Sytuacja prawna społecznego inspektora pracy

W trzech poprzednich artykułach, które ukazały się na łamach działu „Twoje prawo”, pisaliśmy o nadzorze i kontroli nad przestrzeganiem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy na poziomie zakładu pracy. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa Społeczna Inspekcja Pracy (SIP) kierowana przez zakładowe organizacje związkowe.
T. Gutry Sytuacja prawna społecznego inspektora pracy
T. Gutry / Tygodnik Solidarność
Sposób działania SIP polega na tym, że określone w ustawie (Ustawa z dnia czerwca 1983 r. o Społecznej Inspekcji Pracy, tj. Dz.U. z 2015 r., poz. 567) kompetencje realizowane są przez społecznych inspektorów pracy.
O uprawnieniach inspektorów, które ściśle wiążą się z pełnieniem nadzoru nad przestrzeganiem zasad i przepisów bhp, pisaliśmy w drugiej część artykułu zatytułowanego „Społeczna Inspekcja Pracy”. Dziś skupimy się na regulacjach dotyczących uprawnień pracowniczych inspektorów.

Szczególna ochrona stosunku pracy

Społeczny inspektor pracy reprezentuje interes załogi wobec pracodawcy, co może prowadzić do jego narażenia się na niechęć. W celu zapewnienia niezależności inspekcji, co jest gwarantem jej prawidłowego funkcjonowania, ustawodawca objął inspektorów szczególną ochroną trwałości zatrudnienia. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej (jest to zatem konstrukcja zbliżona do ochrony kobiet w ciąży). Co więcej, nie jest również dopuszczalne złożenie inspektorowi wypowiedzenia zmieniającego jego warunki pracy i płacy na niekorzyść (chyba że jest to konieczne ze względu na okoliczności wskazane w art. 43 Kodeksu pracy).

Na temat tego uprawnienia wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy, prezentując w zasadzie jednolitą linię wykładni, którą dobrze oddaje wyrok z dnia 8 maja 2014 r., III PK 110/13: „Społecznego inspektora pracy nie można zwolnić dyscyplinarnie bez zgodny organizacji związkowej. Nawet przy dużym przewinieniu takiego pracownika sądy powinny mieć na względzie jego prawo do ochrony”. W orzecznictwie SN można zresztą odnaleźć wypowiedzi dotyczące różnych aspektów ochrony, spośród których warto przywołać dwie. W pierwszej wskazany został moment objęcia ochroną inspektora: „Wykładnia językowa i funkcjonalna przepisów art. 13 ust. 1 i art. 6 ust. 2 ustawy z 1983 r. o społecznej inspekcji pracy prowadzi do jednoznacznego wniosku, że pracownik z dniem wyboru na społecznego inspektora pracy nabywa mandat do pełnienia tej funkcji na okres czteroletniej kadencji. Z chwilą zatem uzyskania przedmiotowego mandatu (podstawy pełnienia funkcji) pracownik zostaje objęty szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy wynikającą z art. 13 ust. 1 ustawy o społecznej inspekcji pracy” (wyrok SN z dnia 4 lutego 2013 r. I PK 202/12). W drugiej z kolei SN uznał, że „brak przeprowadzenia formalnych wyborów społecznego inspektora pracy nie wyklucza objęcia jego stosunku pracy ochroną szczególną. Pracodawcy akceptujący pełnienie funkcji bez przeprowadzenia wyborów muszą liczyć się z tym, że pracownik ten podlega szczególnej ochronie stosunku pracy” (wyrok z dnia 2 czerwca 2010 r. II PK 371/09, a identyczne zapatrywanie wyrażone zostało jeszcze w wyrokach z dnia 3 sierpnia 2006 r. II PK 339/05 oraz z dnia 18 grudnia 2001 r. I PKN 755/00).

