Arkadiusz Gołębiewski opowiedział zebranym o idei i historii Festiwalu Niepokorni Niezłomni Wyklęci. „Dziesiąta edycja Festiwalu jest wyjątkowa, bo przypada w roku obchodów 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości, a dodatkowo 2 października to także data kapitulacji Powstania Warszawskiego i uroczystości pogrzebowe wielkiego patrioty admirała Józefa Unruga. Festiwal NNW, który stworzyliśmy 10 lat temu z grupką przyjaciół filmowców, miał być początkowo miejscem, gdzie chcieliśmy pokazywać nasze filmy, dyskutować z historykami, ekspertami, poszerzać nasze horyzonty, inspirować się nawzajem. Dziś to też przestrzeń dla młodych ludzi, którzy chcą odkrywać swoje korzenie, poznawać tradycję, historię. Naszym motywem przewodnim jest w tym roku Polak – symbol żołnierza podziemia niepodległościowego czy działacza Solidarności – który z biało-czerwoną opaską przemierza Europę. Tematem festiwalowym X edycji jest „Europa Środkowa: Wygrane starcie z dwoma totalitaryzmami”. Staliśmy się zaczynem dla innych państw, które też chcą pokazywać historie swoich krajów. Nie bez znaczenia jest fakt, że gościmy kilkadziesiąt osób z zagranicy – z Węgier, USA, Czech, Łotwy, Francji, Kanady. Jako filmowcy wiemy, że znalezienie klucza do tego, żeby historia łączyła, a nie dzieliła jest trudne, a my z zaszczytem staramy się to realizować”.

Sygnety Niepodległości podczas Gali Zamknięcia otrzymali:

Krystyna Jakimek. Wychowana w patriotycznej rodzinie, ojciec nie wrócił z wojny w 1939 roku. Pod koniec lat 40-tych zaczęła działać na rzecz sieci informacyjno-wywiadowczej polskiej emigracji. Aresztowana została wraz z siostrą w grudniu 1952 r. Oficer UB prowadzący śledztwo, sporządził na zakończenie notatkę, w której napisał m.in.: „W śledztwie nie współpracowała, jest arogancka i bezczelna, na amnestię nie zasługuje”. Po wieloletnim wyroku wolność odzyskała w 1956 roku. Wyszła za mąż za oficera AK, skazanego przez komunistów na karę śmierci. Doczekali się piątki dzieci i dziewięciorga wnuków. Sygnet wręczyli córce pani Jakimek, sekretarz stanu Anna Maria Anders i Paweł Ukielski, wicedyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego. „Mama poprosiła mnie o wypowiedź, bo jest bardzo wzruszona. Mama opowiedziała mi, że podczas śledztwa cały czas się modliła. To było takie pokolenie Bóg, Honor, Ojczyzna”.

Mjr Sergiusz Papliński ps. Kawka – partyzant zgrupowania Antoniego Hedy „Szarego”, został uwolniony z komunistycznego więzienia w Radomiu przez oddział Stefana Bębińskiego „Harnasia”. Żołnierz Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość prowadził dalej walkę dywersyjną. W 1946 roku zagrożony kolejnym aresztowaniem musiał opuścić Polskę. Na emigracji dalej działał na rzecz niepodległości Polski, także jako artysta malarz. Sygnet Niepodległości wręczył mjr. Paplińskiemu, dyrektor wykonawczy do spraw marketingu PKN ORLEN Sebastian Bojemski (PKN ORLEN jest jednym z dwóch sponsorów głównych Festiwalu NNW).

Maria Wittner – węgierska patriotka, która w 1956 roku na barykadach Budapesztu walczyła

z komunistycznym reżimem o wolność i godność. Po upadku powstania przedarła się na Zachód. Zdecydowała się jednak wrócić do ojczyzny i tam została aresztowana. Skazana początkowo na karę śmierci, na wolność wyszła dopiero w 1970 roku. Była prześladowana i represjonowana. Po odzyskaniu niepodległości aktywnie włączyła się w życie polityczne i społeczne kraju. „Jestem zdziwiona, bo nie jestem przyzwyczajona do tego, żeby mnie co roku czymś odznaczać” – powiedziała Wittner, która Sygnet otrzymała od Joanny i Andrzeja Gwiazdów.

