Miejsce wykonywania pracy a podróż służbowa

Sporo wątpliwości, zwłaszcza w przypadkach, gdy normalnym sposobem świadczenia pracy przez pracownika jest jej wykonywanie nie w jednym konkretnym punkcie, budzi określenie, kiedy mamy do czynienia z podróżą służbową, a co za tym idzie, ze szczególnymi obowiązkami pracodawcy (np. wypłata diety, zwrot kosztów przemieszczania się pracownika).
 Miejsce wykonywania pracy a podróż służbowa
/ Pixabay.com/CC0
O doniosłości przedstawionego zagadnienia może świadczyć liczne orzecznictwo – zarówno Sądu Najwyższego, jak i sądów apelacyjnych.
W wyroku z 22 lutego 2008 r., I PK 208/07 SN uznał: „Podróż służbowa charakteryzuje się tym, że jest odbywana: 1) poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy, 2) na polecenie pracodawcy, 3) w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania. Wszystkie te cechy muszą wystąpić łącznie”. Warto jeszcze dodać, że za cechę podróży służbowej przyjmuje się jej incydentalność. Przedstawiona konstrukcja znajdowała zastosowanie także we wcześniejszym orzecznictwie. Np. w wyroku z 3 kwietnia 2001 r., I PKN 765/00 SN skupił się na ocenie przesłanki drugiej i trzeciej, przyjmując: „Do pracownika, który z mocy umowy o pracę wykonuje stale pracę w określonym miejscu (miejscowości) za granicą, bez osobnego wyznaczenia mu przez pracodawcę zadania i terminu jego wykonania w tym miejscu (nie stosuje się przepisów o podróży służbowej – przyp. J. Sz.) gdyż regularne udawanie się przez niego do tego miejsca i wykonywanie w nim pracy nie mieści się w pojęciu odbywania wielokrotnych podróży służbowych za granicą”.

W kwestii pierwszej przesłanki wątpliwości budzi przede wszystkim sytuacja osób wykonujących pracę nie w jednym konkretnym punkcie, ale w inny sposób. Po pierwsze strony mogą bowiem jako miejsce pracy wskazać określony obszar, przykładowo taka sytuacja dotyczy przedstawicieli handlowych albo kierowców zawodowych. W takim wypadku orzecznictwo przyjęło, że: „Kierowca transportu międzynarodowego odbywający podróże w ramach wykonywania umówionej pracy i na określonym w umowie obszarze jako miejsce świadczenia pracy nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 k.p.” (uchwała SN z dnia 19 listopada 2008, II PZP 11/08).
Jeszcze inną sytuację rozpatrywał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 27 lipca 2016 r., III AUa 1296/15. Ze względu na szczegółowość i wagę uzasadnienia warto je przytoczyć w obszernym fragmencie: „Spełnienie wymagania przewidzianego w art. 29 § 1 pkt 2 k.p. może polegać na wskazaniu stałego miejsca pracy, na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) wykonywania pracy bądź na wskazaniu niestałych (zmiennych) miejsc pracy w dostateczny wszakże sposób określonych.

Należy przyjąć, że istotą tak zwanego ruchomego (zmiennego) miejsca pracy, odróżniającą go od obszarowego miejsca pracy, jest jego punktowość, z tym jednak, że punkt ten może być zmieniany. Zakres możliwych zmian w tym względzie - w uzgodnionych granicach - musi być determinowany rodzajem pracy świadczonej przez pracownika oraz naturą działalności prowadzonej przez pracodawcę i związaną z nią rzeczywistą potrzebą gospodarczą. Ruchome (zmienne) miejsce pracy może na przykład zostać określone wówczas, gdy pracodawca prowadzi budowy lub podobnego rodzaju działalność. Jeżeli ruchome miejsce pracy zostało właściwie określone w umowie, to stałymi miejscami pracy w rozumieniu art. 775 § 1 k.p. będą wówczas poszczególne, konkretne miejsca, do których (w granicach umowy o pracę i ramach określonego w niej ruchomego miejsca pracy) pracownik zostaje skierowany w celu stałego świadczenia, umówionego rodzaju pracy. Pracownik taki będzie w podróży służbowej, gdy otrzyma krótkotrwałe zadanie wykonania pracy poza takim stałym miejscem pracy, a także w czasie dojazdu do tego miejsca i powrotu z niego”.

