Miejsce wykonywania pracy a podróż służbowa

Sporo wątpliwości, zwłaszcza w przypadkach, gdy normalnym sposobem świadczenia pracy przez pracownika jest jej wykonywanie nie w jednym konkretnym punkcie, budzi określenie, kiedy mamy do czynienia z podróżą służbową, a co za tym idzie, ze szczególnymi obowiązkami pracodawcy (np. wypłata diety, zwrot kosztów przemieszczania się pracownika).
 Miejsce wykonywania pracy a podróż służbowa
/ Pixabay.com/CC0
O doniosłości przedstawionego zagadnienia może świadczyć liczne orzecznictwo – zarówno Sądu Najwyższego, jak i sądów apelacyjnych.
W wyroku z 22 lutego 2008 r., I PK 208/07 SN uznał: „Podróż służbowa charakteryzuje się tym, że jest odbywana: 1) poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy, 2) na polecenie pracodawcy, 3) w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania. Wszystkie te cechy muszą wystąpić łącznie”. Warto jeszcze dodać, że za cechę podróży służbowej przyjmuje się jej incydentalność. Przedstawiona konstrukcja znajdowała zastosowanie także we wcześniejszym orzecznictwie. Np. w wyroku z 3 kwietnia 2001 r., I PKN 765/00 SN skupił się na ocenie przesłanki drugiej i trzeciej, przyjmując: „Do pracownika, który z mocy umowy o pracę wykonuje stale pracę w określonym miejscu (miejscowości) za granicą, bez osobnego wyznaczenia mu przez pracodawcę zadania i terminu jego wykonania w tym miejscu (nie stosuje się przepisów o podróży służbowej – przyp. J. Sz.) gdyż regularne udawanie się przez niego do tego miejsca i wykonywanie w nim pracy nie mieści się w pojęciu odbywania wielokrotnych podróży służbowych za granicą”.

W kwestii pierwszej przesłanki wątpliwości budzi przede wszystkim sytuacja osób wykonujących pracę nie w jednym konkretnym punkcie, ale w inny sposób. Po pierwsze strony mogą bowiem jako miejsce pracy wskazać określony obszar, przykładowo taka sytuacja dotyczy przedstawicieli handlowych albo kierowców zawodowych. W takim wypadku orzecznictwo przyjęło, że: „Kierowca transportu międzynarodowego odbywający podróże w ramach wykonywania umówionej pracy i na określonym w umowie obszarze jako miejsce świadczenia pracy nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 k.p.” (uchwała SN z dnia 19 listopada 2008, II PZP 11/08).
Jeszcze inną sytuację rozpatrywał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 27 lipca 2016 r., III AUa 1296/15. Ze względu na szczegółowość i wagę uzasadnienia warto je przytoczyć w obszernym fragmencie: „Spełnienie wymagania przewidzianego w art. 29 § 1 pkt 2 k.p. może polegać na wskazaniu stałego miejsca pracy, na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) wykonywania pracy bądź na wskazaniu niestałych (zmiennych) miejsc pracy w dostateczny wszakże sposób określonych.

Należy przyjąć, że istotą tak zwanego ruchomego (zmiennego) miejsca pracy, odróżniającą go od obszarowego miejsca pracy, jest jego punktowość, z tym jednak, że punkt ten może być zmieniany. Zakres możliwych zmian w tym względzie - w uzgodnionych granicach - musi być determinowany rodzajem pracy świadczonej przez pracownika oraz naturą działalności prowadzonej przez pracodawcę i związaną z nią rzeczywistą potrzebą gospodarczą. Ruchome (zmienne) miejsce pracy może na przykład zostać określone wówczas, gdy pracodawca prowadzi budowy lub podobnego rodzaju działalność. Jeżeli ruchome miejsce pracy zostało właściwie określone w umowie, to stałymi miejscami pracy w rozumieniu art. 775 § 1 k.p. będą wówczas poszczególne, konkretne miejsca, do których (w granicach umowy o pracę i ramach określonego w niej ruchomego miejsca pracy) pracownik zostaje skierowany w celu stałego świadczenia, umówionego rodzaju pracy. Pracownik taki będzie w podróży służbowej, gdy otrzyma krótkotrwałe zadanie wykonania pracy poza takim stałym miejscem pracy, a także w czasie dojazdu do tego miejsca i powrotu z niego”.

