Dr Adam Cyra: "Czerwone maki" ppor. Edmunda Wilkosza
W tym filmie przypomniany jest ppor. Edmund Wilkosz, jeden z bohaterów walki pod Monte Cassino, w którego postać wcielił się polski aktor Mateusz Banasiuk.
Edmund Wilkosz
Edmund Wilkosz urodził się w 1912 r. w Oświęcimiu. Po wybuchu drugiej wojny światowej przedostał się na Węgry, a następnie wiosną 1940 r. dotarł na Bliski Wschód, by wstąpić do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich i walczyć pod dowództwem płk Stanisława Kopańskiego. Brygada ta brała udział m.in. w obronie Tobruku w 1941 r. Później przemianowana została na 3. Dywizję Strzelców Karpackich i włączona w struktury 2. Korpusu Polskiego we Włoszech.
Wilkosz uczestniczył w bitwie pod Monte Cassino jako podporucznik w 4. Batalionie Strzelców Karpackich. W dniu 14 maja 1944 r. otrzymał przy zdobywaniu bunkrów wroga śmiertelne rany i zmarł w szpitalu cztery dni później, kiedy to 18 maja polska flaga zawisła wśród ruin klasztoru Monte Cassino, a broniące ich oddziały niemieckie, w tym spadochronowe, ponosząc duże straty, poniosły klęskę i zmuszone zostały do odwrotu.
"Karpacka rozpoczyna natarcie"
Wspomina go Melchior Wańkowicz w części "593 – Góra Ofiarna" i rozdziale "Karpacka rozpoczyna natarcie" w swojej książce "Monte Cassino":
Natarcie otwarły wydzielone z 1. kompanii dwie grupy szturmowe: grupa por. Ulaneckoiego na prawo i grupa ppor. Wilkosza na lewo. Lekkie grupy zbrojne w broń pierwszej potrzeby. Już Wilkosz doszedł do patrolu Jędrzejowskiego. - Romek! Gdzie bunkry? - Nacieraj z lewej odpowiada Jędrzejowski - bo z prawej masz szpandały. Daj piata, będę wspierał. Otrzymuje piata: daje kilka strzałów do bunkrów z Niemcami: rozwalają się bunkry: Jędrzejowski widzi, jak rozpryskują się kamienie, z których je zbudowano. Wilkosz przelazł koncertinę, otrzymując ogień szpandałów. Ulanecki tymczasem atakuje bunkry. Przeszedłszy pierwsze dwa poległ z granatami w ręku na szczycie trzeciego, otrzymując sześć kul w pierś. Ulanecki, tobruczanin, kawaler krzyża walecznych. Wilkosz kontynuuje. Na czwartym bunkrze otrzymawszy cztery pociski w pierś i w brzuch. Wilkosz - jako strzelec jeszcze nagrodzony za Tobruk krzyżem walecznych.
Podporucznik Edmund Wilkosz spoczął na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino wśród 1072 poległych wówczas polskich żołnierzy, który odwiedziłem kilka lat temu i zapaliłem znicz na jego grobie.
Jedna z ulic w Oświęcimiu nosi imię ppor. Edmunda Wilkosza. Jego narzeczona Anna Zięba pracowała po wojnie w Dziale Naukowym Muzeum Auschwitz-Birkenau.
