Ludwik Pęzioł: „Jaszczur” i przemysł radykalizmu

Jeśli istnieje coś takiego jak prawicowa kontrkultura, to właśnie Wojciech „Jaszczur” Olszański mógłby uchodzić za jej guru. Spośród wielu politycznych ekscentryków w historii III RP to właśnie on zaszedł najdalej – przynajmniej w kilku konkurencjach: rozrywkowości, politycznej niepoprawności i eklektyzmie ideologicznym.
 Ludwik Pęzioł: „Jaszczur” i przemysł radykalizmu
/ fot. Krzysztof Karnkowski

Co musisz wiedzieć:

  • W świecie neoliberalnym ideologiczny radykalizm stał się towarem jak każdy inny, a jego efektowna ekspozycja może przynieść zysk – twierdzi autor.
  • W środowiskach narodowych popularne były głosy, że Olszański to „rozbijacz” podstawiony, by skompromitować antysystemową prawicę od środka.
  • Olszański, jak ujął to jeden z jego byłych współpracowników: „gra swoją rolę życia”.

Dla osób podchodzących do polityki z dystansem duet „Jaszczur & Ludwiczek” pozostaje – mimo skandalizującej retoryki – raczej egzotyką, ciekawostką, źródłem internetowych żartów. Olszański nie tworzy realnej siły politycznej, a ruch, który zgromadził wokół siebie, nie ma większego wpływu na rzeczywistość. A jednak jego historia mówi wiele o mechanizmach kapitalizacji uwagi, internetowych strukturach wspólnototwórczych i naturze postpolityki.

Jaszczurcza mitologia

„Kanoniczna” wersja początków kariery Wojciecha Olszańskiego na polskiej scenie antysystemowej wygląda następująco. W 2016 roku niezależny dziennikarz Jan Bodakowski – znany z prowadzenia wideorelacji i ulicznych wywiadów – udał się na protest Komitetu Obrony Demokracji przed Kancelarią Premiera. W pewnym momencie podszedł do niego mężczyzna w wojskowym uniformie, zgłaszając chęć wypowiedzenia się do kamery. Ku zaskoczeniu reportera, nagranie z zupełnie nieznanym człowiekiem przedstawiającym się jako Aleksander Jabłonowski zyskało w internecie ogromny rozgłos. Sam Bodakowski przyznaje dziś, że trudno mu uwierzyć w pełną spontaniczność tego spotkania – i sugeruje, że nad wszystkim unosił się zapach służb specjalnych. Sukces był po prostu zbyt nagły i zbyt spektakularny. Jednak internet wielokrotnie udowadniał, że i bez tajemniczych interwencji potrafi w ciągu kilku godzin uczynić z anonimowej jednostki celebrytę, męża opatrznościowego czy symbol społecznego buntu. Wersję, „jak było”, niech każdy dobierze sobie podług własnego poziomu podejrzliwości.

„Jaszczur” wzbudził w prawicowym środowisku silne emocje niemal natychmiast po pierwszym wywiadzie. Dość szybko bowiem zdemaskowano jego prawdziwą tożsamość. Aleksander Jabłonowski (jak się przedstawiał Bodakowskiemu) okazał się być aktorem i reżyserem Wojciechem Olszańskim. Dalej było tylko gorzej. Olszański powoływał się na nieżyjących „wychowawców” ze Związku Jaszczurczego, a jego światopogląd – będący osobliwym połączeniem endokomunizmu (apologia PRL-u, generała Iwana Sierowa, organizacji PAX, „moczarowski” antysemityzm i prorosyjski kurs) z ezoteryczną słowiańszczyzną i teoriami spiskowymi – prowokował do działania oddolnych „fact-checkerów”, którzy skrupulatnie weryfikowali kolejne opowieści „Jaszczura”, m.in. dotyczące jego pochodzenia czy źródeł utrzymania.

