Prawo spadkowe - testament

Testament jest to czynność prawna, w której spadkodawca decyduje o przyszłości swojego majątku na wypadek śmierci. Zasadniczo w doktrynie prawniczej określa się trzy nadrzędne cechy, które stanowią o tym, czy dana czynność prawna ma cechy testamentu, czy też nie.
 Prawo spadkowe - testament
/ Pixabay.com/CC0
Pierwszą z tych cech jest jednostronność. Oznacza to, że testament może sporządzić tylko osoba dysponująca prawem do majątku i tylko ona może decydować o sposobie rozporządzenia własnym majątkiem. Oznacza to również ściśle osobisty charakter testamentu, wobec czego nie może być on sporządzony ani odwołany przez przedstawiciela.
Dalszą istotną cechą testamentu jest to, że ma on ma charakter mortis causa – czyli sporządzany jest na wypadek śmierci. Z charakteru tego wynikają bardzo istotne konsekwencje, a mianowicie, że samo sporządzenie testamentu nie wywołuje żadnych skutków prawnych za życia testatora (osoby, która sporządza testament). Nabiera on mocy prawnej dopiero z chwilą jego śmierci. Nie powoduje więc żadnych praw ani obowiązków zarówno po stronie osoby sporządzającej testament, jak i po stronie spadkobiercy.
Kolejną cechą testamentu jest możliwość jego odwołania w każdym czasie. Można to zrobić między innymi poprzez sporządzenie nowego testamentu, przy czym warto podkreślić, że nie musi być ono dokonane w tej samej formie, w której sporządzony był poprzedni testament. Ważne jest, żeby była to forma prawnie przewidziana. W nowo sporządzonym testamencie można złożyć oświadczenie o odwołaniu poprzedniego rozporządzenia, jednak nawet jeśli takiego odwołania nie będzie, stary testament zostanie odwołany w sposób dorozumiany. Należy przy tym pamiętać, że wówczas odwołaniu ulegają tylko te postanowienia starego testamentu, których nie da się pogodzić z postanowieniami nowego. Skuteczność odwołania starego testamentu nowym uzależniona jest też od ważności późniejszego testamentu. Jego nieważność bez względu na przyczynę oznacza, że nie wywołuje on żadnych skutków prawnych.
Testament można też odwołać poprzez zniszczenie go lub pozbawienie go cech, od których zależy jego ważność. Warto jednak pamiętać, że zniszczenie testamentu musi zostać dokonane osobiście przez spadkodawcę. Kolejną formą odwołania testamentu jest naniesienie na nim zmian. Może to nastąpić np. poprzez przekreślenie testamentu.

Kto może sporządzić ważny testament?
Aby móc rozporządzać własnym majątkiem na wypadek śmierci, trzeba posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. W Polsce taką zdolność ma osoba, która ukończyła osiemnaście lat i nie została ubezwłasnowolniona. Jest to spowodowane w dużej mierze tym, że osoba sporządzająca testament musi mieć tzw. wolę testowania, a więc być w pełni świadoma podejmowanych przez siebie decyzji. Jednak nawet posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych nie musi gwarantować, że sporządzony testament będzie ważny.

Zgodnie z kodeksem cywilnym (art. 945 kc) testament jest nieważny jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji, i wyrażenie woli pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, lub pod wpływem groźby. Testament nieważny nie wywiera żadnych skutków prawnych. Jednak o jego nieważności każdorazowo decyduje sąd.

