Niestety dotknięte schorzeniami tego typu osoby często nie odczuwają bólu, nawet gdy funkcjonowanie wątroby jest upośledzone. Nie zauważają też, że jest ona stłuszczona. Obserwują u siebie objawy, które mogą wynikać z wielu innych chorób, jak zmęczenie i znużenie, a w zaawansowanych stadiach także wzdęty brzuch oraz chudnięcie rąk i nóg.

Do czego prowadzi stłuszczenie wątroby

Nieleczona stłuszczona wątroba może doprowadzić do zapalenia wątroby, a w efekcie także do jej zwłóknienia, ostatecznie nawet do zagrażającej życiu marskości. Stąd jest już krótka droga do raka wątroby. Wysokie ciśnienie krwi, cukrzyca typu 2, choroby serca i naczyń krwionośnych, a także choroby nerek i kości również są często pochodną schorzeń wątroby, która nie jest już w stanie pełnić swoich funkcji – filtrowania i oczyszczania organizmu. A to ona, spokojnie tkwiąca pod prawym żebrem, jest jednym z gwarantów naszego dobrostanu.

Przyczyny wątrobowych niemocy

Jedną z głównych jest nadmiar węglowodanów w diecie, zwłaszcza cukrów prostych. Regularne picie napojów słodzonych zwiększa ryzyko stłuszczenia wątroby aż o 40 procent! Poza cukrami prostymi do stłuszczenia wątroby przyczyniają się zbyt duże ilości tłuszczów częściowo utwardzonych oraz soli. Warto wiedzieć, że choroba może rozwinąć się na skutek współistniejących problemów zdrowotnych. Otóż aż 3,5-krotnie częściej chorobę tę obserwuje się u osób, które mają nadmierną masę ciała. Wśród innych chorób trzeba wymienić: insulinooporność, cukrzycę typu 2, zbyt wysokie stężenie trójglicerydów we krwi, zespół policystycznych jajników oraz wirusowe zapalenie wątroby typu C.

Trzeba schudnąć!

Jak dotąd nie ma zatwierdzonych leków na stłuszczenie wątroby, ale trwają intensywne badania nad preparatami regulującymi upośledzony metabolizm wątroby. Na szczęście pomóc możemy sobie sami – kluczową rolę odgrywa dieta i aktywność fizyczna. Konsekwentna zmiana stylu życia poprawia także przebieg choroby. Narząd detoksykacyjny charakteryzuje się bowiem wysoką zdolnością do regeneracji, ale trzeba dać mu szansę. Odpowiednio wcześnie wykryte choroby wątroby często można skutecznie leczyć. Obecnie kluczowym remedium pozostaje redukcja masy ciała – poprzez zdrowszą dietę i większą aktywność fizyczną. Oba te sposoby zmniejszają złogi tłuszczu w wątrobie i już po kilku tygodniach można spodziewać się poprawy wyników badań. Odetchnąć naszej „oczyszczalni” pozwala również powstrzymanie się od spożywania alkoholu.

Co na talerz?

Unikać jak ognia należy węglowodanów w postaci cukru, napojów słodzonych, słodyczy, czekolad mlecznych, deserów mlecznych, jogurtów owocowych, a także pokarmów na bazie jasnej mąki pszennej. Rezygnujemy z produktów z dużą zawartością soli: serów topionych, niskiej jakości wędlin i konserw, zup i sosów w proszku, kostek rosołowych, solonych orzeszków, krakersów, słonych paluszków, chipsów. Zapominamy o tłuszczach częściowo utwardzanych, które na etykiecie mają zapis: „częściowo utwardzone” albo „częściowo uwodornione” oleje roślinne. Takie tłuszcze mogą występować w wyrobach cukierniczych (drożdżówki, pączki), bitej śmietanie w proszku, koncentratach kremów do ciast, margarynach twardych, chipsach, wyrobach czekoladowych, a także seropodobnych topionych.

Zamiast tego z pełną świadomością sięgajmy po pokarmy i surowce, które mają potwierdzone właściwości zapobiegające stłuszczeniu wątroby lub wspomagające jej funkcje, gdy już dojdzie do stłuszczenia. Najważniejsze z nich to zielone warzywa, w tym brokuły, jarmuż, rukola, sałata, kapusta, karczochy, brukselka, ponadto przyprawy takie jak imbir, czosnek i kurkuma. Warto polubić zioła: ostropest plamisty, żeń-szeń i nasz powszechny mniszek lekarski. Na stałe wprowadźmy do diety orzechy, siemię lniane, czarnuszkę, oliwę, a także propolis. Pamiętajmy też o produktach zawierających tak korzystną dla wątroby cholinę. Jej najbogatszym źródłem są jajka, które najlepiej jadać gotowane na miękko.