Ryszard Siwiec – żołnierz Armii Krajowej, który nie zgadzając się na fałsz komunizmu przez lata drukował i kolportował ulotki antykomunistyczne. 50 lat temu, na Stadionie X-lecia w Warszawie dokonał aktu samospalenia w proteście przeciwko inwazji na Czechosłowację, w obecności komunistycznych przywódców, dyplomatów i 100 tysięcy widzów. Pamięć jego czynu do dziś porusza serca wielu mieszkańców Europy Środkowej. Nagrodę synowi – Wittowi Siwcowi wręczyła Karina Zwiefka, dyrektor Regionalnego Centrum Korporacyjnego w Gdańsku PKO Bank Polski, jednego

z dwóch głównych sponsorów Festiwalu. „Jestem wzruszony. Dziękuje organizatorom, prezydentowi miasta Gdynia. Dobrze się złożyło, że 100-lecie odzyskania niepodległości i 50-lecie śmierci mojego ojca, w 10. rocznicę Festiwalu NNW, nagradzacie Państwo mojego ojca. Choć myślę, że powinno to zrobić państwo polskie” .

Andrzej Gwiazda – Sybirak, zesłany przez sowietów do Kazachstanu, twórca wolnych związków zawodowych Pomorza, działacz opozycji antykomunistycznej, jeden z liderów NSZZ Solidarność. „Mój udział jest w tym wszystkim skromny. Ile trzeba cenić Ojczyznę dowiedziałem się, gdy piąte urodziny obchodziłem w transporcie na Sybir. Nie mogłem potem zachować się inaczej” – powiedział Gwiazda. Nagrodę wręczyli Paweł Nowacki, Mirosław Golon IPN Gdańsk, dyrektor Arkadiusz Gołębiewski.

Kpt. Józef Dambek – przed II wojną był nauczycielem na Kaszubach, działaczem społecznym, oficerem tzw. dywersji pozafrontowej powołanej na wypadek wojny z Niemcami, bronił polskości i wiary. W czasie wojny założyciel i faktyczny komendant największej organizacji konspiracyjnej na Pomorzu „Gryf Pomorski”. To m.in. dzięki jego pracy wykradziono Niemcom tajemnice broni V-1 i V-2. Został zabity przez gestapo w 1944 roku. Nagrodę z rąk podsekretarza stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Marka Łapińskiego odebrał bratanek kapitana Roman Dambek, prezes kaszubsko-kociewskiego stowarzyszenia im. Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”.

Admirał Józef Unrug – oficer niemieckiej floty podczas I wojny światowej, zameldował się do służby w niepodległej Polsce. Za własne pieniądze kupił pierwszy okręt dla Marynarki Wojennej. Od 1925 roku dowódca Floty, a we wrześniu dowódca Obrony Wybrzeża, jednego z najdłużej broniących się miejsc w kraju. W niewoli zadeklarował, że 1 września 1939 roku zapomniał, jak się mówi po niemiecku. Dopiero po śmierci wrócił do ojczyzny. W testamencie napisał, że zgadza się na pochowanie na polskiej ziemi pod warunkiem godnego pochówku dla jego podkomendnych, m.in. kmdr. Stanisława Mieszkowskiego. Statuetkę odebrała Barbara Unrug, wnuczka admirała, która powiedziała „Bardzo dziękuję w imieniu całej rodziny, dedykuję nagrodę wszystkim marynarzom, którzy polegli, a którzy godnie i mężnie walczyli pozostając wierni Ojczyźnie i tym którzy pozostali na wygnaniu, i tym, którzy są jeszcze poza granicami pamięci i których trzeba odnaleźć i uhonorować”. Sygnet dla Unruga wręczyli prof. Krzysztof Szwagrzyk oraz Witold Mieszkowski, syn komandora Stanisława Mieszkowskiego. Podczas Gali goście mogli obejrzeć krótki film z uroczystości pogrzebowych admirała Unruga.

