Prekariusze. Prof. Marian Dobrzyński dla Tygodnika Solidarność o nowej klasie porzuconych

- Prekariusz żyje z permanentnym poczuciem strachu. Boi się, że coś w pracy zrobi źle. Boi się, że utraci pracę, a przez to znacznie pogorszy swoją życiowa sytuację - mówi prof. Marianem Dobrzyńskim w rozmowie z Andrzejem Berezowskim
M. Żegliński Prekariusze. Prof. Marian Dobrzyński dla Tygodnika Solidarność o nowej klasie porzuconych
M. Żegliński / TS
- Pojęcie prekariatu nie występuje w Słowniku Języka Polskiego, pojawia się za to w Wikipedii...
-  Jako pierwszy tego określenia użył brytyjski socjolog Guy Standing. W roku 2011 wydał książkę, którą zatytułował: „Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa”.

- Kim jest prekariusz?
- Osobą, która permanentnie walczy o przetrwanie.

- W XXI wieku, w centrum Europy?
- Prekariusz nie posiada trwałych materialnych podstaw utrzymania i stałego (etatowego) zatrudnienia. W Polsce zatrudniony jest na umowę śmieciową. Praca jest dla niego koniecznością życiową, toteż często bierze zajęcia poniżej swoich kwalifikacji i statusu społecznego, marnie opłacane i nie wymagające specjalnych umiejętności.
Prekariusz, zmieniając często zajęcie, nie ma możliwości, ani nie czuje potrzeby dokształcania się. Nie przywiązuje się do środowiska zawodowego, jego zasad postępowania, wzajemnego zaufania i solidarności. 

- Pan Profesor mówi, że praca jest dla prekariusza koniecznością, ale przecież dużo osób pracuje dla pieniędzy, chociażby po to, aby utrzymać rodziny.
- Tak. Jednak u prekariusza brak stabilności życia osobistego, środowiska społecznego, z którym człowiek mógłby się identyfikować, brak perspektyw zawodowych, wywołuje poczucie bezsensu życia.

- Jest Pan nauczycielem akademickim. Czy obserwuje Pan Profesor to zjawisko wśród polskich studentów?   
- Nie prowadziłem badań na ten temat, ale obserwuję następującą sytuację - student, który dopiero zastanawia się nad ułożeniem sobie życia, myśli optymistycznie: „kończę przyzwoite studia, mam solidną wiedzę, koledzy (przecież nie tak zdolni jak ja) załapali się do prestiżowych firm, więc muszę tylko wybrać najlepszego pracodawcę z czołówki rankingów”. Zaczyna rozsyłać listy motywacyjne. Brak odpowiedzi na liczne aplikacje skutkuje obniżeniem aspiracji, ale i zwiększeniem wysiłku w poszukiwaniu zatrudnienia. Te działania, skierowane na osiągnięcie celu, są naturalną i zdrową fazą reakcji na sytuacje trudne. Jednak kolejne niepowodzenia wywołują niepokój, a następne - gniew. Jego źródłem jest poczucie niesprawiedliwości, braku dostępu do sensownego życia, podczas gdy wokół (w telewizji czy internecie) błyszczą osoby, które odniosły sukces materialny.


fot. T Gutry

- Może nie należy zatem oglądać telewizji?
- Ale nie tylko telewizja oddziałuje na studenta. Poszukujący pracy narażani są na irytujące porady udzielane przez ekspertów od przedsiębiorczości, którzy sami niczego w życiu nie przedsiębrali, oprócz załatwienia sobie wygodnej posady. Złość potęgowana jest przez uwagi i pouczenia ze strony rodziny, znajomych (etykieta nieudacznika), a także - ze strony przedsiębiorców, którzy zarzucają młodym brak kwalifikacji, niechęć do ich uzupełnienia, nieodpowiedzialność, lenistwo, roszczeniowość. Tymczasem młody człowiek bywa intensywnie zajęty właśnie poszukiwaniem pracy, a gdy ją znajdzie - staje się ofiarą wyzysku. Pracodawca często poniża pracownika, mówiąc, że powinien być wdzięczny za pracę.

- I?
- Prekariusz żyje z permanentnym poczuciem strachu. Boi się, że coś w pracy zrobi źle. Boi się, że utraci pracę, a przez to znacznie pogorszy swoją życiowa sytuację. Jednak strach bywa także motorem działania ludzi sukcesu: yuppies i lemingów. Pracują, aby nie stracić swojego statutu materialnego i jednocześnie boją się, że stracą dobrze płatną pracę, a co za tym idzie - status.  Boją się tak bardzo, że pozwalają się poniżać przełożonym i wykonują polecenia sprzeczne z własnym poczuciem przyzwoitości. 