Wszystko to – w połączeniu z jego aktorską przeszłością – sprawiało wrażenie, że mamy do czynienia z pomysłowo wykreowaną postacią i starannie zbudowaną mitologią. W środowiskach narodowych pojawiły się głosy, że Olszański to „rozbijacz” podstawiony, by skompromitować antysystemową prawicę od środka. Jego działalność uznawano za obciążającą, zwłaszcza w kontekście jego publicznej identyfikacji z ruchem nacjonalistycznym, który przez lata starał się zrzucić z siebie wizerunek antyinteligenckiego wulgarnego i przemocowego. A taki właśnie wizerunek Olszański eksponował ochoczo i konsekwentnie. Narodowcy byli świadomi, że opinia publiczna nie rozróżnia poszczególnch organizacji narodowych, i Olszański „pracuje” również na ich konto. Stąd – odcięły się od niego takie środowiska jak np. Ruch Narodowy, ONR czy Stowarzyszenie Marsz Niepodległości. Zdawałoby się, że bez ich medialnego tlenu reflektor skierowany na Olszańskiego zgaśnie raz na zawsze. A jednak...

Przemysł radykalizmu

W świecie neoliberalnym ideologiczny radykalizm stał się towarem jak każdy inny. Wiadomo, że jego efektowna ekspozycja może przynieść zysk – łatwiej niż treści umiarkowane przyciąga uwagę publiczności, którą następnie da się spieniężyć na wiele sposobów: poprzez zrzutki, reklamy, płatne spotkania czy subskrypcje. Nic więc dziwnego, że w stronę Olszańskiego zwrócili się tacy youtube’owi gracze jak Eugeniusz Sendecki, Rafał Mossakowski czy Damian Bieńko. Zapraszali „Jaszczura” do swoich internetowych programów właśnie ze względu na jego medialne walory. Olszański miał wszystko to, co wówczas liczyło się na scenie antysystemowej: oryginalność, charyzmę, bezwzględną pewność siebie i umiejętność gry aktorskiej. Jedynym „merytorycznym” wymogiem była antymainstreamowość – niezależnie od tego, czy wyrażała się w prorosyjskości, czy w dostrzeganiu smug chemicznych (chemtrails) układających się w kształt gwiazdy Dawida. Jak to się mówi w slangu użytkowników narkotyków – „byle klepało”, a klepało tym mocniej, im bardziej szło pod prąd dominujących narracji.

W środowisku nie brakowało opinii, że wspomniani „mecenasi” traktowali Olszańskiego z pewnym cynizmem. Zapewniali mu platformę i zaplecze techniczne, ale zarabiali na jego popularności, niekoniecznie dzieląc się zyskiem po partnersku. Według relacji samego Bieńki (później skłóconego z „Jaszczurem”), Olszański chętnie realizował jego sugestie dotyczące treści, a Sendecki miał traktować go jak cyrkową „małpkę”. Sam „Jaszczur” znosił to przez pewien czas – być może nie do końca świadomy, jak bardzo jest wykorzystywany. W końcu jednak zerwał te współprace i trafił na słynnego „Ludwiczka”, czyli Marcina Osadowskiego – wcześniej związanego m.in. z Januszem Korwin-Mikkem i świetnie wprawionego w kunszcie internetowej „zadymy”.

Współpraca z Osadowskim wyniosła Olszańskiego na nowy poziom. Do tradycyjnego „walenia w system” słowem i demonstracjami dołączono performance oraz umiejętne zabiegi społecznościotwórcze. Symbolem tej strategii stały się widowiskowe akty – jak palenie statutów kaliskich czy tworzenie tzw. list śmierci parlamentarzystów wspierających politykę covidową. Ruch Kamratów zyskał rozpoznawalne hasła, stylizowane stroje, rytuały, imprezy integracyjne, a nawet „męczenników” – przedstawianych jako ofiary „sanitaryzmu”.

Szybko okazało się, że Kamraci trafiają nie tyle do ludzi już zagospodarowanych przez inne ruchy antysystemowe, ile do zupełnie nowych segmentów „rynku radykalizmu”. I nie chodzi tylko o „doły społeczne”, do których Olszański chętnie się odwołuje, przekonując o swoim gminnym rodowodzie. W jego przekazie odnaleźli się także przedstawiciele inteligencji z wyraźnym psychicznym odchyleniem, osoby znudzone poprawnością, poszukujące czegoś „offowego” i ostentacyjnie wykraczającego poza normę. Plus – oczywiście – ludzie przyciągani groteskową formą, traktujący „Jaszczura” jako przedniego dostarczyciela rozrywki.

