Prekariusze. Prof. Marian Dobrzyński dla Tygodnika Solidarność o nowej klasie porzuconych

- Prekariusz żyje z permanentnym poczuciem strachu. Boi się, że coś w pracy zrobi źle. Boi się, że utraci pracę, a przez to znacznie pogorszy swoją życiowa sytuację - mówi prof. Marianem Dobrzyńskim w rozmowie z Andrzejem Berezowskim
M. Żegliński Prekariusze. Prof. Marian Dobrzyński dla Tygodnika Solidarność o nowej klasie porzuconych
M. Żegliński / TS
- Pojęcie prekariatu nie występuje w Słowniku Języka Polskiego, pojawia się za to w Wikipedii...
-  Jako pierwszy tego określenia użył brytyjski socjolog Guy Standing. W roku 2011 wydał książkę, którą zatytułował: „Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa”.

- Kim jest prekariusz?
- Osobą, która permanentnie walczy o przetrwanie.

- W XXI wieku, w centrum Europy?
- Prekariusz nie posiada trwałych materialnych podstaw utrzymania i stałego (etatowego) zatrudnienia. W Polsce zatrudniony jest na umowę śmieciową. Praca jest dla niego koniecznością życiową, toteż często bierze zajęcia poniżej swoich kwalifikacji i statusu społecznego, marnie opłacane i nie wymagające specjalnych umiejętności.
Prekariusz, zmieniając często zajęcie, nie ma możliwości, ani nie czuje potrzeby dokształcania się. Nie przywiązuje się do środowiska zawodowego, jego zasad postępowania, wzajemnego zaufania i solidarności. 

- Pan Profesor mówi, że praca jest dla prekariusza koniecznością, ale przecież dużo osób pracuje dla pieniędzy, chociażby po to, aby utrzymać rodziny.
- Tak. Jednak u prekariusza brak stabilności życia osobistego, środowiska społecznego, z którym człowiek mógłby się identyfikować, brak perspektyw zawodowych, wywołuje poczucie bezsensu życia.

- Jest Pan nauczycielem akademickim. Czy obserwuje Pan Profesor to zjawisko wśród polskich studentów?   
- Nie prowadziłem badań na ten temat, ale obserwuję następującą sytuację - student, który dopiero zastanawia się nad ułożeniem sobie życia, myśli optymistycznie: „kończę przyzwoite studia, mam solidną wiedzę, koledzy (przecież nie tak zdolni jak ja) załapali się do prestiżowych firm, więc muszę tylko wybrać najlepszego pracodawcę z czołówki rankingów”. Zaczyna rozsyłać listy motywacyjne. Brak odpowiedzi na liczne aplikacje skutkuje obniżeniem aspiracji, ale i zwiększeniem wysiłku w poszukiwaniu zatrudnienia. Te działania, skierowane na osiągnięcie celu, są naturalną i zdrową fazą reakcji na sytuacje trudne. Jednak kolejne niepowodzenia wywołują niepokój, a następne - gniew. Jego źródłem jest poczucie niesprawiedliwości, braku dostępu do sensownego życia, podczas gdy wokół (w telewizji czy internecie) błyszczą osoby, które odniosły sukces materialny.


fot. T Gutry

- Może nie należy zatem oglądać telewizji?
- Ale nie tylko telewizja oddziałuje na studenta. Poszukujący pracy narażani są na irytujące porady udzielane przez ekspertów od przedsiębiorczości, którzy sami niczego w życiu nie przedsiębrali, oprócz załatwienia sobie wygodnej posady. Złość potęgowana jest przez uwagi i pouczenia ze strony rodziny, znajomych (etykieta nieudacznika), a także - ze strony przedsiębiorców, którzy zarzucają młodym brak kwalifikacji, niechęć do ich uzupełnienia, nieodpowiedzialność, lenistwo, roszczeniowość. Tymczasem młody człowiek bywa intensywnie zajęty właśnie poszukiwaniem pracy, a gdy ją znajdzie - staje się ofiarą wyzysku. Pracodawca często poniża pracownika, mówiąc, że powinien być wdzięczny za pracę.

