Prof. Marek Jan Chodakiewicz dla "TS": Imam i Piątacy

Niektórzy imamowie, czyli religijni nauczyciele i przywódcy, osiągali władzę polityczną, na przykład sunnicki imam Usman dan Fodio z sułtanatu Sokoto w XIX w. czy szyicki ajatollah Ruhollah Chomeini w Iranie w XX w. Jednak stanowiska przywódcze opierali na legitymacji religii islamskiej, a nie świeckiej potędze, mimo że władzę zdobywali za pomocą albo dżihadu, albo rewolucji. Najdłużej istniejąca szyicka linia imamów funkcjonowała w Jemenie przez ponad milenium (897-1963). Tam wywodzący się zwykle z sekty szyickiej Piątaków-Zaidi imam sprawował też władzę państwową, aż padł ofiarą nowoczesności. Była to jednak szyicka anomalia, wynikająca z sekciarskiego fanatyzmu, plemiennych układów oraz surowej geografii i przewidywalnej geopolityki Jemenu.
 Prof. Marek Jan Chodakiewicz dla "TS": Imam i Piątacy
/ Pixabay.com/CC0
Szyizm odnotował bardzo mało takich sukcesów. Normą było prześladowanie albo przynajmniej upośledzenie szyitów w świecie islamskim. Po śmierci Aliego orientacja sunnicka zwyciężyła, stała się większościową. Jednak w nieoczekiwany sposób władzę nad kalifatem przejęli świeżo przekabaceni na islam politeiści, do niedawna zaprzysiężeni wrogowie Mahometa – dynastia Umajadów. Opozycja objawiała się rewoltami i nieudolnym wystąpieniem szyitów. Kulminacją tego była rzeź pod Karbalą, gdzie w 680 r. zginął Husajn (626-680), wnuk Mohameta, a syn Alego, wraz z 72 współtowarzyszami. Dla szyitów ta tragedia jest najważniejszym świętem religijnym, upamiętnianym co roku. Wierni odprawiają procesje, odtwarzając rzeź, niektórzy umartwiają się, samobiczując się nahajkami zakończonymi ostrzami. Wydarzenie to również wprowadziło w szyicką interpretację islamu mit dawania świadectwa męczeństwa za wiarę z Husajnem jako głównym męczennikiem.

W sensie emocjonalnym chyba najważniejszym elementem szyizmu jest głęboki sens tragedii, nieszczęścia i katastrofy, jakiej doświadczała rodzina proroka. I każdy szyita przeżywa tę tragedię stale, jako część swego doświadczenia religijnego. Po śmierci Husajna szyici stali się prześladowaną mniejszością. Zostali pionierami stworzonej i praktykowanej przez Mohameta w Mekce doktryny otumaniania, w której muzułmanin w samoobronie może dezinformować wrogów na temat swojej wiary. Był to sposób na przeżycie, prowadzenie roboty misyjnej oraz organizację konspiracyjnych struktur, które od czasu do czasu doprowadzały do rebelii. Przez następnych kilkaset lat szyici skoncentrowani byli na wewnętrznych kłótniach, które wiodły do podziałów i powstawania nowych sekt i orientacji. Każda miała swego imama wywodzącego się w prostej linii od Alego, choć niekoniecznie od jego żony Fatimy, mimo iż wielu uznawało to za warunek sine qua non legitymizacji autorytetu. Imamowie tworzyli odrębne szkoły koraniczne i prawne. Ich studenci czasami tworzyli własne szkoły powielające nauki oryginalnych imamów albo uzupełniające je bądź zmieniające.

Łańcuch sukcesji od imama do imama (spokrewnionych ze sobą) tworzył następne pokolenie przywódców. Rozmaite perypetie – na przykład przedwczesna śmierć najstarszego syna, który miał odziedziczyć tytuł imama po ojcu – powodował rozłamy i powstawanie kolejnych sekt. W początkowym okresie najważniejszą i większościową orientacją stali się najpierw szyici Piątacy (Fiver Shia). Wnet jednak Piątaków przyćmili Siódmacy (Sevener Shia). A obecnie najliczniejszymi są szyici Dwunastacy (Twelver Shia). Każda z orientacji naturalnie upiera się, że wykreowany przez nią na przyszłego mahdiego imam jest jedynym słusznym i ostatecznym. I stąd od piątego imama zaczynają być kłopoty z numeracją tych oryginalnych przywódców religijnych, bowiem ich wyznawcy uważali konkurencję za uzurpatorów. Piątacy czyli Zaidi to zwolennicy piątego imama – Zaida ibn Ali (695-740), wnuka męczennika Husajna.