Co interesujące w wyroku tym SA uznał, że: „Zakres wyrażenia »miejsce wykonywania pracy« (art. 29 § 1 pkt 2 k.p.) jest szerszy niż zakres pojęciowy nazwy »stałe miejsce pracy« (art. 775 § 1 k.p.), czyli miejsce, w którym pracownik przez dłuższy czas systematycznie świadczy pracę”, podczas gdy w wyroku z dnia 17 lutego 2012 r., III UK 54/11 SN uznał odwrotnie, tzn. „Umówione miejsce pracy w rozumieniu art. 29 § 1 pkt 2 k.p. nie różni się od stałego miejsca pracy z art. 775 § 1 k.p. Innymi słowy jeżeli pracownik umówił się z pracodawcą na wykonywanie pracy w określonym miejscu, to nie jest to niestałe (a contrario do stałego z art. 775 § 1 k.p.) miejsce pracy”.
Wydaje się, że stanowisko zaprezentowane przez Sąd Apelacyjny jest uzasadnione i z pewną dozą ostrożności w razie powstania jakiś wątpliwości można oprzeć się na wykładni zaprezentowanej w cytowanym wyroku.

dr Jakub Szmit to starszy specjalista w Zespole Prawnym KK NSZZ „Solidarność”

Wersja cyfrowa artykułu, który ukazał się w najnowszym numerze "TS" (45/2016). Cały numer do kupienia tutaj

 

POLECANE
Odkrycie w lesie pod Limanową. Znaleziono rzeczy mogące należeć do Tadeusza Dudy z ostatniej chwili
Odkrycie w lesie pod Limanową. Znaleziono rzeczy mogące należeć do Tadeusza Dudy

W okolicach Starej Wsi, w pobliżu miejsca, gdzie kilka dni temu odnaleziono ciało Tadeusza Dudy, doszło do kolejnego zaskakującego odkrycia. Jak informuje portal limanowa.in, przypadkowy przechodzień natrafił w lesie na przedmioty, które mogły należeć do zmarłego 57-latka.

Blackout w Czechach. Są nowe informacje z ostatniej chwili
Blackout w Czechach. Są nowe informacje

Policjanci z Narodowej Centrali Walki z Terroryzmem, Ekstremizmem i Przestępczości Cybernetycznej (NCTEKK) zakomunikowali na platformie X, że nie mają żadnych informacji, że piątkowa awaria prądu w Czechach jest konsekwencją cyberataku lub terroryzmu.

Komunikat dla mieszkańców gminy na Śląsku. Bakteria coli w wodzie Wiadomości
Komunikat dla mieszkańców gminy na Śląsku. Bakteria coli w wodzie

Do picia nie nadaje się woda w gminie Bestwina, którą dostarcza miejscowe przedsiębiorstwo komunalne Kombest – poinformowała w piątek rzecznik starostwa w Bielsku-Białej Magdalena Fritz. W próbkach wody pracownicy Sanepidu stwierdzili obecność bakterii grupy coli.

Pożar Biedronki pod Poznaniem. Strażacy walczą z ogniem z ostatniej chwili
Pożar Biedronki pod Poznaniem. Strażacy walczą z ogniem

24 strażackie zastępy walczą w Buku (pow. poznański, woj. wielkopolskie) z pożarem sklepu popularnej sieci handlowej. W piątkowe przedpołudnie ogień objął poddasze budynku. Nie ma informacji, by w pożarze ktokolwiek ucierpiał. Na razie ratownikom nie udało się opanować ognia.

Nie żyje aktorka znana z serialu „Czterdziestolatek” Wiadomości
Nie żyje aktorka znana z serialu „Czterdziestolatek”

Nie żyje Danuta Zaborowska-Aleksandrowicz, jedna z charakterystycznych postaci polskiej sceny teatralnej i ekranowej. Artystka zmarła 11 czerwca 2025 roku w wieku 97 lat. Informacja o jej śmierci została podana do publicznej wiadomości dopiero teraz – przekazał portal filmpolski.pl.