Co pod łuską?

Gdybym miał zaryzykować tezę, co tak naprawdę kryje się pod przedsięwzięciem pod tytułem Bracia Kamraci, powiedziałbym, że pierwotną motywacją były przede wszystkim cele komercyjne – pomysł na udany interes z pogranicza polityki i cyrku. Szybko jednak okazało się, że są ludzie gotowi traktować ten projekt na serio. Dlaczego? Bo podlegają silnemu mechanizmowi plemiennemu – potrzebie jednoczenia się w grupy, zwłaszcza wtedy gdy czują się atakowani ze wszystkich stron, a w życiu poza siecią są outsiderami. Trudno więc dziś twierdzić, że wszystko, co dzieje się na streamach czy spotkaniach Kamratów, to wyłącznie wyreżyserowany spektakl. Część emocji wydaje się autentyczna – i to właśnie więzi międzyludzkie stanowią oś tego ruchu, podczas gdy osobliwy, niemal postmodernistyczny konglomerat poglądów odgrywa rolę drugorzędną.

A sam Olszański? Cóż – jak ujął to jeden z jego byłych współpracowników, „gra swoją rolę życia”. I być może to właśnie ta rola daje mu poczucie spełnienia – coś, co dla mężczyzny w jego wieku bywa sprawą kluczową.


 

POLECANE
Bodnar złożył wniosek ws. Zbigniewa Ziobry z ostatniej chwili
Bodnar złożył wniosek ws. Zbigniewa Ziobry

Minister sprawiedliwości Adam Bodnar złożył wniosek do marszałka Sejmu o wyrażenie przez Sejm zgody na zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie Zbigniewa Ziobro na posiedzenie tzw. komisji ds. Pegasusa. Zbigniew Ziobro konsekwentnie odmawia stawienia się przed komisją, z powodu tego, że komisja działa nielegalnie – wyłączył ją z obiegu prawnego Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z września 2024 r. 

Niemcy chcą wprowadzić limity liczby uczniów-migrantów na szkołę tylko u nas
Niemcy chcą wprowadzić limity liczby uczniów-migrantów na szkołę

Niemiecka minister edukacji Karin Prien podkreśliła, że Niemcy borykają się z problemami wynikającymi z niekontrolowanej migracji. Wskazała na konieczność przyspieszenia nauki języka niemieckiego przez dzieci imigrantów, co jest kluczowe dla ich integracji. Niemiecka gazeta der Tagesspiegel napisała, że w grę wchodzi ewentualny limit do 40% migrantów na szkołę.

Najnowszy sondaż parlamentarny. PiS i KO łeb w łeb z ostatniej chwili
Najnowszy sondaż parlamentarny. PiS i KO łeb w łeb

Koalicja Obywatelska i Prawo i Sprawiedliwość niemal zrównują się w najnowszym badaniu poparcia dla partii politycznych, przeprowadzonych przez pracownię Opinia24. Trzecie miejsce na podium zajęła Konfederacja.

Rubio: Straty Rosji na froncie gwałtownie wzrosły z ostatniej chwili
Rubio: Straty Rosji na froncie gwałtownie wzrosły

Szef resortu spraw zagranicznych USA Marco Rubio oświadczył, że straty ponoszone przez Rosję na froncie wojny z Ukrainą gwałtownie wzrosły od początku roku. Według niego od stycznia Rosja straciła 100 tys. żołnierzy. Wypowiedź Rubio przytoczył w piątek portal Moscow Times.

Marszałek rezygnuje ze stanowiska. Powód: niebezpieczna jazda samochodem z ostatniej chwili
Marszałek rezygnuje ze stanowiska. Powód: niebezpieczna jazda samochodem

Marcin Jabłoński, marszałek województwa lubuskiego z PO, podał się do dymisji. To konsekwencja wyjątkowo niebezpiecznej jazdy i kolizji drogowej, do której doprowadził pod koniec czerwca.  