Drzwi do Wolności to wyróżnienie przyznawane za odwagę oraz poświęcenie bohaterom drugiego planu, wspierającym działaczy podziemia niepodległościowego oraz solidarnościowego.

W tym roku Drzwi do Wolności podczas Gali Zamknięcia otrzymali:

Dariusz Kobzdej (pośmiertnie) – jeden z założycieli Studenckich Komitetów Solidarności, aktywny działacz Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Ruchu Młodej Polski. Do legendy przeszła jego trzymiesięczna głodówka w więzieniu, zapoczątkowana w maju 1980 roku. Działacz Solidarności, w stanie wojennym jeden z filarów podziemnych struktur, przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania. Lekarz, działacz społeczny, człowiek prawy. Zmarł w 1995 roku. Piotrowi Kobzdejowi, synowi Dariusza, nagrodę wręczył wiceminister Ministerstwa Kultury

i Dziedzictwa Narodowego Jarosław Sellin.

„Ja swojego ojca cały czas poznaję dzięki jego pamiętnikom, wartościom, które przekazał, rozmowom z jego przyjaciółmi, uczę się jego historii żywej. Mam nadzieję, że ta nagroda upowszechni wiedzę o nim, a kolejne pokolenia nauczą się rozumieć wartości, których on uczył – siłę wiary, tożsamości narodowej, smak wolności”.

Twórcy filmu „Dywizjon 303. Historia Prawdziwa” – za fabularne podjęcie ważnego tematu i umiejętność dotarcia do masowego widza. Dyrektor Festiwalu NNW Arkadiusz Gołębiewski i Wojciech Saramonowicz przekazali nagrodę na ręce producenta filmu Jacka Samojłowicza, który powiedział „Ludzie tak długo żyją, jak żyje pamięć o nich”. Naszymi dziełami stawiamy im pomniki, które nie pozwalają nam zapomnieć”.

Halina Frąckowiak – nie tylko legenda polskiej piosenki, ale dobry duch antykomunistycznej opozycji. Poza sceną, z dala od fleszy, wspierała ostatniego więźnia politycznego. Nagrodę wręczył Andrzej Kołodziej. „W życiu jesteśmy powołani do różnych zadań. Ja odkąd pamiętam żyłam muzyką i poezją. Śpiewałam o miłości, Bogu, ale też wiersze Kazimierza Wierzyńskiego. Dopiero, gdy aresztowano mojego ukochanego, Józefa Szaniawskiego stałam się uczestnikiem walki o wolność. Walczyłam także jako matka, starają się bronić mojego, wtedy 4,5-letniego syna, Filipa. Walka trwała do 1989 roku. Do świąt Bożego Narodzenia”.

Adam Sikora – reżyser filmu fabularnego „Autsajder” za przełożenie swojej osobistej historii na duży ekran. Za umiejętność pokazania i opowiedzenia o ukrytej i pozornie niewidocznej przemocy systemu komunistycznego. Arkadiusz Gołębiewski i dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL Jacek Pawłowicz wręczyli nagrodę producentowi filmu Włodzimierzowi Niderhausowi.

Béla Tolcsvay – bard pokolenia roku 56 na Węgrzech. Cały Budapeszt śpiewał wtedy jego pieśni. Arkadiusz Gołębiewski wręczył Drzwi do Wolności, a Bela zaśpiewał jedna ze swych piosenek.

Na scenę weszli nagle przyjaciele z Węgier ze specjalną niespodzianką. Prezes Fundacji Chłopcy Peszteńscy – Tibor Longauer, który wręczył dyplom dla reżysera Darka Walusiaka i Arka Gołębiewskiego. Z kolei Maria Wittner przekazała dyrektorowi Festiwalu NNW Małego węgierskiego powstańca – Nagrodę Peszto – za aktywność w pielęgnowaniu kontaktów polsko-węgierskich.