Komunikaty o skażeniu powietrza w Ząbkach. Reakcja ludzi: Jak na pikniku tylko u nas
Komunikaty o skażeniu powietrza w Ząbkach. Reakcja ludzi: "Jak na pikniku"

W czasie pożaru w podwarszawskich Ząbkach służby przez megafony alarmowały o wielokrotnym przekroczeniu norm zanieczyszczenia powietrza. Jaka była reakcja ludzi? - Młodzi ludzie grupami udawali się na miejsce, żeby zrobić sobie zdjęcie i byli w szampańskich nastrojach - relacjonował w rozmowie z portalem Tysol.pl, Michał Murgrabia, mieszkaniec Ząbek. 

Ogromna radość! Komunikat warszawskiego zoo z ostatniej chwili
Ogromna radość! Komunikat warszawskiego zoo

W warszawskim zoo na świat przyszła samiczka drugiego najmniejszego jelonka świata – pudu południowego. Trwa plebiscyt na imię zaczynające się na literę "R".

Pożar w Ząbkach. Jest decyzja premiera z ostatniej chwili
Pożar w Ząbkach. Jest decyzja premiera

Premier zdecydował o uruchomieniu specjalnych środków w związku z pożarem w Ząbkach – poinformował rzecznik rządu Adam Szłapka.

Nowy sondaż zaufania CBOS. Pierwsze trzy miejsca dla prawicy z ostatniej chwili
Nowy sondaż zaufania CBOS. Pierwsze trzy miejsca dla prawicy

Z nowego sondażu zaufania przeprowadzonego przez pracownię CBOS wynika, że trzy pierwsze miejsca przypadają politykom prawicy – Andrzejowi Dudzie, Sławomirowi Mentzenowi oraz Karolowi Nawrockiemu.

Blackout w Czechach. Zwołano sztab kryzysowy z ostatniej chwili
Blackout w Czechach. Zwołano sztab kryzysowy

Potężna awaria energetyczna w Czechach. Prądu nie było w dużej części kraju, w tym Pradze. Sytuacja powoli wraca do normy. Premier Petr Fiala zwołał sztab kryzysowy.

REKLAMA

Miejsce wykonywania pracy a podróż służbowa

Sporo wątpliwości, zwłaszcza w przypadkach, gdy normalnym sposobem świadczenia pracy przez pracownika jest jej wykonywanie nie w jednym konkretnym punkcie, budzi określenie, kiedy mamy do czynienia z podróżą służbową, a co za tym idzie, ze szczególnymi obowiązkami pracodawcy (np. wypłata diety, zwrot kosztów przemieszczania się pracownika).
 Miejsce wykonywania pracy a podróż służbowa
/ Pixabay.com/CC0
O doniosłości przedstawionego zagadnienia może świadczyć liczne orzecznictwo – zarówno Sądu Najwyższego, jak i sądów apelacyjnych.
W wyroku z 22 lutego 2008 r., I PK 208/07 SN uznał: „Podróż służbowa charakteryzuje się tym, że jest odbywana: 1) poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy, 2) na polecenie pracodawcy, 3) w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania. Wszystkie te cechy muszą wystąpić łącznie”. Warto jeszcze dodać, że za cechę podróży służbowej przyjmuje się jej incydentalność. Przedstawiona konstrukcja znajdowała zastosowanie także we wcześniejszym orzecznictwie. Np. w wyroku z 3 kwietnia 2001 r., I PKN 765/00 SN skupił się na ocenie przesłanki drugiej i trzeciej, przyjmując: „Do pracownika, który z mocy umowy o pracę wykonuje stale pracę w określonym miejscu (miejscowości) za granicą, bez osobnego wyznaczenia mu przez pracodawcę zadania i terminu jego wykonania w tym miejscu (nie stosuje się przepisów o podróży służbowej – przyp. J. Sz.) gdyż regularne udawanie się przez niego do tego miejsca i wykonywanie w nim pracy nie mieści się w pojęciu odbywania wielokrotnych podróży służbowych za granicą”.