- I?
- Prekariusz żyje z permanentnym poczuciem strachu. Boi się, że coś w pracy zrobi źle. Boi się, że utraci pracę, a przez to znacznie pogorszy swoją życiowa sytuację. Jednak strach bywa także motorem działania ludzi sukcesu: yuppies i lemingów. Pracują, aby nie stracić swojego statutu materialnego i jednocześnie boją się, że stracą dobrze płatną pracę, a co za tym idzie - status.  Boją się tak bardzo, że pozwalają się poniżać przełożonym i wykonują polecenia sprzeczne z własnym poczuciem przyzwoitości. 

- Wyobraźmy sobie, że nasz prekariusz został zatrudniony na umowę śmieciową przez korporację. Co dalej?
- Obserwuje, jak tradycyjne normy społeczne są permanentnie łamane. Stopniowo traci orientację w regułach postępowania społecznego i etycznego, ulega poczuciu chaosu systemu wartości. Uczeni nazywają to anomią. Młodzi często przyjmują wówczas normy jednej z grup internetowych, albo subkultury kibolskiej czy nacjonalistycznej. Jedni buntują się, łamią normy moralne, popełniają przestępstwa, inni stają się pasywni, popadają w depresję. I buntowników, i osoby z depresją spotyka dezaprobata i utrata statusu społecznego. Rodzi się w nich poczucie wykluczenia. 

- Pan mówi o Polsce, ale Guy Standing w swej książce opisywał sytuację w Wielkiej Brytanii.
Sytuacja ma miejsce w całym świecie zachodnim: Hiszpanii, Włoszech, USA...

Czy problemy z pracą prekariusza przekładają się na jego życie rodzinne?
Standing stwierdza, że młodzi ludzie unikają nawiązywania stałych związków, obawiając się ponoszenia kosztów, które nie będą odwzajemnione. Dotyczy to także stosunków ekonomicznych młodzieży z rodzicami. Świat, w którym wszystko oceniane jest w pieniądzach, nie sprzyja solidarności międzypokoleniowej. Jeśli władza zabiera młodym zabezpieczenia społeczne, nie mają oni poczucia obowiązku wobec starszego pokolenia. Postępuje rozpad więzi między ludźmi, społeczeństwo ulega erozji.

Artykuł ukazał się w Tygodniku Solidarność

 

POLECANE
Szczyt Trump–Putin–Zełenski. Jest możliwa data z ostatniej chwili
Szczyt Trump–Putin–Zełenski. Jest możliwa data

Donald Trump chce zorganizować trójstronny szczyt z Władimirem Putinem i Wołodymyrem Zełenskim już w najbliższy piątek 22 sierpnia – informuje serwis Axios.

Spotkanie Tuska z zaprzyjaźnionymi dziennikarzami z ostatniej chwili
"Spotkanie Tuska z "zaprzyjaźnionymi dziennikarzami"

Dziennikarz Telewizji Republika Marcin Dobski twierdzi, że odbyło się "spotkanie D. Tuska i kierownictwa rządu z zaprzyjaźnionymi dziennikarzami".

Placówka Schenpfa zapomniała o Święcie Wojska Polskiego? Relacja z polskiego cmentarza pod Monte Cassino z ostatniej chwili
Placówka Schenpfa zapomniała o Święcie Wojska Polskiego? Relacja z polskiego cmentarza pod Monte Cassino

15 sierpnia pod Monte Cassino nie pojawił się żaden przedstawiciel polskich instytucji – relacjonuje Tomasz Łysiak w serwisie niezalezna.pl.

Tragedia na Mazowszu. Znaleziono zwłoki 20-latka z ostatniej chwili
Tragedia na Mazowszu. Znaleziono zwłoki 20-latka

Znaleziono zwłoki 20-latka, który w piątek wieczorem zaginął w okolicy Jeziora Białego w pow. gostynińskim w woj. mazowieckim. Ciało zostało wyciągnięte z wody – poinformowała w sobotę rzeczniczka mazowieckiej policji podinsp. Katarzyna Kucharska.

Efekt Nawrockiego. Szefowa KRS: Część problemów samoczynnie ustępuje z ostatniej chwili
Efekt Nawrockiego. Szefowa KRS: Część problemów samoczynnie ustępuje

Szefowa KRS twierdzi, że po objęciu urzędu przez Karola Nawrockiego kończą się spory o wyłączenia sędziów powołanych po 2018 r.

