[Felieton "TS"] Mieczysław Gil: Podwaliny Wolności

Powstanie styczniowe, największy zryw niepodległościowy XIX w., rozpoczęło się 22 stycznia 1863 r. Manifestem Tymczasowego Rządu Narodowego. Obejmowało tereny zaboru rosyjskiego i miało charakter wojny partyzanckiej. Wzięło w nim udział ok. 200 tys. osób, głównie z kręgów szlachty, ziemiaństwa i inteligencji. Trwało do jesieni następnego roku. Pomimo poniesionej klęski powstanie stworzyło podwaliny do kolejnych zrywów wolnościowych Polaków.
 [Felieton "TS"] Mieczysław Gil: Podwaliny Wolności
/ Artur Grottger - Domena Publiczna
Za wywołanie powstania przyszło im zapłacić ogromną cenę. W 1867 r. zlikwidowano autonomię Królestwa Polskiego, w zamian ustanawiając Kraj Nadwiślański. Każdy kolejny krok carskiej administracji przynosił niekorzystne dla Polaków uregulowania i represje. Wprowadzono nakaz prowadzenia ksiąg parafialnych w języku rosyjskim. Zlikwidowano Szkołę Główną Warszawską i Bank Polski. Miastom wspierającym powstańców odebrano prawa miejskie, skasowano klasztory katolickie, zwłaszcza męskie (spośród istniejących 155 zlikwidowano 110). Na nic zdała się interwencja w tej sprawie kardynała Giacomo Antonelliego u ambasadora rosyjskiego przy Stolicy Apostolskiej o nielegalności carskiego ukazu w świetle prawa międzynarodowego i konkordatu. W rezultacie w 1866 r. stosunki Watykan – Imperium Rosyjskie zostały zerwane. Skonfiskowano ok. 1600 majątków ziemskich i zintensyfikowano rusyfikację polskich ziem. Polacy złożyli też ogromną, kilkunastotysięczną ofiarę życia. Na licznych polach chwały (stoczono ponad 1200 potyczek i regularnych bitew), ale też w śniegach Syberii. Blisko tysiąc osób stracono, 5 sierpnia 1864 r. na stokach Cytadeli Warszawskiej zostali powieszeni członkowie władz Rządu Narodowego na czele z Romualdem Trauguttem. Generał – gubernator Murawjow „Wieszatiel” krwawo rozprawił się z litewskimi uczestnikami powstania. Ok. 10 tysięcy szlachty straciło życie, a Wilno zostało spalone. Inicjowane przez moskalofilów adresy wiernopoddańcze, podpisywane były najczęściej pod groźbą aresztu bądź represji. Ale nie brakowało też oportunistów. Złożono 589 adresów wiernopoddańczych z 104 726 podpisami. Szlachta złożyła ich 13 (3220 podpisów), chłopi i koloniści – 257 (31 137), mieszczanie i Żydzi – 308 (69 645), a duchowieństwo 8 (568 podpisów). Ostatnim akordem powstania styczniowego był desperacki zryw w czerwcu 1866 r. skazanych na katorgę i osadzonych w Kułtuku w Kraju Zabajkalskim powstańców. Szybko stłumiono bunt, a jego przywódcy zostali rozstrzelani. Aż do czasu powstania Legionów Polskich nie podejmowano już prób zbrojnych wystąpień przeciwko caratowi.

21 stycznia 1919 r. Józef Piłsudski wydał rozkaz specjalny, na mocy którego weterani powstania styczniowego uzyskali uprawnienia żołnierzy Wojska Polskiego. Uzyskali prawo do stałej pensji państwowej i prawo do noszenia mundurów wojskowych.

Mieczysław Gil

Artykuł pochodzi z najnowszego numeru "TS" (05/2019) do kupienia w wersji cyfrowej tutaj.
 

 

POLECANE
Imigranci odesłani z Niemiec do Polski. Szokujące dane z ostatniej chwili
Imigranci odesłani z Niemiec do Polski. Szokujące dane

W Nadodrzańskim Oddziale Straży Granicznej w 2024 r. 70 proc. imigrantów przekazanych przez Niemców w procedurze readmisji nie miało dokumentu tożsamości – alarmuje w środę europoseł Konfederacji Anna Bryłka.

ZUS wydał pilny komunikat z ostatniej chwili
ZUS wydał pilny komunikat

300 zł na wyprawkę 2025/2026 już trafia na konta. Sprawdź terminy oraz to, jak złożyć wniosek online o świadczenie 300+ z programu Dobry Start.