Zwiększyć świadomość społeczną

Problem braku wiedzy społeczeństwa pogłębia fakt, że mała jest też świadomość istnienia i konsekwencji stłuszczenia wątroby u lekarzy rodzinnych i specjalistów niezwiązanych z chorobami wątroby. Niemieckie Towarzystwo Gastroenterologii, Chorób Trawiennych i Metabolicznych zaleca, aby lekarze rodzinni rutynowo wyliczali swoim pacjentom wartość tzw. wskaźnika FIB-4, który służy do określenia ryzyka zwłóknienia wątroby; wylicza się go na podstawie trzech badań laboratoryjnych i wieku pacjenta. Profesor Marek Hartleb ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach apeluje o popularyzację wiedzy na temat chorób wątroby. W jednym z wywiadów stwierdził, że wiedza na temat przyczyn powstawania i konsekwencji NAFLD powinna być na takim poziomie jak wiedza na temat choroby niedokrwiennej i zawału serca, cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego. To porównanie jest tym bardziej uzasadnione, że wszystkie te choroby mają wspólne, metaboliczne przyczyny i oddziałują na siebie w niekorzystny sposób. Należy nieustannie przypominać, że dieta z dużą zawartością tłuszczu i bogata w węglowodany oraz siedzący tryb życia stanowią główne przyczyny nadwagi, na której podłożu rozwija się zespół metaboliczny.

W przypadku wątroby ważne jest również uświadomienie społeczeństwu szkodliwego wpływu spożywania nadmiernych ilości słodzonych napojów, które są jedną z ważniejszych przyczyn NAFLD. Według badania opartego na programie narodowym PolSenior u ponad 30 proc. u osób po 65. roku życia występuje niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby. Potrzebne jest, zdaniem ekspertów, interdyscyplinarne podejście do kwestii otyłości jako choroby. Tym w wielu krajach zajmuje się obesitologia, czyli wyodrębniona specjalizacja lekarska koncentrująca się na kompleksowym leczeniu otyłości. Niestety w Polsce nie ma tej specjalizacji, o której na świecie robi się coraz głośniej. Nadwagę lub otyłość ma już w naszym kraju blisko trzy czwarte mężczyzn i połowa kobiet.

 

 

 


 

POLECANE
Zmiany w popularnym programie TVN. W sieci zawrzało gorące
Zmiany w popularnym programie TVN. W sieci zawrzało

Po jednym z ostatnich odcinków popularnej telewizji śniadaniowej stacji TVN – "Dzień dobry TVN" – w sieci zawrzało.

Minister z rządu Tuska mówi o naciskach na marszałka Hołownię ws. wyborów i zachowaniu KO Wiadomości
Minister z rządu Tuska mówi o naciskach na marszałka Hołownię ws. wyborów i zachowaniu KO

Minister funduszy i polityki regionalnej, Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, przyznała, że na marszałka Sejmu Szymona Hołownię wywierano naciski, by nie zwoływał Zgromadzenia Narodowego, co mogłoby opóźnić zaprzysiężenie prezydenta elekta, Karola Nawrockiego. Jej zdaniem była to próba rozhuśtania nastrojów społecznych i wzburzenia opinii publicznej wokół wyborów.

Niemcy i Francja dopinają deal ws. energii jądrowej i umowy z Mercosur tylko u nas
Niemcy i Francja dopinają deal ws. energii jądrowej i umowy z Mercosur

Marc Ferracci, francuski minister ds. przemysłu i energii odwiedził Berlin 21 lipca 2025 roku, aby przygotować międzyrządowe posiedzenia Niemcy-Francja, zaplanowane na koniec sierpnia. Wraz z niemiecką minister Katheriną Reiche omówił kluczowe dla Francji kwestie, w tym koszty energii, Zielony Ład oraz ochronę miejsc pracy w przemyśle. Podkreślono potrzebę rozbudowy infrastruktury przesyłowej dla energii elektrycznej i wodoru.