Co interesujące w wyroku tym SA uznał, że: „Zakres wyrażenia »miejsce wykonywania pracy« (art. 29 § 1 pkt 2 k.p.) jest szerszy niż zakres pojęciowy nazwy »stałe miejsce pracy« (art. 775 § 1 k.p.), czyli miejsce, w którym pracownik przez dłuższy czas systematycznie świadczy pracę”, podczas gdy w wyroku z dnia 17 lutego 2012 r., III UK 54/11 SN uznał odwrotnie, tzn. „Umówione miejsce pracy w rozumieniu art. 29 § 1 pkt 2 k.p. nie różni się od stałego miejsca pracy z art. 775 § 1 k.p. Innymi słowy jeżeli pracownik umówił się z pracodawcą na wykonywanie pracy w określonym miejscu, to nie jest to niestałe (a contrario do stałego z art. 775 § 1 k.p.) miejsce pracy”.
Wydaje się, że stanowisko zaprezentowane przez Sąd Apelacyjny jest uzasadnione i z pewną dozą ostrożności w razie powstania jakiś wątpliwości można oprzeć się na wykładni zaprezentowanej w cytowanym wyroku.

dr Jakub Szmit to starszy specjalista w Zespole Prawnym KK NSZZ „Solidarność”

Wersja cyfrowa artykułu, który ukazał się w najnowszym numerze "TS" (45/2016). Cały numer do kupienia tutaj

 

POLECANE
Niech spie.dala. Silni Razem wściekli na Donalda Tuska gorące
"Niech spie.dala". "Silni Razem" wściekli na Donalda Tuska

Hasztag #SilniRazem po wielokrotnej kompromitacji nie jest już tak popularny na "X". Jednak stał się symbolem najbardziej zajadłej postawy "antypis". I potocznie tak są dziś nazywani najbardziej zajadli zwolennicy Donalda Tuska, Platformy Obywatelskiej, czy Romana Giertycha. A dzisiaj nie są z Donalda Tuska, mówić bardzo oględnie, zadowoleni.

Niemcy zazdroszczą polskim producentom kamperów Wiadomości
Niemcy zazdroszczą polskim producentom kamperów

Polskie marki kamperów zdobywają coraz większe uznanie na niemieckim rynku. Affinity, Freedo, Masuria i Vannado nie tylko przekonują klientów wysoką jakością, ale także zyskują lojalność dealerów.

„Zaraz zemdleję”. Dramatyczne wyznanie Nataszy Urbańskiej Wiadomości
„Zaraz zemdleję”. Dramatyczne wyznanie Nataszy Urbańskiej

Podróż powrotna z Czarnogóry do Polski okazała się dla Nataszy Urbańskiej jednym z najbardziej stresujących doświadczeń w życiu. Artystka opisała na Instagramie sytuację, do której doszło na pokładzie samolotu LOT lecącego z Podgoricy do Warszawy. Zemdlała, a - jak twierdzi - personel pokładowy zignorował nie tylko jej stan, ale i potrzeby pozostałych pasażerów.

Sukces tym razem nie dla Polek. Włoszki zbyt mocne w półfinale LN Wiadomości
Sukces tym razem nie dla Polek. Włoszki zbyt mocne w półfinale LN

Polskie siatkarki przegrały z Włoszkami 0:3 (18:25, 16:25, 14:25) w półfinale rozgrywanego w Łodzi turnieju finałowego Ligi Narodów. W niedzielę zagrają w meczu o trzecie miejsce z przegranym drugiego sobotniego półfinału, w którym Brazylia zmierzy się z Japonią.

Nowy model AI uciekał się do szantażu, aby uniknąć wyłączenia w fikcyjnym teście gorące
Nowy model AI uciekał się do szantażu, aby uniknąć wyłączenia w fikcyjnym teście

Nowy Claude Opus 4 firmy Anthropic często uciekał się do szantażu, aby uniknąć wyłączenia w fikcyjnym teście. Model groził ujawnieniem prywatnych informacji o inżynierach, którzy mieli planować jego wyłączenie.

