Społeczna Inspekcja Pracy i rola związków zawodowych w jej funkcjonowaniu

W numerze 41 „Tygodnika Solidarność” pisaliśmy o nadzorze nad przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Warto poświęcić więcej uwagi jednej z instytucji realizujących ten cel - Społecznej Inspekcji Pracy (SIP).
 Społeczna Inspekcja Pracy i rola związków zawodowych w jej funkcjonowaniu
/ Pixabay.com/CC0
Społeczna Inspekcja Pracy jest bardzo specyficzną instytucją. Jej normatywną podstawą jest ustawa z 24 czerwca 1983 roku o społecznej inspekcji pracy (tj. Dz.U. z 2015 r., poz. 567). W systemie prawa SIP funkcjonowała już zdecydowanie wcześniej, gdyż pierwszym aktem, który przewidywał jej istnienie, była ustawa o Społecznej Inspekcji Pracy z 4 lutego 1950 r.
Cel istnienia SIP wskazał prawodawca w preambule ustawy z 1983 r., przyjmując, że została wprowadzona „W trosce o systematyczną poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w celu zapewnienia związkom zawodowym niezbędnych warunków do sprawowania skutecznej kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy (…)”.

Organizacja Społecznej Inspekcji Pracy

Pisząc o organizacji SIP, nie sposób nie rozpocząć od wskazania roli związków zawodowych w jej funkcjonowaniu. Z jednej strony w ustawie związkowej wyraźnie zapisano, że do zakresu działania zakładowej organizacji związkowej należy kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z państwową inspekcją pracy (art. 26 pkt 4 ustawy). Z drugiej z art. 2 ustawy SIP wynika, że społeczna inspekcja pracy reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładach pracy i jest kierowana przez zakładowe organizacje związkowe. Wpływ związków zawodowych na SIP jest wielopłaszczyznowy. Po pierwsze decydują one o strukturze inspekcji u danego pracodawcy. Najogólniej rzecz biorąc, społeczną inspekcję pracy w zakładzie pracy tworzą: 1) zakładowy społeczny inspektor pracy - dla całego zakładu pracy; 2) oddziałowi (wydziałowi) społeczni inspektorzy pracy - dla poszczególnych oddziałów (wydziałów); 3) grupowi społeczni inspektorzy pracy - dla komórek organizacyjnych oddziałów (wydziałów), jednakże związkom zawodowym przysługuje prawo do dostosowania tej struktury do potrzeb wynikających ze struktury zakładu pracy. Innymi słowy to organizacje związkowe decydują o potrzebie istnienia oddziałowych i grupowych społecznych inspektorów pracy, a także ich liczbie.
Po drugie społecznym inspektorem pracy może być pracownik danego zakładu pracy, który jest członkiem związku zawodowego, nie jest kierownikiem zakładu pracy lub nie zajmuje stanowiska kierowniczego bezpośrednio podległego kierownikowi zakładu. Osoba nie należąca do związku może zostać inspektorem wyłącznie wówczas, gdy zakładowe organizacje związkowe tak postanowią (ponadto przewidziane są wymogi formalne dotyczące posiadania niezbędnej znajomości zagadnień wchodzących w zakres działania społecznej inspekcji pracy oraz odpowiedniego stażu pracy).
Po trzecie wreszcie wybory społecznych inspektorów pracy przeprowadzają zakładowe organizacje związkowe na podstawie uchwalonych przez siebie regulaminów. Należy przyjąć, że w razie funkcjonowania więcej niż jednego związku zawodowego u danego pracodawcy regulamin taki powinien być uchwalony przez wszystkie organizacje związkowe. Co do samych wyborów warto przywołać stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w kilku orzeczeniach. Po pierwsze w postanowieniu z dnia 9 listopada 1995 r., III PO 16/95 uznane zostało, że „Wybór społecznego inspektora pracy przez pracowników zakładu pracy (…) nie podlega żadnej kontroli zewnętrznej”. Ta sama myśl podtrzymana została także w późniejszych wypowiedziach SN (w wyroku z dnia 3 sierpnia 2006 r., II PK 339/05: „Kontrola zgodności z prawem wyboru społecznego inspektora pracy nie należy do kompetencji sądu pracy” oraz w wyroku z dnia 7 grudnia 2011 r., II PK 79/11 „Niedopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o ustalenie zgodności z prawem wyboru społecznego inspektora pracy, ponieważ wybór społecznego inspektora pracy nie podlega żadnej kontroli zewnętrznej”).
Co do samych wyborów, to ustawodawca wskazuje, że wyboru społecznych inspektorów pracy dokonują pracownicy zakładu pracy (wszyscy, a nie tylko członkowie związków) na 4-letnią kadencję według następujących zasad: zakładowych i oddziałowych (wydziałowych) społecznych inspektorów pracy wybiera:
1) w zakładach pracy lub oddziałach (wydziałach) liczących do 300 pracowników - ogólne zebranie pracowników zakładu pracy lub oddziału (wydziału);
2) w zakładach pracy lub oddziałach (wydziałach) liczących powyżej 300 pracowników:
a) zakładowego społecznego inspektora pracy - zebranie oddziałowych (wydziałowych) i grupowych społecznych inspektorów pracy,
b) oddziałowego (wydziałowego) społecznego inspektora pracy - zebranie grupowych społecznych inspektorów pracy.
Z kolei grupowych społecznych inspektorów pracy wybiera ogólne zebranie pracowników komórek organizacyjnych oddziału (wydziału).