Czerwone flagi nad Bałtykiem. Kolejne plaże z zakazem kąpieli Wiadomości
Czerwone flagi nad Bałtykiem. Kolejne plaże z zakazem kąpieli

Na kilkunastu nadmorskich kąpieliskach w województwie zachodniopomorskim obowiązuje zakaz wchodzenia do wody. Powodem są niebezpieczne warunki – wysokie fale i silne prądy wsteczne. W środę czerwone flagi pojawiły się m.in. na plażach w Dziwnowie, Pobierowie, Mielnie i Dąbkach. Tymczasem na Kaszubach zamknięto trzy kąpieliska z powodu zakwitu sinic.

KO chce odwołania wicemarszałka z PSL z ostatniej chwili
KO chce odwołania wicemarszałka z PSL

Marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska (KO) uważa, że Michał Kamiński (PSL) nie powinien dalej pełnić funkcji wicemarszałka Senatu. Wskazywała m.in. na nieusprawiedliwione nieobecności Kamińskiego podczas posiedzenia izby. Dodała, że wierzy, iż PSL „stanie na wysokości zadania”.

Warszawa szykuje się na oblężenie. Kultowy zespół zagra w weekend na Narodowym Wiadomości
Warszawa szykuje się na oblężenie. Kultowy zespół zagra w weekend na Narodowym

W piątek i sobotę na stołecznym Stadionie Narodowym zagra Imagine Dragons, w Warszawie spodziewane są prawdziwe tłumy – na każdym z koncertów będzie się bawiło kilkadziesiąt tysięcy fanów. Obiekty noclegowe pękają w szwach.

Dzieciom zakazano zabaw na zewnątrz. Niemcy bezradni, problem już jest Polsce pilne
Dzieciom zakazano zabaw na zewnątrz. Niemcy bezradni, problem już jest Polsce

W Niemczech rośnie problem z inwazją niebezpiecznych gąsienic korowódki dębówki. Owady stanowią zagrożenie dla ludzi – wywołują reakcje skórne i oddechowe. W Aalen (Badenia-Wirtembergia) ich pojawienie się zmusiło przedszkole do zamknięcia okien i zakazu wychodzenia na zewnątrz dla dzieci.

Lewicowy publicysta chce masowego napływu migrantów do Polski. Nie mogę się doczekać tej grupy wyborców Wiadomości
Lewicowy publicysta chce masowego napływu migrantów do Polski. "Nie mogę się doczekać tej grupy wyborców"

– Nie mogę się doczekać aż przypłynie tu grupa wyborców – tak o fali imigrantów mówi Sławomir Sierakowski, członek zarządu lewicowego stowarzyszenia Krytyka Polityczna. Popularny publicysta nie ukrywał, że masowa migracja będzie sprzyjać lewicy. – To jest najbezpieczniejszy projekt gospodarczo-społeczny – zachwycał się Sierakowski. Tymczasem według sondażu SW Research dla rp.pl ponad 70 proc. Polaków chciałoby wziąć udział w referendum poświęconym tematowi nielegalnej imigracji.

Polska fabryka celem rosyjskiego ataku na Ukrainie. Są ciężko ranni pilne
Polska fabryka celem rosyjskiego ataku na Ukrainie. Są ciężko ranni

Szef MSZ Radosław Sikorski poinformował, że w nocy rosyjskie drony uderzyły w fabrykę Grupy Barlinek w Winnicy. Jak przekazał, dyrektor zakładu twierdzi, że atak był celowy i prowadzony z trzech stron. W wyniku ostrzału ciężko poparzone zostały dwie osoby, a rannych jest więcej. Na miejscu działają służby ukraińskie oraz polski konsulat.

Prezydenckie ułaskawienia. Kto był rekordzistą? Wiadomości
Prezydenckie ułaskawienia. Kto był rekordzistą?

Prezydent Andrzej Duda ułaskawił działacza środowisk narodowych Roberta Bąkiewicza 11 lipca 2025 r. ws. naruszenia nietykalności aktywistki Katarzyny Augustynek. Decyzja spotkała się z krytyką ze strony ugrupowań rządzącej koalicji, a Donald Tusk nazwał ją „skandalem”. Jak wygląda statystyka ułaskawień w podziale na poszczególne prezydentury w III RP i kto był najbardziej powściągliwy w ich udzielaniu, a kto liderem?

