Sytuacja prawna społecznego inspektora pracy

W trzech poprzednich artykułach, które ukazały się na łamach działu „Twoje prawo”, pisaliśmy o nadzorze i kontroli nad przestrzeganiem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy na poziomie zakładu pracy. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa Społeczna Inspekcja Pracy (SIP) kierowana przez zakładowe organizacje związkowe.
T. Gutry Sytuacja prawna społecznego inspektora pracy
T. Gutry / Tygodnik Solidarność
Sposób działania SIP polega na tym, że określone w ustawie (Ustawa z dnia czerwca 1983 r. o Społecznej Inspekcji Pracy, tj. Dz.U. z 2015 r., poz. 567) kompetencje realizowane są przez społecznych inspektorów pracy.
O uprawnieniach inspektorów, które ściśle wiążą się z pełnieniem nadzoru nad przestrzeganiem zasad i przepisów bhp, pisaliśmy w drugiej część artykułu zatytułowanego „Społeczna Inspekcja Pracy”. Dziś skupimy się na regulacjach dotyczących uprawnień pracowniczych inspektorów.

Szczególna ochrona stosunku pracy

Społeczny inspektor pracy reprezentuje interes załogi wobec pracodawcy, co może prowadzić do jego narażenia się na niechęć. W celu zapewnienia niezależności inspekcji, co jest gwarantem jej prawidłowego funkcjonowania, ustawodawca objął inspektorów szczególną ochroną trwałości zatrudnienia. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej (jest to zatem konstrukcja zbliżona do ochrony kobiet w ciąży). Co więcej, nie jest również dopuszczalne złożenie inspektorowi wypowiedzenia zmieniającego jego warunki pracy i płacy na niekorzyść (chyba że jest to konieczne ze względu na okoliczności wskazane w art. 43 Kodeksu pracy).

Na temat tego uprawnienia wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy, prezentując w zasadzie jednolitą linię wykładni, którą dobrze oddaje wyrok z dnia 8 maja 2014 r., III PK 110/13: „Społecznego inspektora pracy nie można zwolnić dyscyplinarnie bez zgodny organizacji związkowej. Nawet przy dużym przewinieniu takiego pracownika sądy powinny mieć na względzie jego prawo do ochrony”. W orzecznictwie SN można zresztą odnaleźć wypowiedzi dotyczące różnych aspektów ochrony, spośród których warto przywołać dwie. W pierwszej wskazany został moment objęcia ochroną inspektora: „Wykładnia językowa i funkcjonalna przepisów art. 13 ust. 1 i art. 6 ust. 2 ustawy z 1983 r. o społecznej inspekcji pracy prowadzi do jednoznacznego wniosku, że pracownik z dniem wyboru na społecznego inspektora pracy nabywa mandat do pełnienia tej funkcji na okres czteroletniej kadencji. Z chwilą zatem uzyskania przedmiotowego mandatu (podstawy pełnienia funkcji) pracownik zostaje objęty szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy wynikającą z art. 13 ust. 1 ustawy o społecznej inspekcji pracy” (wyrok SN z dnia 4 lutego 2013 r. I PK 202/12). W drugiej z kolei SN uznał, że „brak przeprowadzenia formalnych wyborów społecznego inspektora pracy nie wyklucza objęcia jego stosunku pracy ochroną szczególną. Pracodawcy akceptujący pełnienie funkcji bez przeprowadzenia wyborów muszą liczyć się z tym, że pracownik ten podlega szczególnej ochronie stosunku pracy” (wyrok z dnia 2 czerwca 2010 r. II PK 371/09, a identyczne zapatrywanie wyrażone zostało jeszcze w wyrokach z dnia 3 sierpnia 2006 r. II PK 339/05 oraz z dnia 18 grudnia 2001 r. I PKN 755/00).

