Prawo spadkowe - testament

Testament jest to czynność prawna, w której spadkodawca decyduje o przyszłości swojego majątku na wypadek śmierci. Zasadniczo w doktrynie prawniczej określa się trzy nadrzędne cechy, które stanowią o tym, czy dana czynność prawna ma cechy testamentu, czy też nie.
 Prawo spadkowe - testament
/ Pixabay.com/CC0
Pierwszą z tych cech jest jednostronność. Oznacza to, że testament może sporządzić tylko osoba dysponująca prawem do majątku i tylko ona może decydować o sposobie rozporządzenia własnym majątkiem. Oznacza to również ściśle osobisty charakter testamentu, wobec czego nie może być on sporządzony ani odwołany przez przedstawiciela.
Dalszą istotną cechą testamentu jest to, że ma on ma charakter mortis causa – czyli sporządzany jest na wypadek śmierci. Z charakteru tego wynikają bardzo istotne konsekwencje, a mianowicie, że samo sporządzenie testamentu nie wywołuje żadnych skutków prawnych za życia testatora (osoby, która sporządza testament). Nabiera on mocy prawnej dopiero z chwilą jego śmierci. Nie powoduje więc żadnych praw ani obowiązków zarówno po stronie osoby sporządzającej testament, jak i po stronie spadkobiercy.
Kolejną cechą testamentu jest możliwość jego odwołania w każdym czasie. Można to zrobić między innymi poprzez sporządzenie nowego testamentu, przy czym warto podkreślić, że nie musi być ono dokonane w tej samej formie, w której sporządzony był poprzedni testament. Ważne jest, żeby była to forma prawnie przewidziana. W nowo sporządzonym testamencie można złożyć oświadczenie o odwołaniu poprzedniego rozporządzenia, jednak nawet jeśli takiego odwołania nie będzie, stary testament zostanie odwołany w sposób dorozumiany. Należy przy tym pamiętać, że wówczas odwołaniu ulegają tylko te postanowienia starego testamentu, których nie da się pogodzić z postanowieniami nowego. Skuteczność odwołania starego testamentu nowym uzależniona jest też od ważności późniejszego testamentu. Jego nieważność bez względu na przyczynę oznacza, że nie wywołuje on żadnych skutków prawnych.
Testament można też odwołać poprzez zniszczenie go lub pozbawienie go cech, od których zależy jego ważność. Warto jednak pamiętać, że zniszczenie testamentu musi zostać dokonane osobiście przez spadkodawcę. Kolejną formą odwołania testamentu jest naniesienie na nim zmian. Może to nastąpić np. poprzez przekreślenie testamentu.

Kto może sporządzić ważny testament?
Aby móc rozporządzać własnym majątkiem na wypadek śmierci, trzeba posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. W Polsce taką zdolność ma osoba, która ukończyła osiemnaście lat i nie została ubezwłasnowolniona. Jest to spowodowane w dużej mierze tym, że osoba sporządzająca testament musi mieć tzw. wolę testowania, a więc być w pełni świadoma podejmowanych przez siebie decyzji. Jednak nawet posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych nie musi gwarantować, że sporządzony testament będzie ważny.

Zgodnie z kodeksem cywilnym (art. 945 kc) testament jest nieważny jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji, i wyrażenie woli pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, lub pod wpływem groźby. Testament nieważny nie wywiera żadnych skutków prawnych. Jednak o jego nieważności każdorazowo decyduje sąd.