- Wyobraźmy sobie, że nasz prekariusz został zatrudniony na umowę śmieciową przez korporację. Co dalej?
- Obserwuje, jak tradycyjne normy społeczne są permanentnie łamane. Stopniowo traci orientację w regułach postępowania społecznego i etycznego, ulega poczuciu chaosu systemu wartości. Uczeni nazywają to anomią. Młodzi często przyjmują wówczas normy jednej z grup internetowych, albo subkultury kibolskiej czy nacjonalistycznej. Jedni buntują się, łamią normy moralne, popełniają przestępstwa, inni stają się pasywni, popadają w depresję. I buntowników, i osoby z depresją spotyka dezaprobata i utrata statusu społecznego. Rodzi się w nich poczucie wykluczenia. 

- Pan mówi o Polsce, ale Guy Standing w swej książce opisywał sytuację w Wielkiej Brytanii.
Sytuacja ma miejsce w całym świecie zachodnim: Hiszpanii, Włoszech, USA...

Czy problemy z pracą prekariusza przekładają się na jego życie rodzinne?
Standing stwierdza, że młodzi ludzie unikają nawiązywania stałych związków, obawiając się ponoszenia kosztów, które nie będą odwzajemnione. Dotyczy to także stosunków ekonomicznych młodzieży z rodzicami. Świat, w którym wszystko oceniane jest w pieniądzach, nie sprzyja solidarności międzypokoleniowej. Jeśli władza zabiera młodym zabezpieczenia społeczne, nie mają oni poczucia obowiązku wobec starszego pokolenia. Postępuje rozpad więzi między ludźmi, społeczeństwo ulega erozji.

Artykuł ukazał się w Tygodniku Solidarność

 

POLECANE
Atak państwa białoruskiego. Siemoniak o incydencie na wschodniej granicy pilne
"Atak państwa białoruskiego". Siemoniak o incydencie na wschodniej granicy

"To, że funkcjonariusz białoruski uczestniczy w agresji na granicy jest czymś niespotykanym" – powiedział szef MSWiA, koordynator służb specjalnych Tomasz Siemoniak w reakcji na incydent, do jakiego doszło na granicy polsko-białoruskiej.

Kiedy sąd rozpatrzy zażalenie ws. aresztu dla Dariusza Mateckiego? Podano datę Wiadomości
Kiedy sąd rozpatrzy zażalenie ws. aresztu dla Dariusza Mateckiego? Podano datę

Według ustaleń RMF FM, warszawski sąd w przyszłym tygodniu zajmie się zażaleniem na areszt dla posła Dariusza Mateckiego. Powodem opóźnienia mają być kwestie proceduralne związane z przekazaniem odpowiednich dokumentów do rozpoznania sprawy.

Rosyjski szpieg schwytany tuż przy granicy z Polską. SBU: miał likwidować dowódców pilne
Rosyjski szpieg schwytany tuż przy granicy z Polską. SBU: miał likwidować dowódców

Służba Bezpieczeństwa Ukrainy zatrzymała instruktora wojskowego. Według SBU na zlecenie służb specjalnych Rosji przygotowywał on zamachy na dowódców ukraińskich wojsk na poligonie w okolicach Jaworowa w obwodzie lwowskim, tuż przy granicy z Polską.

Ruszyła na ratunek Trzaskowskiemu. Rzecznik Karola Nawrockiego mocno o TVP Wiadomości
"Ruszyła na ratunek Trzaskowskiemu". Rzecznik Karola Nawrockiego mocno o TVP

- Czysta woda TVP ruszyła na ratunek Rafałowi Trzaskowskiemu - napisała na platformie X, Emilia Wierzbicki. Rzecznik sztabu kandydata na prezydenta Karola Nawrockiego odniosła się do Telewizji Polskiej.

Znana reporterka opuszcza TVP w likwidacji. Pisze o wylanych łzach z ostatniej chwili
Znana reporterka opuszcza TVP w likwidacji. Pisze o "wylanych łzach"

Na pożegnanie z telewizją publiczną zdecydowała się Kaja Moskaluk. O swojej decyzji poinformowała za pomocą mediów społecznościowych.