Dr Jakub Szmit to starszy specjalista w Zespole Prawnym KK NSZZ Solidarność

 

POLECANE
GIS ostrzega przed naczyniami sprowadzonymi przez niemiecką firmę pilne
GIS ostrzega przed naczyniami sprowadzonymi przez niemiecką firmę

Główny Inspektorat Sanitarny został poinformowany poprzez System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach (RASFF) o wycofaniu zestawu naczyń wprowadzonych przez niemiecki podmiot Woolworth GmbH ze względu na stwierdzoną wysoką migrację ołowiu.

Prezes PiS przedstawił Deklarację Polską. Propozycja dla Konfederacji z ostatniej chwili
Prezes PiS przedstawił Deklarację Polską. "Propozycja dla Konfederacji"

Jarosław Kaczyński przedstawił Deklarację Polską – program Prawa i Sprawiedliwości składający się z 10 punktów. –  Propozycja skierowana przede wszystkim do Konfederacji, ale także i innych ugrupowań, by podpisały te punkty – podkreślił szef PiS.

Gwiazdor TVN wyszedł z aresztu. Są nowe informacje z ostatniej chwili
Gwiazdor TVN wyszedł z aresztu. Są nowe informacje

Prezenter TVN24 Mateusz W. niedawno opuścił areszt. Dziennik "Fakt" dotarł do nowych informacji w sprawie.

Wiceszef MKIDN o skandalicznej wystawie Nasi Chłopcy: Resort nie ma podstaw do ingerencji Wiadomości
Wiceszef MKIDN o skandalicznej wystawie "Nasi Chłopcy": Resort "nie ma podstaw do ingerencji"

- Resort nie ma i nie miało podstaw do ingerowania w wystawę - powiedział wiceminister Maciej Wróbel w piątek w Sejmie, odpowiadając na pytanie posła PiS o zakłamywanie historii na ekspozycji „Nasi chłopcy".

W porcie w Świnoujściu dryfuje 12-metrowy wieloryb z ostatniej chwili
W porcie w Świnoujściu dryfuje 12-metrowy wieloryb

W porcie w Świnoujściu odnaleziono martwego walenia, mierzącego około 12 metrów długości. Zwierzę najprawdopodobniej zostało przypadkowo przetransportowane do Polski na gruszce dziobowej statku – gazowca, który dzień wcześniej zawinął do terminala LNG.