Wiadomości
Wielcy Polacy w nietypowych dziedzinach

Gdy myślimy o polskich sukcesach na arenie międzynarodowej, najczęściej przychodzą nam do głowy wybitni sportowcy, naukowcy, artyści czy politycy. To naturalne. Jednak obok wielkich i dobrze znanych nazwisk istnieje cały świat mniej typowych dziedzin, w których Polacy również błyszczą. I to często w sposób, który zaskakuje nawet osoby uważnie śledzące życie publiczne.

Ewakuacja pacjentów z OIOM. Woda wlewa się na oddział  z ostatniej chwili
Ewakuacja pacjentów z OIOM. Woda wlewa się na oddział 

Pacjenci Oddziału Intensywnej Opieki Medycznej w Szpitalu Powiatowym w Giżycku (woj. warmińsko-mazurskie) zostali ewakuowani. Powodem tej decyzji były obfite opady deszczu, które doprowadziły do zalania parteru, gdzie znajduje się oddział z chorymi podłączonymi do aparatury. Pacjenci zostali przewiezieni do innych szpitali w województwie warmińsko-mazurskim. 

Dziewięciu europejskich premierów ma dość kagańca ETPCz. Napisali list z ostatniej chwili
Dziewięciu europejskich premierów ma dość kagańca ETPCz. Napisali list

Dziewięciu premierów europejskich rządów napisało list otwarty do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka o „nową interpretację” Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r. List zainicjowały premier Włoch Giorgia Melonii oraz Danii Mette Frederiksen. Widnieje pod nim także podpis polskiego premiera Donalda Tuska.

Krzysztof Bosak o oczekiwaniach wobec Ukrainy: Zakaz tego kultu z ostatniej chwili
Krzysztof Bosak o oczekiwaniach wobec Ukrainy: Zakaz tego kultu

– Wierzymy, że pojednanie jest możliwe tylko na prawdzie, której obecnie brakuje – mówił wicemarszałek Sejmu, lider Konfederacji Krzysztof Bosak w związku z przypadającą w piątek 82. rocznicą kulminacji zbrodni wołyńskiej. – Oczekujemy zgody na ekshumacje i zaprzestania kultu zbrodniarzy – dodał.

Poseł PiS o wypowiedzi Brauna ws. Auschwitz. Czy jest zdolność koalicyjna? z ostatniej chwili
Poseł PiS o wypowiedzi Brauna ws. Auschwitz. Czy jest "zdolność koalicyjna"?

– Wypowiedź Grzegorza Brauna negująca dokonywanie ludobójstwa w Auschwitz to jest absolutny skandal – ocenił w piątek poseł PiS, b. wiceszef MSZ Paweł Jabłoński. Pytany o to, czy w związku z tym Braun stracił zdolność koalicyjną, poseł PiS odpowiedział, że ''nie ma takiego tematu''.

REKLAMA

Ludwik Pęzioł: „Jaszczur” i przemysł radykalizmu

Jeśli istnieje coś takiego jak prawicowa kontrkultura, to właśnie Wojciech „Jaszczur” Olszański mógłby uchodzić za jej guru. Spośród wielu politycznych ekscentryków w historii III RP to właśnie on zaszedł najdalej – przynajmniej w kilku konkurencjach: rozrywkowości, politycznej niepoprawności i eklektyzmie ideologicznym.
 Ludwik Pęzioł: „Jaszczur” i przemysł radykalizmu
/ fot. Krzysztof Karnkowski

Co musisz wiedzieć:

  • W świecie neoliberalnym ideologiczny radykalizm stał się towarem jak każdy inny, a jego efektowna ekspozycja może przynieść zysk – twierdzi autor.
  • W środowiskach narodowych popularne były głosy, że Olszański to „rozbijacz” podstawiony, by skompromitować antysystemową prawicę od środka.
  • Olszański, jak ujął to jeden z jego byłych współpracowników: „gra swoją rolę życia”.

Dla osób podchodzących do polityki z dystansem duet „Jaszczur & Ludwiczek” pozostaje – mimo skandalizującej retoryki – raczej egzotyką, ciekawostką, źródłem internetowych żartów. Olszański nie tworzy realnej siły politycznej, a ruch, który zgromadził wokół siebie, nie ma większego wpływu na rzeczywistość. A jednak jego historia mówi wiele o mechanizmach kapitalizacji uwagi, internetowych strukturach wspólnototwórczych i naturze postpolityki.