Ważne zmiany dla kierowców ws. ubezpieczenia OC. Nowe przepisy weszły w życie z ostatniej chwili
Ważne zmiany dla kierowców ws. ubezpieczenia OC. Nowe przepisy weszły w życie

Polscy kierowcy muszą przygotować się na nowe zasady dotyczące obowiązkowego ubezpieczenia OC. Od 24 lipca 2025 r. weszły w życie zmiany, które mogą mieć realny wpływ zarówno na wysokość odszkodowań, jak i na kontrole drogowe. Sprawdź, co się zmieniło.

Ważny komunikat dla mieszkańców Krakowa pilne
Ważny komunikat dla mieszkańców Krakowa

Od 28 lipca w Krakowie ważne zmiany. W związku z zakończeniem remontu tunelu pod Dworcem Głównym na swoją trasę wraca Krakowski Szybki Tramwaj (KST).

Atak na rosyjski Aerofłot. 40 lotów odwołanych z ostatniej chwili
Atak na rosyjski Aerofłot. 40 lotów odwołanych

Ponad 40 lotów odwołano z powodu awarii systemu informatycznego Aerofłotu - podała w poniedziałek agencja Reutera, powołując się na media rosyjskie. Grupa hakerska Cichy Kruk opublikowała oświadczenie, w którym wzięła na siebie odpowiedzialność za atak na systemy największych rosyjskich linii lotniczych.

Maciej Świrski: Nie poddam się presji z ostatniej chwili
Maciej Świrski: Nie poddam się presji

Przewodniczący KRRiT Maciej Świrski powiedział w poniedziałek, że będzie trwał na swoim stanowisku oraz nie podda się presji. Zapowiedział także, że Krajowa Rada będzie działała tak, jak do tej pory.

Nie można oderwać wzroku. Komunikat wrocławskiego zoo Wiadomości
"Nie można oderwać wzroku". Komunikat wrocławskiego zoo

Wrocławskie zoo chętnie dzieli się informacjami o swoich podopiecznych, licząc, że zainteresuje ich losem jak największą rzeszę ludzi, którym na sercu leży ich dobro. Dziś ma szczególny komunikat.

Napastnik zaatakował ratowników, którzy chcieli mu pomóc. Dostał wyrok w ekspresowym tempie z ostatniej chwili
Napastnik zaatakował ratowników, którzy chcieli mu pomóc. Dostał wyrok w ekspresowym tempie

W toruńskiej dzielnicy Kaszczorek 43-letni mężczyzna zaatakował ratowników medycznych podczas interwencji. Dzień później zapadł już wyrok. Napastnik trafił do więzienia.

Niepokojące doniesienia z granicy. Komunikat Straży Granicznej pilne
Niepokojące doniesienia z granicy. Komunikat Straży Granicznej

Straż Graniczna publikuje raporty dotyczące wydarzeń na polskiej granicy, która znajduje się pod naciskiem ataku hybrydowego zarówno ze strony Białorusi, jak i Niemiec.

REKLAMA

„Marskość wątroby?! Przecież ja nie piję!”

Stłuszczenie i marskość wątroby kojarzą się powszechnie z piciem alkoholu. I faktycznie, jego nadużywanie to jedna z głównych przyczyn tych chorób, jednak nie jedyna. Istnieje bowiem niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby, której nazwa wskazuje, że przyczyny schorzenia mogą być zupełnie inne.
Wątroba. Ilustracja poglądowa „Marskość wątroby?! Przecież ja nie piję!”
Wątroba. Ilustracja poglądowa / pxfuel.com

Stłuszczona wątroba zwykle nie powoduje bólu, dlatego mało kto zdaje sobie sprawę ze swej choroby. A nieleczona może skończyć się tragicznie – na włóknieniu wątroby, marskości, a nawet nowotworze.

Ukryta epidemia

Wielu hepatologów – lekarzy zajmujących się schorzeniami, budową i funkcjonowaniem wątroby oraz pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych – alarmuje o światowej epidemii schorzeń wątroby, w tym jej stłuszczeniu. W toku badań stwierdzają, że wątroba wielu ich pacjentów jest stłuszczona tak bardzo, że pokryła się bliznami i stwardniała, a wiele jej komórek jest nieodwracalnie martwych. To schorzenie występuje u 20–25 proc. Polaków, u około 5 proc. przyjmuje zaawansowaną postać, a w przypadku 0,5 proc. prowadzi do marskości wątroby. Stłuszczenie wątroby jest coraz częściej rozpoznawane także u dzieci i młodzieży. W tej grupie wiekowej coraz powszechniej występuje otyłość i nadwaga. Przypadki stłuszczenia wątroby pojawiają się u dzieci nawet 8-letnich! Jeden z wybitnych ekspertów niemieckich ostrzega, że jeśli nie nastąpią szybkie zmiany, to za 10–15 lat w Niemczech będzie ponad milion osób z marskością wątroby wynikłej tylko ze stłuszczenia tego organu. Jak szacuje, w Niemczech stłuszczoną wątrobę ma od 20 do 30 mln ludzi, byłaby to jedna z najczęściej występujących chorób w kraju.