Czas pracy inspektorów

Określenie „społeczna” w nazwie SIP oznacza m.in., że inspektorzy powinni wykonywać swoje czynności w zasadzie poza godzinami pracy (art. 15 ust. 1 ustawy) oraz nieodpłatnie. Niemniej jednak, w razie konieczności wykonywania swoich czynności w godzinach pracy lub uczestniczenia w naradach i szkoleniach, społeczni inspektorzy pracy zachowują prawo do wynagrodzenia, nie tracą zatem finansowo ze względu na realizację swoich zadań. Po drugie w razie znacznego obciążenia zadaniami wynikającymi z pełnienia funkcji inspektora kierownik zakładu pracy na wniosek zakładowych organizacji związkowych może ustalić miesięczne wynagrodzenie zryczałtowane do wysokości nie przekraczającej wynagrodzenia za 30 godzin pracy osoby pełniącej funkcję społecznego inspektora pracy (a w szczególnie uzasadnionych wypadkach za 60 godzin pracy). Jak wskazał SN w uchwale z dnia 11 maja 2010 r. II PZP 3/10: „Miesięczne wynagrodzenie ryczałtowe społecznego inspektora pracy nie jest wynagrodzeniem za pracę, należy jednak stosować do niego odpowiednio przepisy o tym wynagrodzeniu”.

Po trzecie wreszcie u pracodawców, u których występuje szczególne zagrożenie zdrowia i życia pracowników, a warunki pracy wymagają stałego społecznego nadzoru, kierownik zakładu pracy, na wniosek zakładowych organizacji związkowych, może zwolnić na czas pełnienia funkcji zakładowego społecznego inspektora pracy z obowiązku wykonywania pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (co można porównać do konstrukcji tzw. etatu związkowego).

Dr Jakub Szmit to starszy specjalista w Zespole Prawnym KK NSZZ Solidarność

 

POLECANE
Zaginięcie Madeleine McCann. Podsumowanie śledztwa z ostatniej chwili
Zaginięcie Madeleine McCann. Podsumowanie śledztwa

W piątek 6 czerwca niemieccy i portugalscy śledczy zakończyli trwającą od poniedziałku akcję poszukiwawczą w sprawie zaginięcia Madeleine McCann. Mimo wykorzystania nowoczesnych technologii i przeszukania ponad 20 nieruchomości w rejonie Algarve nie odnaleziono żadnych przełomowych dowodów.

Strefa buforowa na granicy z Białorusią. Jest decyzja z ostatniej chwili
Strefa buforowa na granicy z Białorusią. Jest decyzja

Minister spraw wewnętrznych i administracji podpisał rozporządzenie przedłużające strefę buforową na granicy z Białorusią. Wejdzie ono w życie w niedzielę 8 czerwca.

Niemieckie firmy ruszają na Polskę tylko u nas
Niemieckie firmy ruszają na Polskę

Tradycyjnie niemieckie firmy i cala niemiecka gospodarka bardzo korzysta i zyskuje na handlu zagranicznym. Eksport odgrywa kluczową rolę w niemieckiej gospodarce. W 2023 roku wskaźnik eksportu, który opisuje stosunek eksportu towarów i usług do produktu krajowego brutto (PKB), wyniósł około 47,9% . Wskaźnik handlu zagranicznego, który mierzy udział sumy eksportu i importu w PKB, wyniósł w tym samym roku ok. 70,5%, co podkreśla wysoki poziom zaangażowania Niemiec w handel światowy.

Duża awaria. Korea Północna całkowicie offline Wiadomości
"Duża awaria". Korea Północna całkowicie offline

W sobotę 7 czerwca Korea Północna zniknęła z globalnej sieci - poinformowali eksperci zajmujący się monitoringiem tamtejszego internetu. Strony należące do północnokoreańskiego rządu, w tym serwis Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz witryna przewoźnika Air Koryo, przestały działać. Awaria trwała około dziewięciu godzin.

Nie żyje znany muzyk. Miał 45 lat Wiadomości
Nie żyje znany muzyk. Miał 45 lat

Nie żyje Jakub Szuba - artysta, który przez lata współtworzył życie muzyczne Szczecinka i był jednym z filarów lokalnej sceny. Miał 45 lat. Informację o jego śmierci jako pierwszy podał serwis „Temat Szczecinecki”. Nie ujawniono przyczyny zgonu.

