Numer PESEL - co to jest?

Numer PESEL z założenia ma pozwalać na szybką identyfikację danej osoby. Identyczne imię i nazwisko może przecież nosić także inna osoba, a PESEL zawsze jest niepowtarzalny. Nie bez powodu składa się z 11 cyfr, niemal każda z nich coś oznacza. Jak się okazuje, zawiera on datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci, a także specjalną liczbę kontrolną. Aby to zobrazować, warto posłużyć się przykładem.

Przykładowy PESEL: 88061214882

Pierwsze 6 liter to data urodzenia: 88.06.12, co oznacza, że dana osoba urodziła się 12 czerwca 1988 roku. Kolejne 4 cyfry, czyli w tym przypadku 1488 to tzw. liczba porządkowa, która stanowi oznaczenie płci. Jeśli jest parzysta tak, jak tutaj (8), to oznacza, że numer PESEL przypisany jest kobiecie. Gdyby ostatnia cyfra w numerze porządkowym była nieparzysta, to oznaczałoby, że przyporządkowana jest mężczyźnie. Cyfra znajdująca się na samym końcu stanowi tzw. cyfrę kontrolną. W naszym przykładzie będzie to więc 2.

Jak obliczyć liczbę kontrolną?

Aby obliczyć ostatnie cyfrę składającą się na nasz PESEL, należy każdą z liczb pomnożyć przez odpowiednią wagę 1-3-7-9-1-3-7-9-1-3. Dla naszego przykładowego numeru PESEL obliczenie będzie więc następujące
1*8 = 8
3*8 = 24
7*0 = 0
9*6 = 54
1*1=1
3*2=6
7*1=7
9*4=36
1*8=8
3*8=24

Następnie każdy z wyników sumujemy, przy czym w przypadku liczb dwucyfrowych pod uwagę należy wziąć jedynie druga liczbę.
Wykonujemy proste działanie: 8+4+0+4+1+6+7+6+8+4= 48 

Zgodnie z zasadą, że liczy się tylko druga cyfra, nasz wynik wynosi 8. Tę liczbę odejmujemy od 10, co oznacza, że nasza liczba kontrolna wynosi 2.

Kiedy nadawany jest numer PESEL?

Numer PESEL nadawany jest przez ministra właściwego do spraw informatyzacji z urzędu bądź na wniosek osoby. W większości przypadków następuje to przy sporządzaniu aktu urodzenia dla dziecka urodzonego na terytorium Polski i ma miejsce w urzędzie stanu cywilnego. Numer PESEL może zostać także nadany m.in. przez urząd gminy. Odbywa się to przy zameldowaniu na pobyt stały lub czasowy dla obywateli Polski, którzy nie posiadają dotąd takowego numeru. Numer PESEL nadać może również konsul RP przy ubieganiu się o paszport. Dotyczy to obywateli Polski mieszkających za granicą, którzy składają w konsulacie wniosek o wydanie paszportu. Numer PESEL z urzędu otrzymać mogą również cudzoziemcy.

Czy można zmienić numer PESEL?

Numer PESEL przydzielany jest na całe życie, są jednak wyjątkowe sytuacje, kiedy można go zmienić. Dochodzi do tego w trzech sytuacjach. Pierwsza z nich to sporządzenie nowego aktu urodzenia, co może okazać się konieczne, chociażby przy adopcji. Druga z sytuacji to kwestia dość prozaiczna dotycząca obowiązku sprostowania daty urodzenia w akcie urodzenia Ostatnia sytuacja, która wiąże się ze zmianą numeru PESEL, to zmiana płci.

Numer PESEL pozwala na szybką identyfikację. Większość z nas nie jest w stanie podać go z pamięci. Niemniej warto mieć zapisany PESEL zawsze przy sobie (bądź nosić ze sobą wszędzie dowód osobisty), gdyż obecnie jest on niezbędny m.in. do realizacji recepty elektronicznej w aptece.