Uznawali, że godne tytułu kalifa jest wyłącznie potomstwo Fatimy. Dlatego nie uznawali kalifatu umajadzkiego. Z drugiej strony według Zaidi o tytuł imama mógł się ubiegać każdy spadkobierca Aliego, a nie tylko z linii Fatimy, jak chciała większość szyitów. Chodziło o to, że półbrat Zaida z innej matki, pasywny politycznie Muhammad al-Baqir (677-733), był uznawany przez konkurencyjną opcję szyitów za prawowitego spadkobiercę – ze względu na bliższy stopień pokrewieństwa z rodziną proroka. Al-Baqir był bowiem wnukiem zarówno Husajna, jak i Hasana. A Zaid nie. W związku z tym jego poplecznicy nie akceptowali reguły nieomylności imama. Tylko Allah jest nieomylny. Zaidowie odrzucili ponadto doktrynę otumaniania, podkreślali konieczność otwartego i aktywnego działania w obliczu niesprawiedliwości i atakowania tyranów. Uznali, że inni szyici to niewierni zdrajcy i odseparowali się od nich. W końcu zbuntowali się zbrojnie przeciwko Umajadom w swoim mateczniku, w irackiej Kufie. W rebelii śmierć poniósł Zaid, który stał się kolejnym męczennikiem szyitów (ale też – wyjątkowo – sunnitów). Jego zwolennicy wycofali się na tereny dzisiejszego Jemenu, gdzie stworzyli sukcesję imamów trwającą do połowy XX w. W pewnych rejonach wciąż stanowią tam większość ludności.

Marek Jan Chodakiewicz

Artykuł pochodzi z najnowszego numeru "TS" (11/2017) dostępnego także w wersji cyfrowej tutaj
 

 

POLECANE
Nominat Bodnara zmasakrował w SN zarzut o niezdolności do orzekania sędziów powołanych po 2017 r. tylko u nas
Nominat Bodnara zmasakrował w SN zarzut o niezdolności do orzekania sędziów powołanych po 2017 r.

Mec. Bartosz Lewandowski przypomniał mało znane i niewygodne postanowienie Sądu Najwyższego. Zgodnie z nim – jak pisze prawnik – „zasiadanie w składzie sądu przez sędziego powołanego po 2017 r. absolutnie nie oznacza, że istnieje podstawa do uchylenia wyroku i stwierdzenia istnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej”. To wyjątkowo niewygodne postanowienie dla obecnej władzy, zwłaszcza że wydane w składzie z sędzią, który zawdzięcza awans b. ministrowi sprawiedliwości Adamowi Bodnarowi.

Kancelaria Prezydenta ujawnia budżet na 2026 rok. Mniej niż Kancelaria Premiera z ostatniej chwili
Kancelaria Prezydenta ujawnia budżet na 2026 rok. "Mniej niż Kancelaria Premiera"

Kancelaria Prezydenta RP opublikowała szczegóły planowanego budżetu na 2026 rok. Choć wydatki wzrosną o blisko 9 proc., administracja Karola Nawrockiego wciąż dysponować będzie mniejszymi środkami niż Kancelaria Premiera czy parlament. Kancelaria Prezydenta podkreśla: "Większe koszty to efekt inwestycji, remontów i intensywnej aktywności międzynarodowej".

Komunikat IMGW. Pogoda na Wszystkich Świętych zaskoczy Wiadomości
Komunikat IMGW. Pogoda na Wszystkich Świętych zaskoczy

Zimny wiatr, przelotne deszcze i możliwe przymrozki - aura 1 listopada może dać się we znaki wielu odwiedzającym cmentarze.

Niemcy podzieleni. Jest nowy sondaż z ostatniej chwili
Niemcy podzieleni. Jest nowy sondaż

Około 81 procent Niemców postrzega swój kraj jako podzielony - wynika z badania Uniwersytetu Technicznego w Dreźnie. Szczególnie polaryzującymi społeczeństwo tematami są migracja, ochrona klimatu oraz wsparcie dla Ukrainy.

Los na front? Niemcy znów kłócą się o pobór - młodzi są wściekli z ostatniej chwili
Los na front? Niemcy znów kłócą się o pobór - młodzi są wściekli

Ponad połowa Niemców chce przywrócenia obowiązkowej służby wojskowej – tak wynika z najnowszego sondażu instytutu Forsa. Pomysł rządu o losowym poborze wywołał jednak burzę. Dla jednych to sposób na bezpieczeństwo, dla innych - "służba wojskowa dla pechowców".