Awaryjne lądowanie samolotu LOT w Warszawie z ostatniej chwili
Awaryjne lądowanie samolotu LOT w Warszawie

Z powodu sygnału o możliwej usterce lecący z Warszawy do Sofii samolot linii LOT musiał awaryjnie lądować na Lotnisku Chopina. - Lądowanie odbyło się w asyście służb. Maszyna wylądowała bezpiecznie - poinformował rzecznik prasowy Polskich Linii Lotniczych LOT Krzysztof Moczulski.

Wielki słup dymu nad Katowicami. Trwa dogaszanie Wiadomości
Wielki słup dymu nad Katowicami. Trwa dogaszanie

W sobotnie popołudnie, 26 lipca, w Katowicach doszło do pożaru w rejonie ul. Sądowej i Raciborskiej. Paliły się podkłady kolejowe składowane w pobliżu torowiska, w bezpośrednim sąsiedztwie budowy przy dworcu głównym PKP.

Niebezpieczny incydent w Krakowie. Kilkanaście osób poszkodowanych Wiadomości
Niebezpieczny incydent w Krakowie. Kilkanaście osób poszkodowanych

W piątkowy wieczór doszło do niebezpiecznego incydentu na przystanku tramwajowym przy ul. Bronowickiej w Krakowie. Z okna przejeżdżającego tramwaju ktoś rozpylił gaz pieprzowy w stronę grupy osób czekających na peronie. Jak informują poszkodowani, sytuacja miała miejsce około godziny 19:30.

Komunikat dla mieszkańców Rzeszowa z ostatniej chwili
Komunikat dla mieszkańców Rzeszowa

Prawie 250 tys. zł kosztować będzie dokumentacja projektowa nowego domu kultury, który powstanie w Rzeszowie na osiedlu Krakowska Południe przy ul. Stojałowskiego. Dokumentacja gotowa ma być w ciągu 10 miesięcy.

Czerwona flaga na Pomorzu i w Zachodniopomorskiem. GIS zakazuje kąpieli Wiadomości
Czerwona flaga na Pomorzu i w Zachodniopomorskiem. GIS zakazuje kąpieli

Czerwone flagi zakazujące wejścia do wody wiszą w sobotę w dwunastu kąpieliskach w województwach pomorskim i zachodniopomorskim. Powodem jest zakwit sinic.

REKLAMA

Miejsce wykonywania pracy a podróż służbowa

Sporo wątpliwości, zwłaszcza w przypadkach, gdy normalnym sposobem świadczenia pracy przez pracownika jest jej wykonywanie nie w jednym konkretnym punkcie, budzi określenie, kiedy mamy do czynienia z podróżą służbową, a co za tym idzie, ze szczególnymi obowiązkami pracodawcy (np. wypłata diety, zwrot kosztów przemieszczania się pracownika).
 Miejsce wykonywania pracy a podróż służbowa
/ Pixabay.com/CC0
O doniosłości przedstawionego zagadnienia może świadczyć liczne orzecznictwo – zarówno Sądu Najwyższego, jak i sądów apelacyjnych.
W wyroku z 22 lutego 2008 r., I PK 208/07 SN uznał: „Podróż służbowa charakteryzuje się tym, że jest odbywana: 1) poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy, 2) na polecenie pracodawcy, 3) w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania. Wszystkie te cechy muszą wystąpić łącznie”. Warto jeszcze dodać, że za cechę podróży służbowej przyjmuje się jej incydentalność. Przedstawiona konstrukcja znajdowała zastosowanie także we wcześniejszym orzecznictwie. Np. w wyroku z 3 kwietnia 2001 r., I PKN 765/00 SN skupił się na ocenie przesłanki drugiej i trzeciej, przyjmując: „Do pracownika, który z mocy umowy o pracę wykonuje stale pracę w określonym miejscu (miejscowości) za granicą, bez osobnego wyznaczenia mu przez pracodawcę zadania i terminu jego wykonania w tym miejscu (nie stosuje się przepisów o podróży służbowej – przyp. J. Sz.) gdyż regularne udawanie się przez niego do tego miejsca i wykonywanie w nim pracy nie mieści się w pojęciu odbywania wielokrotnych podróży służbowych za granicą”.