Jest petycja ws. odebrania Srebrnego Krzyża Zasługi byłej współpracownicy Trzaskowskiego Jolancie Lange vel Gontarczyk z ostatniej chwili
Jest petycja ws. odebrania Srebrnego Krzyża Zasługi byłej współpracownicy Trzaskowskiego Jolancie Lange vel Gontarczyk

Kilkudziesięciu dziennikarzy, naukowców i publicystów podpisało petycję Piotra Woyciechowskiego do prezydenta Andrzeja Dudy z apelem o pozbawienie Jolanty Lange vel Gontarczyk odznaczenia Srebrnego Krzyża Zasługi. 

Komunikat dla mieszkańców Warszawy Wiadomości
Komunikat dla mieszkańców Warszawy

W okresie Świąt Wielkanocnych tj. w dniach 17–22 kwietnia wprowadzone zostają zmiany w funkcjonowaniu komunikacji miejskiej - poinformował Zarząd Transportu Miejskiego.

To nie są tylko czcze spekulacje. Wołodymyr Zełenski o celu Władimira Putina Wiadomości
"To nie są tylko czcze spekulacje". Wołodymyr Zełenski o celu Władimira Putina

– To nie są tylko czcze spekulacje; zagrożenie jest realne – powiedział prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski, komentując potencjalne zagrożenie ze strony rosyjskiego przywódcy Władimira Putina dla światowego bezpieczeństwa.

Nagły zwrot ws. sprzedaży TVN przez Warner Bros. Discovery. Tego nikt się nie spodziewał z ostatniej chwili
Nagły zwrot ws. sprzedaży TVN przez Warner Bros. Discovery. Tego nikt się nie spodziewał

Trwają spekulacje wokół sprzedaż TVN przez Warner Bros. Discovery. Rozważanych było szereg opcji sprzedaży. Komunikat opublikowany na stronie TVN24 stawia sprawę w zupełnie innym świetle.

Uderzał młotkiem. Rozbój w biały dzień gorące
"Uderzał młotkiem". Rozbój w biały dzień

Do drastycznej sytuacji doszło w Dobrym Mieście. Tam podczas napadu na sklep jubilerski rabuś wymuszał posłuszeństwo sprzedawczyni za pomocą młotka. Został ujęty i skazany na trzy miesiące aresztu

REKLAMA

Prekariusze. Prof. Marian Dobrzyński dla Tygodnika Solidarność o nowej klasie porzuconych

- Prekariusz żyje z permanentnym poczuciem strachu. Boi się, że coś w pracy zrobi źle. Boi się, że utraci pracę, a przez to znacznie pogorszy swoją życiowa sytuację - mówi prof. Marianem Dobrzyńskim w rozmowie z Andrzejem Berezowskim
M. Żegliński Prekariusze. Prof. Marian Dobrzyński dla Tygodnika Solidarność o nowej klasie porzuconych
M. Żegliński / TS
- Pojęcie prekariatu nie występuje w Słowniku Języka Polskiego, pojawia się za to w Wikipedii...
-  Jako pierwszy tego określenia użył brytyjski socjolog Guy Standing. W roku 2011 wydał książkę, którą zatytułował: „Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa”.

- Kim jest prekariusz?
- Osobą, która permanentnie walczy o przetrwanie.

- W XXI wieku, w centrum Europy?
- Prekariusz nie posiada trwałych materialnych podstaw utrzymania i stałego (etatowego) zatrudnienia. W Polsce zatrudniony jest na umowę śmieciową. Praca jest dla niego koniecznością życiową, toteż często bierze zajęcia poniżej swoich kwalifikacji i statusu społecznego, marnie opłacane i nie wymagające specjalnych umiejętności.
Prekariusz, zmieniając często zajęcie, nie ma możliwości, ani nie czuje potrzeby dokształcania się. Nie przywiązuje się do środowiska zawodowego, jego zasad postępowania, wzajemnego zaufania i solidarności. 

- Pan Profesor mówi, że praca jest dla prekariusza koniecznością, ale przecież dużo osób pracuje dla pieniędzy, chociażby po to, aby utrzymać rodziny.
- Tak. Jednak u prekariusza brak stabilności życia osobistego, środowiska społecznego, z którym człowiek mógłby się identyfikować, brak perspektyw zawodowych, wywołuje poczucie bezsensu życia.