W jakiej formie powinien być sporządzony testament?
Rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci jest w znacznym stopniu sformalizowane. Oznacza to, że aby testament był ważny i wywoływał skutki prawne, musi być sporządzony w odpowiedniej formie.
Do podstawowych form sporządzenia testamentu – tzw. testamentów zwykłych – zaliczamy testament holograficzny, notarialny i allograficzny.
Testament holograficzny to inaczej mówiąc testament własnoręczny. Dla swojej ważności musi zawierać datę, podpis spadkodawcy i być własnoręcznie napisany. Wymóg własnoręczności dotyczy tu nie tylko podpisu pod testamentem, ale całości testamentu.
W przypadku testamentu notarialnego nie są określone szczególne wymogi, jakim ma odpowiadać. Warto podkreślić, że ta forma sporządzenia testamentu zapewnia bardzo duże bezpieczeństwo, zarówno jeśli chodzi o wiarygodność dokumentu, jak i zawarte w nim treści. Pozwala nam uniknąć zapisów czy czynności, które mogą spowodować niekorzystne czy niezgodne z wolą spadkodawcy skutki.
Jeśli chodzi o testament allograficzny – inaczej urzędowy – podlega on określonym rygorom formalnym. Dla jego ważności niezbędne jest ustne oświadczenie woli przez spadkodawcę wobec odpowiedniej osoby urzędowej i dwóch świadków, następnie spisanie woli testatora w protokole z podaniem daty jego sporządzenia, odczytanie spadkodawcy protokołu, a także podpisanie odczytanego protokołu zarówno przez spadkodawcę, jak i osobę urzędową, i świadków testamentu.
Czasami zdarza się tak, że z różnych przyczyn nie jest możliwe sporządzenie testamentu w przewidzianych wyżej formach. W takich przypadkach możliwe jest sporządzenie testamentu w formie szczególnej. Warto jednak podkreślić, że testament w formie szczególnej nie może być sporządzony w wybranej przez spadkodawcę chwili. Muszą bowiem zaistnieć okoliczności szczególne uzasadniające wybór tej właśnie formy.
Do testamentów szczególnych zaliczamy m.in. testament ustny. Może być on sporządzony w przypadku obawy wystąpienia rychłej śmierci spadkodawcy lub gdy zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub znacznie utrudnione. Do jego ważności niezbędne jest oświadczenie woli złożone w obecności co najmniej trzech świadków. Do szczególnych form testamentu zaliczamy także testament na polskim statku morskim i powietrznym oraz testament wojskowy, który może być sporządzony wyłącznie w czasie wojny, mobilizacji lub przebywania w niewoli.  

Tomasz Oleksiewicz

 

POLECANE
Blackout w Czechach. Są nowe informacje z ostatniej chwili
Blackout w Czechach. Są nowe informacje

Policjanci z Narodowej Centrali Walki z Terroryzmem, Ekstremizmem i Przestępczości Cybernetycznej (NCTEKK) zakomunikowali na platformie X, że nie mają żadnych informacji, że piątkowa awaria prądu w Czechach jest konsekwencją cyberataku lub terroryzmu.

Komunikat dla mieszkańców gminy na Śląsku. Bakteria coli w wodzie Wiadomości
Komunikat dla mieszkańców gminy na Śląsku. Bakteria coli w wodzie

Do picia nie nadaje się woda w gminie Bestwina, którą dostarcza miejscowe przedsiębiorstwo komunalne Kombest – poinformowała w piątek rzecznik starostwa w Bielsku-Białej Magdalena Fritz. W próbkach wody pracownicy Sanepidu stwierdzili obecność bakterii grupy coli.

Pożar Biedronki pod Poznaniem. Strażacy walczą z ogniem z ostatniej chwili
Pożar Biedronki pod Poznaniem. Strażacy walczą z ogniem

24 strażackie zastępy walczą w Buku (pow. poznański, woj. wielkopolskie) z pożarem sklepu popularnej sieci handlowej. W piątkowe przedpołudnie ogień objął poddasze budynku. Nie ma informacji, by w pożarze ktokolwiek ucierpiał. Na razie ratownikom nie udało się opanować ognia.

Nie żyje aktorka znana z serialu „Czterdziestolatek” Wiadomości
Nie żyje aktorka znana z serialu „Czterdziestolatek”

Nie żyje Danuta Zaborowska-Aleksandrowicz, jedna z charakterystycznych postaci polskiej sceny teatralnej i ekranowej. Artystka zmarła 11 czerwca 2025 roku w wieku 97 lat. Informacja o jej śmierci została podana do publicznej wiadomości dopiero teraz - przekazał portal filmpolski.pl.