W kwestii pierwszej przesłanki wątpliwości budzi przede wszystkim sytuacja osób wykonujących pracę nie w jednym konkretnym punkcie, ale w inny sposób. Po pierwsze strony mogą bowiem jako miejsce pracy wskazać określony obszar, przykładowo taka sytuacja dotyczy przedstawicieli handlowych albo kierowców zawodowych. W takim wypadku orzecznictwo przyjęło, że: „Kierowca transportu międzynarodowego odbywający podróże w ramach wykonywania umówionej pracy i na określonym w umowie obszarze jako miejsce świadczenia pracy nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 k.p.” (uchwała SN z dnia 19 listopada 2008, II PZP 11/08).
Jeszcze inną sytuację rozpatrywał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 27 lipca 2016 r., III AUa 1296/15. Ze względu na szczegółowość i wagę uzasadnienia warto je przytoczyć w obszernym fragmencie: „Spełnienie wymagania przewidzianego w art. 29 § 1 pkt 2 k.p. może polegać na wskazaniu stałego miejsca pracy, na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) wykonywania pracy bądź na wskazaniu niestałych (zmiennych) miejsc pracy w dostateczny wszakże sposób określonych.

Należy przyjąć, że istotą tak zwanego ruchomego (zmiennego) miejsca pracy, odróżniającą go od obszarowego miejsca pracy, jest jego punktowość, z tym jednak, że punkt ten może być zmieniany. Zakres możliwych zmian w tym względzie - w uzgodnionych granicach - musi być determinowany rodzajem pracy świadczonej przez pracownika oraz naturą działalności prowadzonej przez pracodawcę i związaną z nią rzeczywistą potrzebą gospodarczą. Ruchome (zmienne) miejsce pracy może na przykład zostać określone wówczas, gdy pracodawca prowadzi budowy lub podobnego rodzaju działalność. Jeżeli ruchome miejsce pracy zostało właściwie określone w umowie, to stałymi miejscami pracy w rozumieniu art. 775 § 1 k.p. będą wówczas poszczególne, konkretne miejsca, do których (w granicach umowy o pracę i ramach określonego w niej ruchomego miejsca pracy) pracownik zostaje skierowany w celu stałego świadczenia, umówionego rodzaju pracy. Pracownik taki będzie w podróży służbowej, gdy otrzyma krótkotrwałe zadanie wykonania pracy poza takim stałym miejscem pracy, a także w czasie dojazdu do tego miejsca i powrotu z niego”.

Co interesujące w wyroku tym SA uznał, że: „Zakres wyrażenia »miejsce wykonywania pracy« (art. 29 § 1 pkt 2 k.p.) jest szerszy niż zakres pojęciowy nazwy »stałe miejsce pracy« (art. 775 § 1 k.p.), czyli miejsce, w którym pracownik przez dłuższy czas systematycznie świadczy pracę”, podczas gdy w wyroku z dnia 17 lutego 2012 r., III UK 54/11 SN uznał odwrotnie, tzn. „Umówione miejsce pracy w rozumieniu art. 29 § 1 pkt 2 k.p. nie różni się od stałego miejsca pracy z art. 775 § 1 k.p. Innymi słowy jeżeli pracownik umówił się z pracodawcą na wykonywanie pracy w określonym miejscu, to nie jest to niestałe (a contrario do stałego z art. 775 § 1 k.p.) miejsce pracy”.
Wydaje się, że stanowisko zaprezentowane przez Sąd Apelacyjny jest uzasadnione i z pewną dozą ostrożności w razie powstania jakiś wątpliwości można oprzeć się na wykładni zaprezentowanej w cytowanym wyroku.

dr Jakub Szmit to starszy specjalista w Zespole Prawnym KK NSZZ „Solidarność”

Wersja cyfrowa artykułu, który ukazał się w najnowszym numerze "TS" (45/2016). Cały numer do kupienia tutaj


 

Polecane
Emerytury
Stażowe