Nowe zalecenia. Tak się traktuje młodych ludzi z Kartą Polaka chcących wracać do Polski tylko u nas
"Nowe zalecenia". Tak się traktuje młodych ludzi z Kartą Polaka chcących wracać do Polski

Wiozłem wczoraj Blablacarem młodego człowieka z Grodna. Nie, nie pomyliłem się - z Grodna na Białorusi. Chłopak pracuje w IT, mówi po polsku jak prawie rodowity krakowiak, a emigrantem politycznym został z konieczności, nie z wyboru. Takich ludzi nasza gospodarka potrzebuje jak kania dżdżu, ale czy my, Polacy, potrafimy ich przyjąć? Oczywiście, że nie!

Powierzchnia Polski się powiększyła. Otwarto nową inwestycję z ostatniej chwili
Powierzchnia Polski się powiększyła. Otwarto nową inwestycję

Otwarto nowy terminal T3 w Porcie Gdańsk, który zwiększa przepustowość Baltic Hub o 1,5 mln TEU, a także powiększa powierzchnię Polskę o 36 hektarów.

Polacy mają dość? Fatalny sondaż dla Donalda Tuska z ostatniej chwili
Polacy mają dość? Fatalny sondaż dla Donalda Tuska

Po przegranej Rafała Trzaskowskiego aż 43,4 proc. Polaków chce dymisji Donalda Tuska z funkcji premiera – pokazuje sondaż SW Research dla tygodnika "Wprost".

Alert RCB dla całej Polski. Będzie niebezpiecznie z ostatniej chwili
Alert RCB dla całej Polski. Będzie niebezpiecznie

W sobotę 7 oraz w niedzielę 8 czerwca możliwe są całej Polsce gwałtowne burze z silnym wiatrem, deszczem, podtopieniami – alarmuje RCB.

Zabarykadował się z bronią. Akcja policji w Krakowie z ostatniej chwili
Zabarykadował się z bronią. Akcja policji w Krakowie

W jednym z mieszkań mężczyzna zabarykadował się z niebezpiecznym narzędziem – informuje RMF FM. Trwa akcja policji. Na miejscu są negocjatorzy oraz oddział antyterrorystów.

REKLAMA

Sytuacja prawna społecznego inspektora pracy

W trzech poprzednich artykułach, które ukazały się na łamach działu „Twoje prawo”, pisaliśmy o nadzorze i kontroli nad przestrzeganiem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy na poziomie zakładu pracy. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa Społeczna Inspekcja Pracy (SIP) kierowana przez zakładowe organizacje związkowe.
T. Gutry Sytuacja prawna społecznego inspektora pracy
T. Gutry / Tygodnik Solidarność
Sposób działania SIP polega na tym, że określone w ustawie (Ustawa z dnia czerwca 1983 r. o Społecznej Inspekcji Pracy, tj. Dz.U. z 2015 r., poz. 567) kompetencje realizowane są przez społecznych inspektorów pracy.
O uprawnieniach inspektorów, które ściśle wiążą się z pełnieniem nadzoru nad przestrzeganiem zasad i przepisów bhp, pisaliśmy w drugiej część artykułu zatytułowanego „Społeczna Inspekcja Pracy”. Dziś skupimy się na regulacjach dotyczących uprawnień pracowniczych inspektorów.

Szczególna ochrona stosunku pracy

Społeczny inspektor pracy reprezentuje interes załogi wobec pracodawcy, co może prowadzić do jego narażenia się na niechęć. W celu zapewnienia niezależności inspekcji, co jest gwarantem jej prawidłowego funkcjonowania, ustawodawca objął inspektorów szczególną ochroną trwałości zatrudnienia. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej (jest to zatem konstrukcja zbliżona do ochrony kobiet w ciąży). Co więcej, nie jest również dopuszczalne złożenie inspektorowi wypowiedzenia zmieniającego jego warunki pracy i płacy na niekorzyść (chyba że jest to konieczne ze względu na okoliczności wskazane w art. 43 Kodeksu pracy).