W kwestii pierwszej przesłanki wątpliwości budzi przede wszystkim sytuacja osób wykonujących pracę nie w jednym konkretnym punkcie, ale w inny sposób. Po pierwsze strony mogą bowiem jako miejsce pracy wskazać określony obszar, przykładowo taka sytuacja dotyczy przedstawicieli handlowych albo kierowców zawodowych. W takim wypadku orzecznictwo przyjęło, że: „Kierowca transportu międzynarodowego odbywający podróże w ramach wykonywania umówionej pracy i na określonym w umowie obszarze jako miejsce świadczenia pracy nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 k.p.” (uchwała SN z dnia 19 listopada 2008, II PZP 11/08).
Jeszcze inną sytuację rozpatrywał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 27 lipca 2016 r., III AUa 1296/15. Ze względu na szczegółowość i wagę uzasadnienia warto je przytoczyć w obszernym fragmencie: „Spełnienie wymagania przewidzianego w art. 29 § 1 pkt 2 k.p. może polegać na wskazaniu stałego miejsca pracy, na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) wykonywania pracy bądź na wskazaniu niestałych (zmiennych) miejsc pracy w dostateczny wszakże sposób określonych.

Należy przyjąć, że istotą tak zwanego ruchomego (zmiennego) miejsca pracy, odróżniającą go od obszarowego miejsca pracy, jest jego punktowość, z tym jednak, że punkt ten może być zmieniany. Zakres możliwych zmian w tym względzie - w uzgodnionych granicach - musi być determinowany rodzajem pracy świadczonej przez pracownika oraz naturą działalności prowadzonej przez pracodawcę i związaną z nią rzeczywistą potrzebą gospodarczą. Ruchome (zmienne) miejsce pracy może na przykład zostać określone wówczas, gdy pracodawca prowadzi budowy lub podobnego rodzaju działalność. Jeżeli ruchome miejsce pracy zostało właściwie określone w umowie, to stałymi miejscami pracy w rozumieniu art. 775 § 1 k.p. będą wówczas poszczególne, konkretne miejsca, do których (w granicach umowy o pracę i ramach określonego w niej ruchomego miejsca pracy) pracownik zostaje skierowany w celu stałego świadczenia, umówionego rodzaju pracy. Pracownik taki będzie w podróży służbowej, gdy otrzyma krótkotrwałe zadanie wykonania pracy poza takim stałym miejscem pracy, a także w czasie dojazdu do tego miejsca i powrotu z niego”.

Co interesujące w wyroku tym SA uznał, że: „Zakres wyrażenia »miejsce wykonywania pracy« (art. 29 § 1 pkt 2 k.p.) jest szerszy niż zakres pojęciowy nazwy »stałe miejsce pracy« (art. 775 § 1 k.p.), czyli miejsce, w którym pracownik przez dłuższy czas systematycznie świadczy pracę”, podczas gdy w wyroku z dnia 17 lutego 2012 r., III UK 54/11 SN uznał odwrotnie, tzn. „Umówione miejsce pracy w rozumieniu art. 29 § 1 pkt 2 k.p. nie różni się od stałego miejsca pracy z art. 775 § 1 k.p. Innymi słowy jeżeli pracownik umówił się z pracodawcą na wykonywanie pracy w określonym miejscu, to nie jest to niestałe (a contrario do stałego z art. 775 § 1 k.p.) miejsce pracy”.
Wydaje się, że stanowisko zaprezentowane przez Sąd Apelacyjny jest uzasadnione i z pewną dozą ostrożności w razie powstania jakiś wątpliwości można oprzeć się na wykładni zaprezentowanej w cytowanym wyroku.

dr Jakub Szmit to starszy specjalista w Zespole Prawnym KK NSZZ „Solidarność”

Wersja cyfrowa artykułu, który ukazał się w najnowszym numerze "TS" (45/2016). Cały numer do kupienia tutaj


 

Polecane
Emerytury
Stażowe