Wstrząsające dane WHO o Europie. Siedem rodzajów raka z jednego powodu Wiadomości
Wstrząsające dane WHO o Europie. Siedem rodzajów raka z jednego powodu

Europa jest światowym liderem pod względem spożycia alkoholu – i to niechlubne pierwszeństwo ma tragiczne konsekwencje. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) tysiące Europejczyków umierają każdego roku na nowotwory wywołane alkoholem. Eksperci podkreślają, że liczby te można stosunkowo łatwo zmniejszyć poprzez odpowiednie regulacje.

Trzęsienie ziemi w Pałacu Buckingham. Książę William stracił cierpliwość z ostatniej chwili
Trzęsienie ziemi w Pałacu Buckingham. Książę William stracił cierpliwość

William miał powiedzieć królowi Karolowi III: "ja albo Harry", po wrześniowym spotkaniu króla z księciem Harrym. Napięcie w Pałacu Buckingham rośnie.

Kocha Izrael tak bardzo… Zaskakujące słowa Trumpa w Knesecie  gorące
"Kocha Izrael tak bardzo…" Zaskakujące słowa Trumpa w Knesecie 

Ivanka Trump, córka prezydenta USA, przeszła na judaizm. Donald Trump powiedział o tym publicznie – nie gdzie indziej jak w izraelskim parlamencie. Jego słowa natychmiast obiegły świat i wywołały falę komentarzy.

Brutalny atak Ukraińców na polskiego kierowcę w Karlsruhe. Nowe informacje z ostatniej chwili
Brutalny atak Ukraińców na polskiego kierowcę w Karlsruhe. Nowe informacje

Aleksandra Fedorska ujawnia szczegóły napaści na polskiego kierowcę w Karlsruhe. Trzej obywatele Ukrainy zostali zatrzymani po ataku, w wyniku którego 31-letni pan Krzysztof doznał poważnych obrażeń ręki. Motywem mogła być "kłótnia po alkoholu", choć sam poszkodowany wskazuje na "patriotyczny kontekst zdarzenia".

Nie żyje znany polski muzyk z ostatniej chwili
Nie żyje znany polski muzyk

Zmarł Janusz "Yasieq" Olszówka – muzyk, pedagog i producent Ryczących Dwudziestek, jednego z najstarszych śląskich zespołów szant.

REKLAMA

Prof. Marek Jan Chodakiewicz dla "TS": Imam i Piątacy

Niektórzy imamowie, czyli religijni nauczyciele i przywódcy, osiągali władzę polityczną, na przykład sunnicki imam Usman dan Fodio z sułtanatu Sokoto w XIX w. czy szyicki ajatollah Ruhollah Chomeini w Iranie w XX w. Jednak stanowiska przywódcze opierali na legitymacji religii islamskiej, a nie świeckiej potędze, mimo że władzę zdobywali za pomocą albo dżihadu, albo rewolucji. Najdłużej istniejąca szyicka linia imamów funkcjonowała w Jemenie przez ponad milenium (897-1963). Tam wywodzący się zwykle z sekty szyickiej Piątaków-Zaidi imam sprawował też władzę państwową, aż padł ofiarą nowoczesności. Była to jednak szyicka anomalia, wynikająca z sekciarskiego fanatyzmu, plemiennych układów oraz surowej geografii i przewidywalnej geopolityki Jemenu.
 Prof. Marek Jan Chodakiewicz dla "TS": Imam i Piątacy
/ Pixabay.com/CC0
Szyizm odnotował bardzo mało takich sukcesów. Normą było prześladowanie albo przynajmniej upośledzenie szyitów w świecie islamskim. Po śmierci Aliego orientacja sunnicka zwyciężyła, stała się większościową. Jednak w nieoczekiwany sposób władzę nad kalifatem przejęli świeżo przekabaceni na islam politeiści, do niedawna zaprzysiężeni wrogowie Mahometa – dynastia Umajadów. Opozycja objawiała się rewoltami i nieudolnym wystąpieniem szyitów. Kulminacją tego była rzeź pod Karbalą, gdzie w 680 r. zginął Husajn (626-680), wnuk Mohameta, a syn Alego, wraz z 72 współtowarzyszami. Dla szyitów ta tragedia jest najważniejszym świętem religijnym, upamiętnianym co roku. Wierni odprawiają procesje, odtwarzając rzeź, niektórzy umartwiają się, samobiczując się nahajkami zakończonymi ostrzami. Wydarzenie to również wprowadziło w szyicką interpretację islamu mit dawania świadectwa męczeństwa za wiarę z Husajnem jako głównym męczennikiem.