Na temat tego uprawnienia wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy, prezentując w zasadzie jednolitą linię wykładni, którą dobrze oddaje wyrok z dnia 8 maja 2014 r., III PK 110/13: „Społecznego inspektora pracy nie można zwolnić dyscyplinarnie bez zgodny organizacji związkowej. Nawet przy dużym przewinieniu takiego pracownika sądy powinny mieć na względzie jego prawo do ochrony”. W orzecznictwie SN można zresztą odnaleźć wypowiedzi dotyczące różnych aspektów ochrony, spośród których warto przywołać dwie. W pierwszej wskazany został moment objęcia ochroną inspektora: „Wykładnia językowa i funkcjonalna przepisów art. 13 ust. 1 i art. 6 ust. 2 ustawy z 1983 r. o społecznej inspekcji pracy prowadzi do jednoznacznego wniosku, że pracownik z dniem wyboru na społecznego inspektora pracy nabywa mandat do pełnienia tej funkcji na okres czteroletniej kadencji. Z chwilą zatem uzyskania przedmiotowego mandatu (podstawy pełnienia funkcji) pracownik zostaje objęty szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy wynikającą z art. 13 ust. 1 ustawy o społecznej inspekcji pracy” (wyrok SN z dnia 4 lutego 2013 r. I PK 202/12). W drugiej z kolei SN uznał, że „brak przeprowadzenia formalnych wyborów społecznego inspektora pracy nie wyklucza objęcia jego stosunku pracy ochroną szczególną. Pracodawcy akceptujący pełnienie funkcji bez przeprowadzenia wyborów muszą liczyć się z tym, że pracownik ten podlega szczególnej ochronie stosunku pracy” (wyrok z dnia 2 czerwca 2010 r. II PK 371/09, a identyczne zapatrywanie wyrażone zostało jeszcze w wyrokach z dnia 3 sierpnia 2006 r. II PK 339/05 oraz z dnia 18 grudnia 2001 r. I PKN 755/00).

Czas pracy inspektorów

Określenie „społeczna” w nazwie SIP oznacza m.in., że inspektorzy powinni wykonywać swoje czynności w zasadzie poza godzinami pracy (art. 15 ust. 1 ustawy) oraz nieodpłatnie. Niemniej jednak, w razie konieczności wykonywania swoich czynności w godzinach pracy lub uczestniczenia w naradach i szkoleniach, społeczni inspektorzy pracy zachowują prawo do wynagrodzenia, nie tracą zatem finansowo ze względu na realizację swoich zadań. Po drugie w razie znacznego obciążenia zadaniami wynikającymi z pełnienia funkcji inspektora kierownik zakładu pracy na wniosek zakładowych organizacji związkowych może ustalić miesięczne wynagrodzenie zryczałtowane do wysokości nie przekraczającej wynagrodzenia za 30 godzin pracy osoby pełniącej funkcję społecznego inspektora pracy (a w szczególnie uzasadnionych wypadkach za 60 godzin pracy). Jak wskazał SN w uchwale z dnia 11 maja 2010 r. II PZP 3/10: „Miesięczne wynagrodzenie ryczałtowe społecznego inspektora pracy nie jest wynagrodzeniem za pracę, należy jednak stosować do niego odpowiednio przepisy o tym wynagrodzeniu”.

Po trzecie wreszcie u pracodawców, u których występuje szczególne zagrożenie zdrowia i życia pracowników, a warunki pracy wymagają stałego społecznego nadzoru, kierownik zakładu pracy, na wniosek zakładowych organizacji związkowych, może zwolnić na czas pełnienia funkcji zakładowego społecznego inspektora pracy z obowiązku wykonywania pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (co można porównać do konstrukcji tzw. etatu związkowego).

Dr Jakub Szmit to starszy specjalista w Zespole Prawnym KK NSZZ Solidarność


 

Polecane
Emerytury
Stażowe