Czas pracy inspektorów

Określenie „społeczna” w nazwie SIP oznacza m.in., że inspektorzy powinni wykonywać swoje czynności w zasadzie poza godzinami pracy (art. 15 ust. 1 ustawy) oraz nieodpłatnie. Niemniej jednak, w razie konieczności wykonywania swoich czynności w godzinach pracy lub uczestniczenia w naradach i szkoleniach, społeczni inspektorzy pracy zachowują prawo do wynagrodzenia, nie tracą zatem finansowo ze względu na realizację swoich zadań. Po drugie w razie znacznego obciążenia zadaniami wynikającymi z pełnienia funkcji inspektora kierownik zakładu pracy na wniosek zakładowych organizacji związkowych może ustalić miesięczne wynagrodzenie zryczałtowane do wysokości nie przekraczającej wynagrodzenia za 30 godzin pracy osoby pełniącej funkcję społecznego inspektora pracy (a w szczególnie uzasadnionych wypadkach za 60 godzin pracy). Jak wskazał SN w uchwale z dnia 11 maja 2010 r. II PZP 3/10: „Miesięczne wynagrodzenie ryczałtowe społecznego inspektora pracy nie jest wynagrodzeniem za pracę, należy jednak stosować do niego odpowiednio przepisy o tym wynagrodzeniu”.

Po trzecie wreszcie u pracodawców, u których występuje szczególne zagrożenie zdrowia i życia pracowników, a warunki pracy wymagają stałego społecznego nadzoru, kierownik zakładu pracy, na wniosek zakładowych organizacji związkowych, może zwolnić na czas pełnienia funkcji zakładowego społecznego inspektora pracy z obowiązku wykonywania pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (co można porównać do konstrukcji tzw. etatu związkowego).

Dr Jakub Szmit to starszy specjalista w Zespole Prawnym KK NSZZ Solidarność

 

POLECANE
Raport PSP: Ponad 700 zgłoszeń w związku groźnymi burzami Wiadomości
Raport PSP: Ponad 700 zgłoszeń w związku groźnymi burzami

Do godz. 19 strażacy odebrali ponad 700 zgłoszeń związanych z usuwaniem skutków gwałtownych zjawisk atmosferycznych - poinformował w sobotę rzecznik prasowy Komendanta Głównego PSP st. bryg. Karol Kierzkowski.

Spotkanie Donalda Trumpa i Wołodymyra Zełenskiego. Padła data Wiadomości
Spotkanie Donalda Trumpa i Wołodymyra Zełenskiego. Padła data

- Trwają przygotowania do spotkania prezydentów obu krajów, które ma się odbyć podczas szczytu G7 w Kanadzie – powiedział w Andrij Jermak, szef kancelarii prezydenta Ukrainy.

Płońsk: Staranowali autem drzwi supermarketu, który następnie okradli. Są zatrzymani Wiadomości
Płońsk: Staranowali autem drzwi supermarketu, który następnie okradli. Są zatrzymani

Policjanci z Płońska ujęli pięciu obywateli Rumunii podejrzanych o włamanie do jednego z tamtejszych supermarketów. Sprawcy staranowali autem drzwi ewakuacyjne, zniszczyli stoisko z elektroniką i ukradli m.in. ponad 50 telefonów komórkowych. Wobec wszystkich sąd zastosował areszt.

Kto ze strony Chin pojedzie na rozmowy z USA? Padło nazwisko Wiadomości
Kto ze strony Chin pojedzie na rozmowy z USA? Padło nazwisko

- Wicepremier Chin He Lifeng złoży wizytę w Wielkiej Brytanii w dniach 8-13 czerwca na zaproszenie rządu brytyjskiego, gdzie odbędzie się pierwsze spotkanie mechanizmu konsultacji gospodarczych i handlowych z USA - przekazało w sobotę chińskie ministerstwo spraw zagranicznych.

Potentat produkcji paneli słonecznych składa wniosek o upadłość niemieckich spółek Wiadomości
Potentat produkcji paneli słonecznych składa wniosek o upadłość niemieckich spółek

Szwajcarski producent paneli słonecznych Meyer Burger ogłasza upadłość swoich niemieckich spółek zależnych. Producent zmaga się z konkurencją z Chin.