Komunikaty o skażeniu powietrza w Ząbkach. Reakcja ludzi: Jak na pikniku tylko u nas
Komunikaty o skażeniu powietrza w Ząbkach. Reakcja ludzi: "Jak na pikniku"

W czasie pożaru w podwarszawskich Ząbkach służby przez megafony alarmowały o wielokrotnym przekroczeniu norm zanieczyszczenia powietrza. Jaka była reakcja ludzi? - Młodzi ludzie grupami udawali się na miejsce, żeby zrobić sobie zdjęcie i byli w szampańskich nastrojach - relacjonował w rozmowie z portalem Tysol.pl, Michał Murgrabia, mieszkaniec Ząbek. 

Ogromna radość! Komunikat warszawskiego zoo z ostatniej chwili
Ogromna radość! Komunikat warszawskiego zoo

W warszawskim zoo na świat przyszła samiczka drugiego najmniejszego jelonka świata – pudu południowego. Trwa plebiscyt na imię zaczynające się na literę "R".

Pożar w Ząbkach. Jest decyzja premiera z ostatniej chwili
Pożar w Ząbkach. Jest decyzja premiera

Premier zdecydował o uruchomieniu specjalnych środków w związku z pożarem w Ząbkach – poinformował rzecznik rządu Adam Szłapka.

Nowy sondaż zaufania CBOS. Pierwsze trzy miejsca dla prawicy z ostatniej chwili
Nowy sondaż zaufania CBOS. Pierwsze trzy miejsca dla prawicy

Z nowego sondażu zaufania przeprowadzonego przez pracownię CBOS wynika, że trzy pierwsze miejsca przypadają politykom prawicy – Andrzejowi Dudzie, Sławomirowi Mentzenowi oraz Karolowi Nawrockiemu.

Blackout w Czechach. Zwołano sztab kryzysowy z ostatniej chwili
Blackout w Czechach. Zwołano sztab kryzysowy

Potężna awaria energetyczna w Czechach. Prądu nie było w dużej części kraju, w tym Pradze. Sytuacja powoli wraca do normy. Premier Petr Fiala zwołał sztab kryzysowy.

''Wyborcza'': Dwóch dziennikarzy TVN oskarżonych o gwałt z ostatniej chwili
''Wyborcza'': Dwóch dziennikarzy TVN oskarżonych o gwałt

Dwaj dziennikarze TVN Turbo odpowiedzą za gwałt – potwierdziła Prokuratura Rejonowa Katowice-Północ. Ofiarami, według śledczych, są dwie kobiety w wieku 26 i 34 lata. O sprawie doniosła "Gazeta Wyborcza". 

REKLAMA

Prawo spadkowe - testament

Testament jest to czynność prawna, w której spadkodawca decyduje o przyszłości swojego majątku na wypadek śmierci. Zasadniczo w doktrynie prawniczej określa się trzy nadrzędne cechy, które stanowią o tym, czy dana czynność prawna ma cechy testamentu, czy też nie.
 Prawo spadkowe - testament
/ Pixabay.com/CC0
Pierwszą z tych cech jest jednostronność. Oznacza to, że testament może sporządzić tylko osoba dysponująca prawem do majątku i tylko ona może decydować o sposobie rozporządzenia własnym majątkiem. Oznacza to również ściśle osobisty charakter testamentu, wobec czego nie może być on sporządzony ani odwołany przez przedstawiciela.
Dalszą istotną cechą testamentu jest to, że ma on ma charakter mortis causa – czyli sporządzany jest na wypadek śmierci. Z charakteru tego wynikają bardzo istotne konsekwencje, a mianowicie, że samo sporządzenie testamentu nie wywołuje żadnych skutków prawnych za życia testatora (osoby, która sporządza testament). Nabiera on mocy prawnej dopiero z chwilą jego śmierci. Nie powoduje więc żadnych praw ani obowiązków zarówno po stronie osoby sporządzającej testament, jak i po stronie spadkobiercy.
Kolejną cechą testamentu jest możliwość jego odwołania w każdym czasie. Można to zrobić między innymi poprzez sporządzenie nowego testamentu, przy czym warto podkreślić, że nie musi być ono dokonane w tej samej formie, w której sporządzony był poprzedni testament. Ważne jest, żeby była to forma prawnie przewidziana. W nowo sporządzonym testamencie można złożyć oświadczenie o odwołaniu poprzedniego rozporządzenia, jednak nawet jeśli takiego odwołania nie będzie, stary testament zostanie odwołany w sposób dorozumiany. Należy przy tym pamiętać, że wówczas odwołaniu ulegają tylko te postanowienia starego testamentu, których nie da się pogodzić z postanowieniami nowego. Skuteczność odwołania starego testamentu nowym uzależniona jest też od ważności późniejszego testamentu. Jego nieważność bez względu na przyczynę oznacza, że nie wywołuje on żadnych skutków prawnych.
Testament można też odwołać poprzez zniszczenie go lub pozbawienie go cech, od których zależy jego ważność. Warto jednak pamiętać, że zniszczenie testamentu musi zostać dokonane osobiście przez spadkodawcę. Kolejną formą odwołania testamentu jest naniesienie na nim zmian. Może to nastąpić np. poprzez przekreślenie testamentu.