W sensie emocjonalnym chyba najważniejszym elementem szyizmu jest głęboki sens tragedii, nieszczęścia i katastrofy, jakiej doświadczała rodzina proroka. I każdy szyita przeżywa tę tragedię stale, jako część swego doświadczenia religijnego. Po śmierci Husajna szyici stali się prześladowaną mniejszością. Zostali pionierami stworzonej i praktykowanej przez Mohameta w Mekce doktryny otumaniania, w której muzułmanin w samoobronie może dezinformować wrogów na temat swojej wiary. Był to sposób na przeżycie, prowadzenie roboty misyjnej oraz organizację konspiracyjnych struktur, które od czasu do czasu doprowadzały do rebelii. Przez następnych kilkaset lat szyici skoncentrowani byli na wewnętrznych kłótniach, które wiodły do podziałów i powstawania nowych sekt i orientacji. Każda miała swego imama wywodzącego się w prostej linii od Alego, choć niekoniecznie od jego żony Fatimy, mimo iż wielu uznawało to za warunek sine qua non legitymizacji autorytetu. Imamowie tworzyli odrębne szkoły koraniczne i prawne. Ich studenci czasami tworzyli własne szkoły powielające nauki oryginalnych imamów albo uzupełniające je bądź zmieniające.

Łańcuch sukcesji od imama do imama (spokrewnionych ze sobą) tworzył następne pokolenie przywódców. Rozmaite perypetie – na przykład przedwczesna śmierć najstarszego syna, który miał odziedziczyć tytuł imama po ojcu – powodował rozłamy i powstawanie kolejnych sekt. W początkowym okresie najważniejszą i większościową orientacją stali się najpierw szyici Piątacy (Fiver Shia). Wnet jednak Piątaków przyćmili Siódmacy (Sevener Shia). A obecnie najliczniejszymi są szyici Dwunastacy (Twelver Shia). Każda z orientacji naturalnie upiera się, że wykreowany przez nią na przyszłego mahdiego imam jest jedynym słusznym i ostatecznym. I stąd od piątego imama zaczynają być kłopoty z numeracją tych oryginalnych przywódców religijnych, bowiem ich wyznawcy uważali konkurencję za uzurpatorów. Piątacy czyli Zaidi to zwolennicy piątego imama – Zaida ibn Ali (695-740), wnuka męczennika Husajna.

Uznawali, że godne tytułu kalifa jest wyłącznie potomstwo Fatimy. Dlatego nie uznawali kalifatu umajadzkiego. Z drugiej strony według Zaidi o tytuł imama mógł się ubiegać każdy spadkobierca Aliego, a nie tylko z linii Fatimy, jak chciała większość szyitów. Chodziło o to, że półbrat Zaida z innej matki, pasywny politycznie Muhammad al-Baqir (677-733), był uznawany przez konkurencyjną opcję szyitów za prawowitego spadkobiercę – ze względu na bliższy stopień pokrewieństwa z rodziną proroka. Al-Baqir był bowiem wnukiem zarówno Husajna, jak i Hasana. A Zaid nie. W związku z tym jego poplecznicy nie akceptowali reguły nieomylności imama. Tylko Allah jest nieomylny. Zaidowie odrzucili ponadto doktrynę otumaniania, podkreślali konieczność otwartego i aktywnego działania w obliczu niesprawiedliwości i atakowania tyranów. Uznali, że inni szyici to niewierni zdrajcy i odseparowali się od nich. W końcu zbuntowali się zbrojnie przeciwko Umajadom w swoim mateczniku, w irackiej Kufie. W rebelii śmierć poniósł Zaid, który stał się kolejnym męczennikiem szyitów (ale też – wyjątkowo – sunnitów). Jego zwolennicy wycofali się na tereny dzisiejszego Jemenu, gdzie stworzyli sukcesję imamów trwającą do połowy XX w. W pewnych rejonach wciąż stanowią tam większość ludności.

Marek Jan Chodakiewicz

Artykuł pochodzi z najnowszego numeru "TS" (11/2017) dostępnego także w wersji cyfrowej tutaj
 


 

Polecane
Emerytury
Stażowe