Jaszczurcza mitologia

„Kanoniczna” wersja początków kariery Wojciecha Olszańskiego na polskiej scenie antysystemowej wygląda następująco. W 2016 roku niezależny dziennikarz Jan Bodakowski – znany z prowadzenia wideorelacji i ulicznych wywiadów – udał się na protest Komitetu Obrony Demokracji przed Kancelarią Premiera. W pewnym momencie podszedł do niego mężczyzna w wojskowym uniformie, zgłaszając chęć wypowiedzenia się do kamery. Ku zaskoczeniu reportera, nagranie z zupełnie nieznanym człowiekiem przedstawiającym się jako Aleksander Jabłonowski zyskało w internecie ogromny rozgłos. Sam Bodakowski przyznaje dziś, że trudno mu uwierzyć w pełną spontaniczność tego spotkania – i sugeruje, że nad wszystkim unosił się zapach służb specjalnych. Sukces był po prostu zbyt nagły i zbyt spektakularny. Jednak internet wielokrotnie udowadniał, że i bez tajemniczych interwencji potrafi w ciągu kilku godzin uczynić z anonimowej jednostki celebrytę, męża opatrznościowego czy symbol społecznego buntu. Wersję, „jak było”, niech każdy dobierze sobie podług własnego poziomu podejrzliwości.

„Jaszczur” wzbudził w prawicowym środowisku silne emocje niemal natychmiast po pierwszym wywiadzie. Dość szybko bowiem zdemaskowano jego prawdziwą tożsamość. Aleksander Jabłonowski (jak się przedstawiał Bodakowskiemu) okazał się być aktorem i reżyserem Wojciechem Olszańskim. Dalej było tylko gorzej. Olszański powoływał się na nieżyjących „wychowawców” ze Związku Jaszczurczego, a jego światopogląd – będący osobliwym połączeniem endokomunizmu (apologia PRL-u, generała Iwana Sierowa, organizacji PAX, „moczarowski” antysemityzm i prorosyjski kurs) z ezoteryczną słowiańszczyzną i teoriami spiskowymi – prowokował do działania oddolnych „fact-checkerów”, którzy skrupulatnie weryfikowali kolejne opowieści „Jaszczura”, m.in. dotyczące jego pochodzenia czy źródeł utrzymania.

Wszystko to – w połączeniu z jego aktorską przeszłością – sprawiało wrażenie, że mamy do czynienia z pomysłowo wykreowaną postacią i starannie zbudowaną mitologią. W środowiskach narodowych pojawiły się głosy, że Olszański to „rozbijacz” podstawiony, by skompromitować antysystemową prawicę od środka. Jego działalność uznawano za obciążającą, zwłaszcza w kontekście jego publicznej identyfikacji z ruchem nacjonalistycznym, który przez lata starał się zrzucić z siebie wizerunek antyinteligenckiego wulgarnego i przemocowego. A taki właśnie wizerunek Olszański eksponował ochoczo i konsekwentnie. Narodowcy byli świadomi, że opinia publiczna nie rozróżnia poszczególnch organizacji narodowych, i Olszański „pracuje” również na ich konto. Stąd – odcięły się od niego takie środowiska jak np. Ruch Narodowy, ONR czy Stowarzyszenie Marsz Niepodległości. Zdawałoby się, że bez ich medialnego tlenu reflektor skierowany na Olszańskiego zgaśnie raz na zawsze. A jednak...