W jakiej formie powinien być sporządzony testament?
Rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci jest w znacznym stopniu sformalizowane. Oznacza to, że aby testament był ważny i wywoływał skutki prawne, musi być sporządzony w odpowiedniej formie.
Do podstawowych form sporządzenia testamentu – tzw. testamentów zwykłych – zaliczamy testament holograficzny, notarialny i allograficzny.
Testament holograficzny to inaczej mówiąc testament własnoręczny. Dla swojej ważności musi zawierać datę, podpis spadkodawcy i być własnoręcznie napisany. Wymóg własnoręczności dotyczy tu nie tylko podpisu pod testamentem, ale całości testamentu.
W przypadku testamentu notarialnego nie są określone szczególne wymogi, jakim ma odpowiadać. Warto podkreślić, że ta forma sporządzenia testamentu zapewnia bardzo duże bezpieczeństwo, zarówno jeśli chodzi o wiarygodność dokumentu, jak i zawarte w nim treści. Pozwala nam uniknąć zapisów czy czynności, które mogą spowodować niekorzystne czy niezgodne z wolą spadkodawcy skutki.
Jeśli chodzi o testament allograficzny – inaczej urzędowy – podlega on określonym rygorom formalnym. Dla jego ważności niezbędne jest ustne oświadczenie woli przez spadkodawcę wobec odpowiedniej osoby urzędowej i dwóch świadków, następnie spisanie woli testatora w protokole z podaniem daty jego sporządzenia, odczytanie spadkodawcy protokołu, a także podpisanie odczytanego protokołu zarówno przez spadkodawcę, jak i osobę urzędową, i świadków testamentu.
Czasami zdarza się tak, że z różnych przyczyn nie jest możliwe sporządzenie testamentu w przewidzianych wyżej formach. W takich przypadkach możliwe jest sporządzenie testamentu w formie szczególnej. Warto jednak podkreślić, że testament w formie szczególnej nie może być sporządzony w wybranej przez spadkodawcę chwili. Muszą bowiem zaistnieć okoliczności szczególne uzasadniające wybór tej właśnie formy.
Do testamentów szczególnych zaliczamy m.in. testament ustny. Może być on sporządzony w przypadku obawy wystąpienia rychłej śmierci spadkodawcy lub gdy zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub znacznie utrudnione. Do jego ważności niezbędne jest oświadczenie woli złożone w obecności co najmniej trzech świadków. Do szczególnych form testamentu zaliczamy także testament na polskim statku morskim i powietrznym oraz testament wojskowy, który może być sporządzony wyłącznie w czasie wojny, mobilizacji lub przebywania w niewoli.  

Tomasz Oleksiewicz

 

POLECANE
Posłowie KO na konferencji prasowej poparli jednego kandydata. Drugi nie będzie zadowolony z ostatniej chwili
Posłowie KO na konferencji prasowej poparli jednego kandydata. Drugi nie będzie zadowolony

Dzisiaj w Sejmie tłumnie zgromadzili się parlamentarzyści KO, aby wyrazić swoje poparcie na jednego kandydata swojego ugrupowania. I nie był to Radosław Sikorski…

Pilne doniesienia z Pałacu Buckingham. Chodzi o księżną Kate Wiadomości
Pilne doniesienia z Pałacu Buckingham. Chodzi o księżną Kate

Od czasu, kiedy świat obiegły informacje, że księżna Kate, żona brytyjskiego następcy tronu księcia Williama, zmaga się z wykrytym u niej rakiem, oczy całego świata skierowane są na Pałac Buckingham.

Wiadomości
Cienie PRL-u wciąż obecne? Prof. Polak odkrywa mechanizmy opresji w nowej książce

W najnowszej publikacji prof. Wojciecha Polaka, zatytułowanej „Opresja. Ilustrowana historia PRL” (wyd. Biały Kruk), autor z niezwykłą wnikliwością przedstawia kulisy funkcjonowania systemu totalitarnego w Polsce Ludowej. Książka ta jest czymś więcej niż tylko historycznym zapisem – to przestroga przed powtarzalnością mechanizmów, które mogą prowadzić do utraty wolności i godności człowieka.

Zacharowa: To miejsce w Polsce to potencjalny cel rosyjskiego ataku pilne
Zacharowa: To miejsce w Polsce to potencjalny cel rosyjskiego ataku

Podczas czwartkowej konferencji prasowej rzeczniczka MSZ Rosji Maria Zacharowa stwierdziła, że otwarcie bazy w Redzikowie prowadzi do wzrostu zagrożenia nuklearnego.

Paweł S. z Red is Bad pozostanie w areszcie z ostatniej chwili
Paweł S. z Red is Bad pozostanie w areszcie

Sąd okręgowy w Katowicach postanowił, że twórca Red is Bad pozostanie w areszcie.