Co to za choroba?

O stłuszczeniu wątroby mówimy, gdy organ ten przechowuje w swoich komórkach nadmiar tłuszczu. Dzisiaj lekarze rozróżniają niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (ang. nonalcoholic fatty liver disease – NAFLD) oraz niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (ang. nonalcoholic steatohepatitis – NASH). W obu przypadkach przyczyną nie jest nadmierne spożycie alkoholu, a niewłaściwa dieta – z nadmiarem cukru, węglowodanów i tłuszczów. Problemy z wątrobą występują zwłaszcza u osób otyłych oraz z cukrzycą typu 2, zwłaszcza jeśli tkanka tłuszczowa gromadzi się u nich na brzuchu. Nie jest to jednak reguła, gdyż problem może dotyczyć również osób szczupłych. Ci bowiem, jeśli mało ćwiczą i stosują złą dietę, to w okolicy brzucha zamiast tkanki mięśniowej prawdopodobnie mają tłuszcz. Lekarzy niepokoi szczególnie tkanka trzewna, która znajduje się wewnątrz ciała, głębiej niż podskórna, ponieważ uwalnia substancje przekaźnikowe i hormony mogące prowadzić do stanu zapalnego. Niestety dotknięte schorzeniami tego typu osoby często nie odczuwają bólu, nawet gdy funkcjonowanie wątroby jest upośledzone. Nie zauważają też, że jest ona stłuszczona. Obserwują u siebie objawy, które mogą wynikać z wielu innych chorób, jak zmęczenie i znużenie, a w zaawansowanych stadiach także wzdęty brzuch oraz chudnięcie rąk i nóg.

Do czego prowadzi stłuszczenie wątroby

Nieleczona stłuszczona wątroba może doprowadzić do zapalenia wątroby, a w efekcie także do jej zwłóknienia, ostatecznie nawet do zagrażającej życiu marskości. Stąd jest już krótka droga do raka wątroby. Wysokie ciśnienie krwi, cukrzyca typu 2, choroby serca i naczyń krwionośnych, a także choroby nerek i kości również są często pochodną schorzeń wątroby, która nie jest już w stanie pełnić swoich funkcji – filtrowania i oczyszczania organizmu. A to ona, spokojnie tkwiąca pod prawym żebrem, jest jednym z gwarantów naszego dobrostanu.

Przyczyny wątrobowych niemocy

Jedną z głównych jest nadmiar węglowodanów w diecie, zwłaszcza cukrów prostych. Regularne picie napojów słodzonych zwiększa ryzyko stłuszczenia wątroby aż o 40 procent! Poza cukrami prostymi do stłuszczenia wątroby przyczyniają się zbyt duże ilości tłuszczów częściowo utwardzonych oraz soli. Warto wiedzieć, że choroba może rozwinąć się na skutek współistniejących problemów zdrowotnych. Otóż aż 3,5-krotnie częściej chorobę tę obserwuje się u osób, które mają nadmierną masę ciała. Wśród innych chorób trzeba wymienić: insulinooporność, cukrzycę typu 2, zbyt wysokie stężenie trójglicerydów we krwi, zespół policystycznych jajników oraz wirusowe zapalenie wątroby typu C.

Trzeba schudnąć!

Jak dotąd nie ma zatwierdzonych leków na stłuszczenie wątroby, ale trwają intensywne badania nad preparatami regulującymi upośledzony metabolizm wątroby. Na szczęście pomóc możemy sobie sami – kluczową rolę odgrywa dieta i aktywność fizyczna. Konsekwentna zmiana stylu życia poprawia także przebieg choroby. Narząd detoksykacyjny charakteryzuje się bowiem wysoką zdolnością do regeneracji, ale trzeba dać mu szansę. Odpowiednio wcześnie wykryte choroby wątroby często można skutecznie leczyć. Obecnie kluczowym remedium pozostaje redukcja masy ciała – poprzez zdrowszą dietę i większą aktywność fizyczną. Oba te sposoby zmniejszają złogi tłuszczu w wątrobie i już po kilku tygodniach można spodziewać się poprawy wyników badań. Odetchnąć naszej „oczyszczalni” pozwala również powstrzymanie się od spożywania alkoholu.