Kto może sporządzić ważny testament?
Aby móc rozporządzać własnym majątkiem na wypadek śmierci, trzeba posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. W Polsce taką zdolność ma osoba, która ukończyła osiemnaście lat i nie została ubezwłasnowolniona. Jest to spowodowane w dużej mierze tym, że osoba sporządzająca testament musi mieć tzw. wolę testowania, a więc być w pełni świadoma podejmowanych przez siebie decyzji. Jednak nawet posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych nie musi gwarantować, że sporządzony testament będzie ważny.

Zgodnie z kodeksem cywilnym (art. 945 kc) testament jest nieważny jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji, i wyrażenie woli pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, lub pod wpływem groźby. Testament nieważny nie wywiera żadnych skutków prawnych. Jednak o jego nieważności każdorazowo decyduje sąd.

W jakiej formie powinien być sporządzony testament?
Rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci jest w znacznym stopniu sformalizowane. Oznacza to, że aby testament był ważny i wywoływał skutki prawne, musi być sporządzony w odpowiedniej formie.
Do podstawowych form sporządzenia testamentu – tzw. testamentów zwykłych – zaliczamy testament holograficzny, notarialny i allograficzny.
Testament holograficzny to inaczej mówiąc testament własnoręczny. Dla swojej ważności musi zawierać datę, podpis spadkodawcy i być własnoręcznie napisany. Wymóg własnoręczności dotyczy tu nie tylko podpisu pod testamentem, ale całości testamentu.
W przypadku testamentu notarialnego nie są określone szczególne wymogi, jakim ma odpowiadać. Warto podkreślić, że ta forma sporządzenia testamentu zapewnia bardzo duże bezpieczeństwo, zarówno jeśli chodzi o wiarygodność dokumentu, jak i zawarte w nim treści. Pozwala nam uniknąć zapisów czy czynności, które mogą spowodować niekorzystne czy niezgodne z wolą spadkodawcy skutki.
Jeśli chodzi o testament allograficzny – inaczej urzędowy – podlega on określonym rygorom formalnym. Dla jego ważności niezbędne jest ustne oświadczenie woli przez spadkodawcę wobec odpowiedniej osoby urzędowej i dwóch świadków, następnie spisanie woli testatora w protokole z podaniem daty jego sporządzenia, odczytanie spadkodawcy protokołu, a także podpisanie odczytanego protokołu zarówno przez spadkodawcę, jak i osobę urzędową, i świadków testamentu.
Czasami zdarza się tak, że z różnych przyczyn nie jest możliwe sporządzenie testamentu w przewidzianych wyżej formach. W takich przypadkach możliwe jest sporządzenie testamentu w formie szczególnej. Warto jednak podkreślić, że testament w formie szczególnej nie może być sporządzony w wybranej przez spadkodawcę chwili. Muszą bowiem zaistnieć okoliczności szczególne uzasadniające wybór tej właśnie formy.
Do testamentów szczególnych zaliczamy m.in. testament ustny. Może być on sporządzony w przypadku obawy wystąpienia rychłej śmierci spadkodawcy lub gdy zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub znacznie utrudnione. Do jego ważności niezbędne jest oświadczenie woli złożone w obecności co najmniej trzech świadków. Do szczególnych form testamentu zaliczamy także testament na polskim statku morskim i powietrznym oraz testament wojskowy, który może być sporządzony wyłącznie w czasie wojny, mobilizacji lub przebywania w niewoli.  

Tomasz Oleksiewicz


 

Polecane
Emerytury
Stażowe