Szansa na przekroczenie prędkości światła gorące
Szansa na przekroczenie prędkości światła

Prof. Nikodem Popławski to potężny umysł, choć słowa tego należy używać zawsze z wielką pokorą. Jego koncepcja o tym, że czarne dziury tworzą nowe wszechświaty, została uznana przez "National Geographic" i czasopismo "Science" za jedną z dziesięciu najważniejszych w roku. To o nim Morgan Freeman w swoim słynnym cyklu programów „Curiosity” powiedział, że jest drugim Kopernikiem. Jego badaniom poświęcił cały odcinek. Przeprowadziliśmy w Nowym Jorku wywiad, który dziś pod linkiem poniżej ma swoją premierę.

Zaskakujący wynalazek brytyjskich naukowców. Bez mikroskopu się nie obejdzie z ostatniej chwili
Zaskakujący wynalazek brytyjskich naukowców. Bez mikroskopu się nie obejdzie

Fizycy z brytyjskiego Uniwersytetu Loughborough zbudowali "najmniejsze skrzypce świata", które można obejrzeć tylko pod mikroskopem. Instrument ma wymiary 13x35 mikronów.

Ruch Obrony Granic: przed chwilą policja niemiecka podrzuciła w Gubinie sześciu Somalijczyków Wiadomości
Ruch Obrony Granic: przed chwilą policja niemiecka podrzuciła w Gubinie sześciu Somalijczyków

- Przed chwilą policja niemiecka podrzuciła 6 Somalijczyków - poinformował jeden z członków Ruchu Obrony Granic, który w ramach patrolu obywatelskiego działa w Gubinie.

Popularny program Polsatu znika z anteny Wiadomości
Popularny program Polsatu znika z anteny

Poranny program „Halo, tu Polsat” zniknął z ramówki. Widzowie nie zobaczą go w najbliższym czasie, ponieważ stacja zdecydowała o wakacyjnej przerwie, która potrwa do sierpnia. Ostatni odcinek wyemitowano 1 czerwca.

Działacze PiS z odezwą do Kaczyńskiego. Chodzi o przywództwo w partii polityka
Działacze PiS z odezwą do Kaczyńskiego. Chodzi o przywództwo w partii

W trakcie Zjazdu Okręgowego PiS w Szczecinie działacze zwrócili się z apelem do Jarosława Kaczyńskiego. Politycy poparli jego kandydaturę na prezesa partii.

REKLAMA

Sytuacja prawna społecznego inspektora pracy

W trzech poprzednich artykułach, które ukazały się na łamach działu „Twoje prawo”, pisaliśmy o nadzorze i kontroli nad przestrzeganiem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy na poziomie zakładu pracy. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa Społeczna Inspekcja Pracy (SIP) kierowana przez zakładowe organizacje związkowe.
T. Gutry Sytuacja prawna społecznego inspektora pracy
T. Gutry / Tygodnik Solidarność
Sposób działania SIP polega na tym, że określone w ustawie (Ustawa z dnia czerwca 1983 r. o Społecznej Inspekcji Pracy, tj. Dz.U. z 2015 r., poz. 567) kompetencje realizowane są przez społecznych inspektorów pracy.
O uprawnieniach inspektorów, które ściśle wiążą się z pełnieniem nadzoru nad przestrzeganiem zasad i przepisów bhp, pisaliśmy w drugiej część artykułu zatytułowanego „Społeczna Inspekcja Pracy”. Dziś skupimy się na regulacjach dotyczących uprawnień pracowniczych inspektorów.

Szczególna ochrona stosunku pracy

Społeczny inspektor pracy reprezentuje interes załogi wobec pracodawcy, co może prowadzić do jego narażenia się na niechęć. W celu zapewnienia niezależności inspekcji, co jest gwarantem jej prawidłowego funkcjonowania, ustawodawca objął inspektorów szczególną ochroną trwałości zatrudnienia. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej (jest to zatem konstrukcja zbliżona do ochrony kobiet w ciąży). Co więcej, nie jest również dopuszczalne złożenie inspektorowi wypowiedzenia zmieniającego jego warunki pracy i płacy na niekorzyść (chyba że jest to konieczne ze względu na okoliczności wskazane w art. 43 Kodeksu pracy).