Potężny spadek produkcji budowlano-montażowej pilne
Potężny spadek produkcji budowlano-montażowej

Październikowy odczyt to już 10. miesiąc spadków w sektorze budowlano-montażowym i jest znacznie gorszy od prognoz. Nie sprawdziły się przewidywania, że pod koniec roku sektor może zacząć odbijać.

Fala imigrantów zmierza do granicy z Teksasem. Chcą zdążyć przed inauguracją Trumpa z ostatniej chwili
Fala imigrantów zmierza do granicy z Teksasem. Chcą zdążyć przed inauguracją Trumpa

Około 1,5 tys. migrantów, głównie z Ameryki Środkowej i Południowej, utworzyło w środę karawanę przechodzącą przez południowym Meksyk, mając nadzieję na przekroczenie granicy z USA przed inauguracją Donalda Trumpa.

Były bardzo grzeczne. Warszawskie zoo wydało komunikat Wiadomości
"Były bardzo grzeczne". Warszawskie zoo wydało komunikat

Warszawskie zoo za pomocą mediów społecznościowych chętnie dzieli się informacjami o swoich podopiecznych. Najczęściej to radosne informacje, choć zdarzają się i te dramatyczne.

Niemcy: Amerykanie likwidują 4 tys. miejsc pracy z ostatniej chwili
Niemcy: Amerykanie likwidują 4 tys. miejsc pracy

Amerykański producent aut Ford ogłosił, że zlikwiduje 4 tys. miejsc pracy w Europie. Decyzję tłumaczy ostrą konkurencją i brakiem wsparcia publicznego dla branży motoryzacyjnej.

Poseł Gembicka: Wnoszę o zbadanie pana Kołodziejczaka na obecność substancji psychoaktywnych polityka
Poseł Gembicka: "Wnoszę o zbadanie pana Kołodziejczaka na obecność substancji psychoaktywnych"

Na początku rozpoczętego w czwartek posiedzenia Sejmu powraca kwestia umowy Mercosur, która od tygodni wzbudza emocje, a podczas dzisiejszego posiedzenia doprowadziła do gorącej wymiany zdań między koalicją a opozycją. Anna Gembicka z PiS wniosła o zbadanie m.in. Michała Kołodziejczaka na obecność substancji psychoaktywnych.

REKLAMA

Prawo spadkowe - testament

Testament jest to czynność prawna, w której spadkodawca decyduje o przyszłości swojego majątku na wypadek śmierci. Zasadniczo w doktrynie prawniczej określa się trzy nadrzędne cechy, które stanowią o tym, czy dana czynność prawna ma cechy testamentu, czy też nie.
 Prawo spadkowe - testament
/ Pixabay.com/CC0
Pierwszą z tych cech jest jednostronność. Oznacza to, że testament może sporządzić tylko osoba dysponująca prawem do majątku i tylko ona może decydować o sposobie rozporządzenia własnym majątkiem. Oznacza to również ściśle osobisty charakter testamentu, wobec czego nie może być on sporządzony ani odwołany przez przedstawiciela.
Dalszą istotną cechą testamentu jest to, że ma on ma charakter mortis causa – czyli sporządzany jest na wypadek śmierci. Z charakteru tego wynikają bardzo istotne konsekwencje, a mianowicie, że samo sporządzenie testamentu nie wywołuje żadnych skutków prawnych za życia testatora (osoby, która sporządza testament). Nabiera on mocy prawnej dopiero z chwilą jego śmierci. Nie powoduje więc żadnych praw ani obowiązków zarówno po stronie osoby sporządzającej testament, jak i po stronie spadkobiercy.
Kolejną cechą testamentu jest możliwość jego odwołania w każdym czasie. Można to zrobić między innymi poprzez sporządzenie nowego testamentu, przy czym warto podkreślić, że nie musi być ono dokonane w tej samej formie, w której sporządzony był poprzedni testament. Ważne jest, żeby była to forma prawnie przewidziana. W nowo sporządzonym testamencie można złożyć oświadczenie o odwołaniu poprzedniego rozporządzenia, jednak nawet jeśli takiego odwołania nie będzie, stary testament zostanie odwołany w sposób dorozumiany. Należy przy tym pamiętać, że wówczas odwołaniu ulegają tylko te postanowienia starego testamentu, których nie da się pogodzić z postanowieniami nowego. Skuteczność odwołania starego testamentu nowym uzależniona jest też od ważności późniejszego testamentu. Jego nieważność bez względu na przyczynę oznacza, że nie wywołuje on żadnych skutków prawnych.
Testament można też odwołać poprzez zniszczenie go lub pozbawienie go cech, od których zależy jego ważność. Warto jednak pamiętać, że zniszczenie testamentu musi zostać dokonane osobiście przez spadkodawcę. Kolejną formą odwołania testamentu jest naniesienie na nim zmian. Może to nastąpić np. poprzez przekreślenie testamentu.