Co na talerz?

Unikać jak ognia należy węglowodanów w postaci cukru, napojów słodzonych, słodyczy, czekolad mlecznych, deserów mlecznych, jogurtów owocowych, a także pokarmów na bazie jasnej mąki pszennej. Rezygnujemy z produktów z dużą zawartością soli: serów topionych, niskiej jakości wędlin i konserw, zup i sosów w proszku, kostek rosołowych, solonych orzeszków, krakersów, słonych paluszków, chipsów. Zapominamy o tłuszczach częściowo utwardzanych, które na etykiecie mają zapis: „częściowo utwardzone” albo „częściowo uwodornione” oleje roślinne. Takie tłuszcze mogą występować w wyrobach cukierniczych (drożdżówki, pączki), bitej śmietanie w proszku, koncentratach kremów do ciast, margarynach twardych, chipsach, wyrobach czekoladowych, a także seropodobnych topionych.

Zamiast tego z pełną świadomością sięgajmy po pokarmy i surowce, które mają potwierdzone właściwości zapobiegające stłuszczeniu wątroby lub wspomagające jej funkcje, gdy już dojdzie do stłuszczenia. Najważniejsze z nich to zielone warzywa, w tym brokuły, jarmuż, rukola, sałata, kapusta, karczochy, brukselka, ponadto przyprawy takie jak imbir, czosnek i kurkuma. Warto polubić zioła: ostropest plamisty, żeń-szeń i nasz powszechny mniszek lekarski. Na stałe wprowadźmy do diety orzechy, siemię lniane, czarnuszkę, oliwę, a także propolis. Pamiętajmy też o produktach zawierających tak korzystną dla wątroby cholinę. Jej najbogatszym źródłem są jajka, które najlepiej jadać gotowane na miękko.

Zwiększyć świadomość społeczną

Problem braku wiedzy społeczeństwa pogłębia fakt, że mała jest też świadomość istnienia i konsekwencji stłuszczenia wątroby u lekarzy rodzinnych i specjalistów niezwiązanych z chorobami wątroby. Niemieckie Towarzystwo Gastroenterologii, Chorób Trawiennych i Metabolicznych zaleca, aby lekarze rodzinni rutynowo wyliczali swoim pacjentom wartość tzw. wskaźnika FIB-4, który służy do określenia ryzyka zwłóknienia wątroby; wylicza się go na podstawie trzech badań laboratoryjnych i wieku pacjenta. Profesor Marek Hartleb ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach apeluje o popularyzację wiedzy na temat chorób wątroby. W jednym z wywiadów stwierdził, że wiedza na temat przyczyn powstawania i konsekwencji NAFLD powinna być na takim poziomie jak wiedza na temat choroby niedokrwiennej i zawału serca, cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego. To porównanie jest tym bardziej uzasadnione, że wszystkie te choroby mają wspólne, metaboliczne przyczyny i oddziałują na siebie w niekorzystny sposób. Należy nieustannie przypominać, że dieta z dużą zawartością tłuszczu i bogata w węglowodany oraz siedzący tryb życia stanowią główne przyczyny nadwagi, na której podłożu rozwija się zespół metaboliczny.

W przypadku wątroby ważne jest również uświadomienie społeczeństwu szkodliwego wpływu spożywania nadmiernych ilości słodzonych napojów, które są jedną z ważniejszych przyczyn NAFLD. Według badania opartego na programie narodowym PolSenior u ponad 30 proc. u osób po 65. roku życia występuje niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby. Potrzebne jest, zdaniem ekspertów, interdyscyplinarne podejście do kwestii otyłości jako choroby. Tym w wielu krajach zajmuje się obesitologia, czyli wyodrębniona specjalizacja lekarska koncentrująca się na kompleksowym leczeniu otyłości. Niestety w Polsce nie ma tej specjalizacji, o której na świecie robi się coraz głośniej. Nadwagę lub otyłość ma już w naszym kraju blisko trzy czwarte mężczyzn i połowa kobiet.

 

 

 



 

Polecane
Emerytury
Stażowe