Na temat tego uprawnienia wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy, prezentując w zasadzie jednolitą linię wykładni, którą dobrze oddaje wyrok z dnia 8 maja 2014 r., III PK 110/13: „Społecznego inspektora pracy nie można zwolnić dyscyplinarnie bez zgodny organizacji związkowej. Nawet przy dużym przewinieniu takiego pracownika sądy powinny mieć na względzie jego prawo do ochrony”. W orzecznictwie SN można zresztą odnaleźć wypowiedzi dotyczące różnych aspektów ochrony, spośród których warto przywołać dwie. W pierwszej wskazany został moment objęcia ochroną inspektora: „Wykładnia językowa i funkcjonalna przepisów art. 13 ust. 1 i art. 6 ust. 2 ustawy z 1983 r. o społecznej inspekcji pracy prowadzi do jednoznacznego wniosku, że pracownik z dniem wyboru na społecznego inspektora pracy nabywa mandat do pełnienia tej funkcji na okres czteroletniej kadencji. Z chwilą zatem uzyskania przedmiotowego mandatu (podstawy pełnienia funkcji) pracownik zostaje objęty szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy wynikającą z art. 13 ust. 1 ustawy o społecznej inspekcji pracy” (wyrok SN z dnia 4 lutego 2013 r. I PK 202/12). W drugiej z kolei SN uznał, że „brak przeprowadzenia formalnych wyborów społecznego inspektora pracy nie wyklucza objęcia jego stosunku pracy ochroną szczególną. Pracodawcy akceptujący pełnienie funkcji bez przeprowadzenia wyborów muszą liczyć się z tym, że pracownik ten podlega szczególnej ochronie stosunku pracy” (wyrok z dnia 2 czerwca 2010 r. II PK 371/09, a identyczne zapatrywanie wyrażone zostało jeszcze w wyrokach z dnia 3 sierpnia 2006 r. II PK 339/05 oraz z dnia 18 grudnia 2001 r. I PKN 755/00).

Czas pracy inspektorów

Określenie „społeczna” w nazwie SIP oznacza m.in., że inspektorzy powinni wykonywać swoje czynności w zasadzie poza godzinami pracy (art. 15 ust. 1 ustawy) oraz nieodpłatnie. Niemniej jednak, w razie konieczności wykonywania swoich czynności w godzinach pracy lub uczestniczenia w naradach i szkoleniach, społeczni inspektorzy pracy zachowują prawo do wynagrodzenia, nie tracą zatem finansowo ze względu na realizację swoich zadań. Po drugie w razie znacznego obciążenia zadaniami wynikającymi z pełnienia funkcji inspektora kierownik zakładu pracy na wniosek zakładowych organizacji związkowych może ustalić miesięczne wynagrodzenie zryczałtowane do wysokości nie przekraczającej wynagrodzenia za 30 godzin pracy osoby pełniącej funkcję społecznego inspektora pracy (a w szczególnie uzasadnionych wypadkach za 60 godzin pracy). Jak wskazał SN w uchwale z dnia 11 maja 2010 r. II PZP 3/10: „Miesięczne wynagrodzenie ryczałtowe społecznego inspektora pracy nie jest wynagrodzeniem za pracę, należy jednak stosować do niego odpowiednio przepisy o tym wynagrodzeniu”.

Po trzecie wreszcie u pracodawców, u których występuje szczególne zagrożenie zdrowia i życia pracowników, a warunki pracy wymagają stałego społecznego nadzoru, kierownik zakładu pracy, na wniosek zakładowych organizacji związkowych, może zwolnić na czas pełnienia funkcji zakładowego społecznego inspektora pracy z obowiązku wykonywania pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (co można porównać do konstrukcji tzw. etatu związkowego).

Dr Jakub Szmit to starszy specjalista w Zespole Prawnym KK NSZZ Solidarność


 

Polecane
Emerytury
Stażowe