- Jest Pan nauczycielem akademickim. Czy obserwuje Pan Profesor to zjawisko wśród polskich studentów?   
- Nie prowadziłem badań na ten temat, ale obserwuję następującą sytuację - student, który dopiero zastanawia się nad ułożeniem sobie życia, myśli optymistycznie: „kończę przyzwoite studia, mam solidną wiedzę, koledzy (przecież nie tak zdolni jak ja) załapali się do prestiżowych firm, więc muszę tylko wybrać najlepszego pracodawcę z czołówki rankingów”. Zaczyna rozsyłać listy motywacyjne. Brak odpowiedzi na liczne aplikacje skutkuje obniżeniem aspiracji, ale i zwiększeniem wysiłku w poszukiwaniu zatrudnienia. Te działania, skierowane na osiągnięcie celu, są naturalną i zdrową fazą reakcji na sytuacje trudne. Jednak kolejne niepowodzenia wywołują niepokój, a następne - gniew. Jego źródłem jest poczucie niesprawiedliwości, braku dostępu do sensownego życia, podczas gdy wokół (w telewizji czy internecie) błyszczą osoby, które odniosły sukces materialny.


fot. T Gutry

- Może nie należy zatem oglądać telewizji?
- Ale nie tylko telewizja oddziałuje na studenta. Poszukujący pracy narażani są na irytujące porady udzielane przez ekspertów od przedsiębiorczości, którzy sami niczego w życiu nie przedsiębrali, oprócz załatwienia sobie wygodnej posady. Złość potęgowana jest przez uwagi i pouczenia ze strony rodziny, znajomych (etykieta nieudacznika), a także - ze strony przedsiębiorców, którzy zarzucają młodym brak kwalifikacji, niechęć do ich uzupełnienia, nieodpowiedzialność, lenistwo, roszczeniowość. Tymczasem młody człowiek bywa intensywnie zajęty właśnie poszukiwaniem pracy, a gdy ją znajdzie - staje się ofiarą wyzysku. Pracodawca często poniża pracownika, mówiąc, że powinien być wdzięczny za pracę.

- I?
- Prekariusz żyje z permanentnym poczuciem strachu. Boi się, że coś w pracy zrobi źle. Boi się, że utraci pracę, a przez to znacznie pogorszy swoją życiowa sytuację. Jednak strach bywa także motorem działania ludzi sukcesu: yuppies i lemingów. Pracują, aby nie stracić swojego statutu materialnego i jednocześnie boją się, że stracą dobrze płatną pracę, a co za tym idzie - status.  Boją się tak bardzo, że pozwalają się poniżać przełożonym i wykonują polecenia sprzeczne z własnym poczuciem przyzwoitości. 

- Wyobraźmy sobie, że nasz prekariusz został zatrudniony na umowę śmieciową przez korporację. Co dalej?
- Obserwuje, jak tradycyjne normy społeczne są permanentnie łamane. Stopniowo traci orientację w regułach postępowania społecznego i etycznego, ulega poczuciu chaosu systemu wartości. Uczeni nazywają to anomią. Młodzi często przyjmują wówczas normy jednej z grup internetowych, albo subkultury kibolskiej czy nacjonalistycznej. Jedni buntują się, łamią normy moralne, popełniają przestępstwa, inni stają się pasywni, popadają w depresję. I buntowników, i osoby z depresją spotyka dezaprobata i utrata statusu społecznego. Rodzi się w nich poczucie wykluczenia. 

- Pan mówi o Polsce, ale Guy Standing w swej książce opisywał sytuację w Wielkiej Brytanii.
Sytuacja ma miejsce w całym świecie zachodnim: Hiszpanii, Włoszech, USA...

Czy problemy z pracą prekariusza przekładają się na jego życie rodzinne?
Standing stwierdza, że młodzi ludzie unikają nawiązywania stałych związków, obawiając się ponoszenia kosztów, które nie będą odwzajemnione. Dotyczy to także stosunków ekonomicznych młodzieży z rodzicami. Świat, w którym wszystko oceniane jest w pieniądzach, nie sprzyja solidarności międzypokoleniowej. Jeśli władza zabiera młodym zabezpieczenia społeczne, nie mają oni poczucia obowiązku wobec starszego pokolenia. Postępuje rozpad więzi między ludźmi, społeczeństwo ulega erozji.

Artykuł ukazał się w Tygodniku Solidarność


 

Polecane
Emerytury
Stażowe