Komunikat dla mieszkańców Wielkopolski z ostatniej chwili
Komunikat dla mieszkańców Wielkopolski

Sejmik Wielkopolski wybrał nowego skarbnika. Po 21 latach pracy Elżbieta Kuzdro-Lubińska odchodzi na emeryturę – informuje Samorząd Województwa Wielkopolskiego.

Ta książka anonimowego dyplomaty może wstrząsnąć stosunkami niemiecko-polskimi: Tak Niemcy chroniły zbrodniarzy tylko u nas
Ta książka anonimowego dyplomaty może wstrząsnąć stosunkami niemiecko-polskimi: Tak Niemcy chroniły zbrodniarzy

Przedstawiamy naszym Czytelnikom fragment powstającej książki pod roboczym tytułem "Protokół rozbieżności" anonimowego, polskiego dyplomaty od lat pracującego w Niemczech. Książka w zbeletryzowanej formie opisuje szokujący stan stosunków polsko-niemieckich, a także różnego rodzaju postawy Niemców i Polaków.

Ujawniono żądania Putina. Co zrobi Zełenski? z ostatniej chwili
Ujawniono żądania Putina. Co zrobi Zełenski?

Prezydent USA Donald Trump stwierdził podczas rozmowy z europejskimi liderami, że można szybko osiągnąć pokój, jeśli Ukraina wycofa się z reszty obwodu donieckiego – donosi „New York Times”. W zamian Putin miał zaoferować rozejm, a Trump nie wykluczył gwarancji bezpieczeństwa z udziałem żołnierzy USA.

Groźny wypadek w Toruniu. Kilkanaście osób rannych Wiadomości
Groźny wypadek w Toruniu. Kilkanaście osób rannych

W sobotę, 16 sierpnia 2025 roku, około godziny 10:40, na ulicy Józefa Ignacego Kraszewskiego w Toruniu doszło do groźnego wypadku. Dwa tramwaje zderzyły się w rejonie przystanku Osiedle Młodych, powodując obrażenia u 14 pasażerów i poważne utrudnienia w ruchu miejskim.

Złe wieści dla Tuska. Jest sondaż z ostatniej chwili
Złe wieści dla Tuska. Jest sondaż

Polacy widzą małe szanse, na utworzenie koalicji 13 grudnia po kolejnych wyborach parlamentarnych – wynika z sondażu SW Research dla "Rzeczpospolitej".

REKLAMA

Prekariusze. Prof. Marian Dobrzyński dla Tygodnika Solidarność o nowej klasie porzuconych

- Prekariusz żyje z permanentnym poczuciem strachu. Boi się, że coś w pracy zrobi źle. Boi się, że utraci pracę, a przez to znacznie pogorszy swoją życiowa sytuację - mówi prof. Marianem Dobrzyńskim w rozmowie z Andrzejem Berezowskim
M. Żegliński Prekariusze. Prof. Marian Dobrzyński dla Tygodnika Solidarność o nowej klasie porzuconych
M. Żegliński / TS
- Pojęcie prekariatu nie występuje w Słowniku Języka Polskiego, pojawia się za to w Wikipedii...
-  Jako pierwszy tego określenia użył brytyjski socjolog Guy Standing. W roku 2011 wydał książkę, którą zatytułował: „Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa”.

- Kim jest prekariusz?
- Osobą, która permanentnie walczy o przetrwanie.

- W XXI wieku, w centrum Europy?
- Prekariusz nie posiada trwałych materialnych podstaw utrzymania i stałego (etatowego) zatrudnienia. W Polsce zatrudniony jest na umowę śmieciową. Praca jest dla niego koniecznością życiową, toteż często bierze zajęcia poniżej swoich kwalifikacji i statusu społecznego, marnie opłacane i nie wymagające specjalnych umiejętności.
Prekariusz, zmieniając często zajęcie, nie ma możliwości, ani nie czuje potrzeby dokształcania się. Nie przywiązuje się do środowiska zawodowego, jego zasad postępowania, wzajemnego zaufania i solidarności. 

- Pan Profesor mówi, że praca jest dla prekariusza koniecznością, ale przecież dużo osób pracuje dla pieniędzy, chociażby po to, aby utrzymać rodziny.
- Tak. Jednak u prekariusza brak stabilności życia osobistego, środowiska społecznego, z którym człowiek mógłby się identyfikować, brak perspektyw zawodowych, wywołuje poczucie bezsensu życia.