Wiadomości
"Niech żyje Król" - Gniezno świętuje 1000‑lecie koronacji

Tysiąc lat po koronacji pierwszych polskich władców Gniezno przemienia się w tętniącą życiem średniowieczną osadę – przez weekend 18–20 lipca pod katedrą odbywa się Festiwal Kultury Słowiańskiej „Koronacja Królewska”, a w sierpniu przygotowywane jest widowisko historyczne. Wydarzenia edukują i zachęcają do refleksji nad początkami narodowej państwowości.

REKLAMA

[Felieton "TS"] Mieczysław Gil: Podwaliny Wolności

Powstanie styczniowe, największy zryw niepodległościowy XIX w., rozpoczęło się 22 stycznia 1863 r. Manifestem Tymczasowego Rządu Narodowego. Obejmowało tereny zaboru rosyjskiego i miało charakter wojny partyzanckiej. Wzięło w nim udział ok. 200 tys. osób, głównie z kręgów szlachty, ziemiaństwa i inteligencji. Trwało do jesieni następnego roku. Pomimo poniesionej klęski powstanie stworzyło podwaliny do kolejnych zrywów wolnościowych Polaków.
 [Felieton "TS"] Mieczysław Gil: Podwaliny Wolności
/ Artur Grottger - Domena Publiczna
Za wywołanie powstania przyszło im zapłacić ogromną cenę. W 1867 r. zlikwidowano autonomię Królestwa Polskiego, w zamian ustanawiając Kraj Nadwiślański. Każdy kolejny krok carskiej administracji przynosił niekorzystne dla Polaków uregulowania i represje. Wprowadzono nakaz prowadzenia ksiąg parafialnych w języku rosyjskim. Zlikwidowano Szkołę Główną Warszawską i Bank Polski. Miastom wspierającym powstańców odebrano prawa miejskie, skasowano klasztory katolickie, zwłaszcza męskie (spośród istniejących 155 zlikwidowano 110). Na nic zdała się interwencja w tej sprawie kardynała Giacomo Antonelliego u ambasadora rosyjskiego przy Stolicy Apostolskiej o nielegalności carskiego ukazu w świetle prawa międzynarodowego i konkordatu. W rezultacie w 1866 r. stosunki Watykan – Imperium Rosyjskie zostały zerwane. Skonfiskowano ok. 1600 majątków ziemskich i zintensyfikowano rusyfikację polskich ziem. Polacy złożyli też ogromną, kilkunastotysięczną ofiarę życia. Na licznych polach chwały (stoczono ponad 1200 potyczek i regularnych bitew), ale też w śniegach Syberii. Blisko tysiąc osób stracono, 5 sierpnia 1864 r. na stokach Cytadeli Warszawskiej zostali powieszeni członkowie władz Rządu Narodowego na czele z Romualdem Trauguttem. Generał – gubernator Murawjow „Wieszatiel” krwawo rozprawił się z litewskimi uczestnikami powstania. Ok. 10 tysięcy szlachty straciło życie, a Wilno zostało spalone. Inicjowane przez moskalofilów adresy wiernopoddańcze, podpisywane były najczęściej pod groźbą aresztu bądź represji. Ale nie brakowało też oportunistów. Złożono 589 adresów wiernopoddańczych z 104 726 podpisami. Szlachta złożyła ich 13 (3220 podpisów), chłopi i koloniści – 257 (31 137), mieszczanie i Żydzi – 308 (69 645), a duchowieństwo 8 (568 podpisów). Ostatnim akordem powstania styczniowego był desperacki zryw w czerwcu 1866 r. skazanych na katorgę i osadzonych w Kułtuku w Kraju Zabajkalskim powstańców. Szybko stłumiono bunt, a jego przywódcy zostali rozstrzelani. Aż do czasu powstania Legionów Polskich nie podejmowano już prób zbrojnych wystąpień przeciwko caratowi.

21 stycznia 1919 r. Józef Piłsudski wydał rozkaz specjalny, na mocy którego weterani powstania styczniowego uzyskali uprawnienia żołnierzy Wojska Polskiego. Uzyskali prawo do stałej pensji państwowej i prawo do noszenia mundurów wojskowych.

Mieczysław Gil

Artykuł pochodzi z najnowszego numeru "TS" (05/2019) do kupienia w wersji cyfrowej tutaj.
 


 

Polecane
Emerytury
Stażowe