Makabra pod Warszawą. Na drodze płonął człowiek, obok leżała siekiera z ostatniej chwili
Makabra pod Warszawą. "Na drodze płonął człowiek, obok leżała siekiera"

Grójecka prokuratura i policja prowadzi śledztwo dotyczące śmierci mężczyzny, którego podpalone zwłoki znaleziono na drodze na terenie miejscowości Lasopole w powiecie grójeckim. Funkcjonariusze zatrzymali 60-letniego mężczyznę, który może mieć związek ze sprawą.

PKO BP wydał pilny komunikat z ostatniej chwili
PKO BP wydał pilny komunikat

27 lipca, w godz. 01:00-02:00 nastąpi przerwa w działaniu aplikacji IKO – poinformował bank PKO BP.

Miał płynąć w pełnym umundurowaniu. Prokuratura ujawnia szczegóły tragicznej śmierci harcerza z ostatniej chwili
Miał płynąć w pełnym umundurowaniu. Prokuratura ujawnia szczegóły tragicznej śmierci harcerza

Pokrzywdzony miał przepłynąć w nocy, w pełnym umundurowaniu oraz obuwiu, wpław jeziora na odległość 500 metrów. W tym czasie nie zachowano przewidzianych w takich wypadkach podstawowych zasad bezpieczeństwa, doprowadzając do jego śmierci - poinformowała prokuratura w komunikacie.

Tusk postawił ultimatum nowym ministrom. Zagroził dymisją z ostatniej chwili
Tusk postawił ultimatum nowym ministrom. Zagroził dymisją

Premier Donald Tusk przekazał w piątek, że rząd musi zawsze prezentować spójne stanowisko. Szef KO poinformował, że w przeciwnym przypadku "pożegna się" z szefem resortu.

Zajmują się np. cofaniem deportacji. Aleksandra Fedorska weszła do agencji legalizacji cudzoziemców tylko u nas
Zajmują się np. "cofaniem deportacji". Aleksandra Fedorska weszła do agencji legalizacji cudzoziemców

W dobie rosnącej migracji do Polski, temat legalizacji pobytu cudzoziemców staje się coraz bardziej aktualny. Najnowszy reportaż przygotowany przez Aleksandrę Fedorską i Michała Żukiewicza z kanału RadioDebata na YouTube rzuca światło na działalność agencji specjalizujących się w pomocy obcokrajowcom. Reporterzy odwiedzili Wielkopolski Urząd ds. Cudzoziemców, rozmawiali z pracownikami i przedstawicielami prywatnych agencji, ujawniając kulisy tego procesu.

REKLAMA

Społeczna Inspekcja Pracy i rola związków zawodowych w jej funkcjonowaniu

W numerze 41 „Tygodnika Solidarność” pisaliśmy o nadzorze nad przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Warto poświęcić więcej uwagi jednej z instytucji realizujących ten cel - Społecznej Inspekcji Pracy (SIP).
 Społeczna Inspekcja Pracy i rola związków zawodowych w jej funkcjonowaniu
/ Pixabay.com/CC0
Społeczna Inspekcja Pracy jest bardzo specyficzną instytucją. Jej normatywną podstawą jest ustawa z 24 czerwca 1983 roku o społecznej inspekcji pracy (tj. Dz.U. z 2015 r., poz. 567). W systemie prawa SIP funkcjonowała już zdecydowanie wcześniej, gdyż pierwszym aktem, który przewidywał jej istnienie, była ustawa o Społecznej Inspekcji Pracy z 4 lutego 1950 r.
Cel istnienia SIP wskazał prawodawca w preambule ustawy z 1983 r., przyjmując, że została wprowadzona „W trosce o systematyczną poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w celu zapewnienia związkom zawodowym niezbędnych warunków do sprawowania skutecznej kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy (…)”.