- Jest Pan nauczycielem akademickim. Czy obserwuje Pan Profesor to zjawisko wśród polskich studentów?   
- Nie prowadziłem badań na ten temat, ale obserwuję następującą sytuację - student, który dopiero zastanawia się nad ułożeniem sobie życia, myśli optymistycznie: „kończę przyzwoite studia, mam solidną wiedzę, koledzy (przecież nie tak zdolni jak ja) załapali się do prestiżowych firm, więc muszę tylko wybrać najlepszego pracodawcę z czołówki rankingów”. Zaczyna rozsyłać listy motywacyjne. Brak odpowiedzi na liczne aplikacje skutkuje obniżeniem aspiracji, ale i zwiększeniem wysiłku w poszukiwaniu zatrudnienia. Te działania, skierowane na osiągnięcie celu, są naturalną i zdrową fazą reakcji na sytuacje trudne. Jednak kolejne niepowodzenia wywołują niepokój, a następne - gniew. Jego źródłem jest poczucie niesprawiedliwości, braku dostępu do sensownego życia, podczas gdy wokół (w telewizji czy internecie) błyszczą osoby, które odniosły sukces materialny.


fot. T Gutry

- Może nie należy zatem oglądać telewizji?
- Ale nie tylko telewizja oddziałuje na studenta. Poszukujący pracy narażani są na irytujące porady udzielane przez ekspertów od przedsiębiorczości, którzy sami niczego w życiu nie przedsiębrali, oprócz załatwienia sobie wygodnej posady. Złość potęgowana jest przez uwagi i pouczenia ze strony rodziny, znajomych (etykieta nieudacznika), a także - ze strony przedsiębiorców, którzy zarzucają młodym brak kwalifikacji, niechęć do ich uzupełnienia, nieodpowiedzialność, lenistwo, roszczeniowość. Tymczasem młody człowiek bywa intensywnie zajęty właśnie poszukiwaniem pracy, a gdy ją znajdzie - staje się ofiarą wyzysku. Pracodawca często poniża pracownika, mówiąc, że powinien być wdzięczny za pracę.

- I?
- Prekariusz żyje z permanentnym poczuciem strachu. Boi się, że coś w pracy zrobi źle. Boi się, że utraci pracę, a przez to znacznie pogorszy swoją życiowa sytuację. Jednak strach bywa także motorem działania ludzi sukcesu: yuppies i lemingów. Pracują, aby nie stracić swojego statutu materialnego i jednocześnie boją się, że stracą dobrze płatną pracę, a co za tym idzie - status.  Boją się tak bardzo, że pozwalają się poniżać przełożonym i wykonują polecenia sprzeczne z własnym poczuciem przyzwoitości. 

- Wyobraźmy sobie, że nasz prekariusz został zatrudniony na umowę śmieciową przez korporację. Co dalej?
- Obserwuje, jak tradycyjne normy społeczne są permanentnie łamane. Stopniowo traci orientację w regułach postępowania społecznego i etycznego, ulega poczuciu chaosu systemu wartości. Uczeni nazywają to anomią. Młodzi często przyjmują wówczas normy jednej z grup internetowych, albo subkultury kibolskiej czy nacjonalistycznej. Jedni buntują się, łamią normy moralne, popełniają przestępstwa, inni stają się pasywni, popadają w depresję. I buntowników, i osoby z depresją spotyka dezaprobata i utrata statusu społecznego. Rodzi się w nich poczucie wykluczenia. 

- Pan mówi o Polsce, ale Guy Standing w swej książce opisywał sytuację w Wielkiej Brytanii.
Sytuacja ma miejsce w całym świecie zachodnim: Hiszpanii, Włoszech, USA...

Czy problemy z pracą prekariusza przekładają się na jego życie rodzinne?
Standing stwierdza, że młodzi ludzie unikają nawiązywania stałych związków, obawiając się ponoszenia kosztów, które nie będą odwzajemnione. Dotyczy to także stosunków ekonomicznych młodzieży z rodzicami. Świat, w którym wszystko oceniane jest w pieniądzach, nie sprzyja solidarności międzypokoleniowej. Jeśli władza zabiera młodym zabezpieczenia społeczne, nie mają oni poczucia obowiązku wobec starszego pokolenia. Postępuje rozpad więzi między ludźmi, społeczeństwo ulega erozji.

Artykuł ukazał się w Tygodniku Solidarność


 

Polecane
Emerytury
Stażowe