Kto może sporządzić ważny testament?
Aby móc rozporządzać własnym majątkiem na wypadek śmierci, trzeba posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. W Polsce taką zdolność ma osoba, która ukończyła osiemnaście lat i nie została ubezwłasnowolniona. Jest to spowodowane w dużej mierze tym, że osoba sporządzająca testament musi mieć tzw. wolę testowania, a więc być w pełni świadoma podejmowanych przez siebie decyzji. Jednak nawet posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych nie musi gwarantować, że sporządzony testament będzie ważny.

Zgodnie z kodeksem cywilnym (art. 945 kc) testament jest nieważny jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji, i wyrażenie woli pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, lub pod wpływem groźby. Testament nieważny nie wywiera żadnych skutków prawnych. Jednak o jego nieważności każdorazowo decyduje sąd.

W jakiej formie powinien być sporządzony testament?
Rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci jest w znacznym stopniu sformalizowane. Oznacza to, że aby testament był ważny i wywoływał skutki prawne, musi być sporządzony w odpowiedniej formie.
Do podstawowych form sporządzenia testamentu – tzw. testamentów zwykłych – zaliczamy testament holograficzny, notarialny i allograficzny.
Testament holograficzny to inaczej mówiąc testament własnoręczny. Dla swojej ważności musi zawierać datę, podpis spadkodawcy i być własnoręcznie napisany. Wymóg własnoręczności dotyczy tu nie tylko podpisu pod testamentem, ale całości testamentu.
W przypadku testamentu notarialnego nie są określone szczególne wymogi, jakim ma odpowiadać. Warto podkreślić, że ta forma sporządzenia testamentu zapewnia bardzo duże bezpieczeństwo, zarówno jeśli chodzi o wiarygodność dokumentu, jak i zawarte w nim treści. Pozwala nam uniknąć zapisów czy czynności, które mogą spowodować niekorzystne czy niezgodne z wolą spadkodawcy skutki.
Jeśli chodzi o testament allograficzny – inaczej urzędowy – podlega on określonym rygorom formalnym. Dla jego ważności niezbędne jest ustne oświadczenie woli przez spadkodawcę wobec odpowiedniej osoby urzędowej i dwóch świadków, następnie spisanie woli testatora w protokole z podaniem daty jego sporządzenia, odczytanie spadkodawcy protokołu, a także podpisanie odczytanego protokołu zarówno przez spadkodawcę, jak i osobę urzędową, i świadków testamentu.
Czasami zdarza się tak, że z różnych przyczyn nie jest możliwe sporządzenie testamentu w przewidzianych wyżej formach. W takich przypadkach możliwe jest sporządzenie testamentu w formie szczególnej. Warto jednak podkreślić, że testament w formie szczególnej nie może być sporządzony w wybranej przez spadkodawcę chwili. Muszą bowiem zaistnieć okoliczności szczególne uzasadniające wybór tej właśnie formy.
Do testamentów szczególnych zaliczamy m.in. testament ustny. Może być on sporządzony w przypadku obawy wystąpienia rychłej śmierci spadkodawcy lub gdy zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub znacznie utrudnione. Do jego ważności niezbędne jest oświadczenie woli złożone w obecności co najmniej trzech świadków. Do szczególnych form testamentu zaliczamy także testament na polskim statku morskim i powietrznym oraz testament wojskowy, który może być sporządzony wyłącznie w czasie wojny, mobilizacji lub przebywania w niewoli.  

Tomasz Oleksiewicz


 

Polecane
Emerytury
Stażowe