Organizacja Społecznej Inspekcji Pracy

Pisząc o organizacji SIP, nie sposób nie rozpocząć od wskazania roli związków zawodowych w jej funkcjonowaniu. Z jednej strony w ustawie związkowej wyraźnie zapisano, że do zakresu działania zakładowej organizacji związkowej należy kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z państwową inspekcją pracy (art. 26 pkt 4 ustawy). Z drugiej z art. 2 ustawy SIP wynika, że społeczna inspekcja pracy reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładach pracy i jest kierowana przez zakładowe organizacje związkowe. Wpływ związków zawodowych na SIP jest wielopłaszczyznowy. Po pierwsze decydują one o strukturze inspekcji u danego pracodawcy. Najogólniej rzecz biorąc, społeczną inspekcję pracy w zakładzie pracy tworzą: 1) zakładowy społeczny inspektor pracy - dla całego zakładu pracy; 2) oddziałowi (wydziałowi) społeczni inspektorzy pracy - dla poszczególnych oddziałów (wydziałów); 3) grupowi społeczni inspektorzy pracy - dla komórek organizacyjnych oddziałów (wydziałów), jednakże związkom zawodowym przysługuje prawo do dostosowania tej struktury do potrzeb wynikających ze struktury zakładu pracy. Innymi słowy to organizacje związkowe decydują o potrzebie istnienia oddziałowych i grupowych społecznych inspektorów pracy, a także ich liczbie.
Po drugie społecznym inspektorem pracy może być pracownik danego zakładu pracy, który jest członkiem związku zawodowego, nie jest kierownikiem zakładu pracy lub nie zajmuje stanowiska kierowniczego bezpośrednio podległego kierownikowi zakładu. Osoba nie należąca do związku może zostać inspektorem wyłącznie wówczas, gdy zakładowe organizacje związkowe tak postanowią (ponadto przewidziane są wymogi formalne dotyczące posiadania niezbędnej znajomości zagadnień wchodzących w zakres działania społecznej inspekcji pracy oraz odpowiedniego stażu pracy).
Po trzecie wreszcie wybory społecznych inspektorów pracy przeprowadzają zakładowe organizacje związkowe na podstawie uchwalonych przez siebie regulaminów. Należy przyjąć, że w razie funkcjonowania więcej niż jednego związku zawodowego u danego pracodawcy regulamin taki powinien być uchwalony przez wszystkie organizacje związkowe. Co do samych wyborów warto przywołać stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w kilku orzeczeniach. Po pierwsze w postanowieniu z dnia 9 listopada 1995 r., III PO 16/95 uznane zostało, że „Wybór społecznego inspektora pracy przez pracowników zakładu pracy (…) nie podlega żadnej kontroli zewnętrznej”. Ta sama myśl podtrzymana została także w późniejszych wypowiedziach SN (w wyroku z dnia 3 sierpnia 2006 r., II PK 339/05: „Kontrola zgodności z prawem wyboru społecznego inspektora pracy nie należy do kompetencji sądu pracy” oraz w wyroku z dnia 7 grudnia 2011 r., II PK 79/11 „Niedopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o ustalenie zgodności z prawem wyboru społecznego inspektora pracy, ponieważ wybór społecznego inspektora pracy nie podlega żadnej kontroli zewnętrznej”).
Co do samych wyborów, to ustawodawca wskazuje, że wyboru społecznych inspektorów pracy dokonują pracownicy zakładu pracy (wszyscy, a nie tylko członkowie związków) na 4-letnią kadencję według następujących zasad: zakładowych i oddziałowych (wydziałowych) społecznych inspektorów pracy wybiera:
1) w zakładach pracy lub oddziałach (wydziałach) liczących do 300 pracowników - ogólne zebranie pracowników zakładu pracy lub oddziału (wydziału);
2) w zakładach pracy lub oddziałach (wydziałach) liczących powyżej 300 pracowników:
a) zakładowego społecznego inspektora pracy - zebranie oddziałowych (wydziałowych) i grupowych społecznych inspektorów pracy,
b) oddziałowego (wydziałowego) społecznego inspektora pracy - zebranie grupowych społecznych inspektorów pracy.
Z kolei grupowych społecznych inspektorów pracy wybiera ogólne zebranie pracowników komórek organizacyjnych oddziału (wydziału).

Dr Jakub Szmit to starszy specjalista w Zespole Prawnym KK NSZZ Solidarność


 

Polecane
Emerytury
Stażowe