Przemysł radykalizmu

W świecie neoliberalnym ideologiczny radykalizm stał się towarem jak każdy inny. Wiadomo, że jego efektowna ekspozycja może przynieść zysk – łatwiej niż treści umiarkowane przyciąga uwagę publiczności, którą następnie da się spieniężyć na wiele sposobów: poprzez zrzutki, reklamy, płatne spotkania czy subskrypcje. Nic więc dziwnego, że w stronę Olszańskiego zwrócili się tacy youtube’owi gracze jak Eugeniusz Sendecki, Rafał Mossakowski czy Damian Bieńko. Zapraszali „Jaszczura” do swoich internetowych programów właśnie ze względu na jego medialne walory. Olszański miał wszystko to, co wówczas liczyło się na scenie antysystemowej: oryginalność, charyzmę, bezwzględną pewność siebie i umiejętność gry aktorskiej. Jedynym „merytorycznym” wymogiem była antymainstreamowość – niezależnie od tego, czy wyrażała się w prorosyjskości, czy w dostrzeganiu smug chemicznych (chemtrails) układających się w kształt gwiazdy Dawida. Jak to się mówi w slangu użytkowników narkotyków – „byle klepało”, a klepało tym mocniej, im bardziej szło pod prąd dominujących narracji.

W środowisku nie brakowało opinii, że wspomniani „mecenasi” traktowali Olszańskiego z pewnym cynizmem. Zapewniali mu platformę i zaplecze techniczne, ale zarabiali na jego popularności, niekoniecznie dzieląc się zyskiem po partnersku. Według relacji samego Bieńki (później skłóconego z „Jaszczurem”), Olszański chętnie realizował jego sugestie dotyczące treści, a Sendecki miał traktować go jak cyrkową „małpkę”. Sam „Jaszczur” znosił to przez pewien czas – być może nie do końca świadomy, jak bardzo jest wykorzystywany. W końcu jednak zerwał te współprace i trafił na słynnego „Ludwiczka”, czyli Marcina Osadowskiego – wcześniej związanego m.in. z Januszem Korwin-Mikkem i świetnie wprawionego w kunszcie internetowej „zadymy”.

Współpraca z Osadowskim wyniosła Olszańskiego na nowy poziom. Do tradycyjnego „walenia w system” słowem i demonstracjami dołączono performance oraz umiejętne zabiegi społecznościotwórcze. Symbolem tej strategii stały się widowiskowe akty – jak palenie statutów kaliskich czy tworzenie tzw. list śmierci parlamentarzystów wspierających politykę covidową. Ruch Kamratów zyskał rozpoznawalne hasła, stylizowane stroje, rytuały, imprezy integracyjne, a nawet „męczenników” – przedstawianych jako ofiary „sanitaryzmu”.

Szybko okazało się, że Kamraci trafiają nie tyle do ludzi już zagospodarowanych przez inne ruchy antysystemowe, ile do zupełnie nowych segmentów „rynku radykalizmu”. I nie chodzi tylko o „doły społeczne”, do których Olszański chętnie się odwołuje, przekonując o swoim gminnym rodowodzie. W jego przekazie odnaleźli się także przedstawiciele inteligencji z wyraźnym psychicznym odchyleniem, osoby znudzone poprawnością, poszukujące czegoś „offowego” i ostentacyjnie wykraczającego poza normę. Plus – oczywiście – ludzie przyciągani groteskową formą, traktujący „Jaszczura” jako przedniego dostarczyciela rozrywki.

Co pod łuską?

Gdybym miał zaryzykować tezę, co tak naprawdę kryje się pod przedsięwzięciem pod tytułem Bracia Kamraci, powiedziałbym, że pierwotną motywacją były przede wszystkim cele komercyjne – pomysł na udany interes z pogranicza polityki i cyrku. Szybko jednak okazało się, że są ludzie gotowi traktować ten projekt na serio. Dlaczego? Bo podlegają silnemu mechanizmowi plemiennemu – potrzebie jednoczenia się w grupy, zwłaszcza wtedy gdy czują się atakowani ze wszystkich stron, a w życiu poza siecią są outsiderami. Trudno więc dziś twierdzić, że wszystko, co dzieje się na streamach czy spotkaniach Kamratów, to wyłącznie wyreżyserowany spektakl. Część emocji wydaje się autentyczna – i to właśnie więzi międzyludzkie stanowią oś tego ruchu, podczas gdy osobliwy, niemal postmodernistyczny konglomerat poglądów odgrywa rolę drugorzędną.

A sam Olszański? Cóż – jak ujął to jeden z jego byłych współpracowników, „gra swoją rolę życia”. I być może to właśnie ta rola daje mu poczucie spełnienia – coś, co dla mężczyzny w jego wieku bywa sprawą kluczową.



 

Polecane
Emerytury
Stażowe