Nagrody PITCHING FORUM

W tym roku, dzięki wsparciu finansowemu PISF, odbyła się na Festiwalu NNW trzecia edycja Pitching Forum. Przyznano następujące nagrody:

Nagrodę specjalną ufundowaną przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, w wysokości pięciu tysięcy złotych dla projektu filmu „Na północ od Piekła” w reżyserii Macieja Janiszewskiego, produkcja LIMVA Paweł Zawadzki. Nagrodę wręczyła minister Elżbieta Więcławska-Sauk, członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, a odebrał ją producent – Paweł Zawadzki.

Nagrodę dla najlepszych projektów prezentowanych na Pitching Forum, ufundowane przez Telewizję Polską, wręczyła Anna Ferens z biura programowego Telewizji Polskiej i Krzysztof Karwowski, dyrektor Agencji Kreacji Publicystyki, Dokumentu i Audycji Społecznych Telewizji Polskiej.

Nagroda w wysokości 5 tysięcy złotych dla projektu filmu „Żwirko i Wigura. 15 dni chwały” w reżyserii Piotra Kloca, produkcja PRINTOMATO Magda Piotrowska-Kloc. Nagrodę odebrał reżyser Piotr Kloc.

Nagrodę w wysokości 10 tysięcy złotych dla projektu filmu „Powstaniec” w reżyserii Anny Piasek Bosackiej, produkcja Fundacja Sztuki i edukacji filmowej Sztuka Poznania. Nagrodę odebrała Anna Piasek-Bosacka.

Nagroda PRZYJACIEL FESTIWALU

Przez 10 lat istnienia Festiwal Niepokorni Niezłomni Wyklęci tworzył swoją atmosferę,  dzięki licznej grupie ludzi chcących pomóc w jego rozwoju. Dlatego w tym roku organizatorzy przygotowali wyróżnienie PRZYJACIEL FESTIWALU. Statuetki otrzymali Maria Mirecka-Loryś, Attila Szalai, minister Jarosław Sellin, współtwórca Festiwalu Jan Białostocki, Prezydent Miasta Gdynia Wojciech Szczurek, prof. Krzysztof Szwagrzyk oraz  mecenas sztuki – PKN ORLEN. Statuetki wręczyli pomysłodawca Festiwalu NNW Arkadiusz Gołębiewski i Paweł Nowacki.

Maria Mirecka-Loryś powiedziała „Jestem bardzo wzruszona. Przeszło 50 lat przeżyłam zagranicą, bo musiałam uciekać przed aresztowaniem za pracę w konspiracji. I choć było mi tam dobrze, to tęskniłam za Polską i wszystko, co mogłam zawsze robiłam dla Polski. Tęsknota za Polską jest tak ogromna, że nawet sobie nie wyobrażacie”.

NAGRODA SPECJALNA PREZESA TVP

Nagrodę specjalną Prezesa TVP otrzymał film Dariusza Walusiaka „Gurgacz. Kapelan wyklętych”.

Prezes TVP Jacek Kurski wręczając nagrodę powiedział: „Cieszę się, że tu jestem, bo chcę złożyć niski pokłon dla tego pięknego Festiwalu, który jest bardzo Polsce potrzebny, bo przywraca godność bohaterom polskim, opowiada historie nieopowiedziane”.

„Ta historia nie kończy się ze śmiercią ks. Gurgacza, potrzebujemy go teraz, aby był w niebie naszym orędownikiem. Chcemy, żeby został świętym, był wspaniałym człowiekiem, mistykiem, który oddał życie za naszą polską sprawę” – mówił Dariusz Walusiak.

Głównym punktem wieczoru było wręczenie nagród za najlepsze filmy i audycje radiowe, oraz za nagrodę literacką X edycji Festiwalu Filmowego Niepokorni Niezłomni Wyklęci.

PLATYNOWY OPORNIK

Nagrodę specjalną za całokształt twórczości, za niezłomność w podejmowaniu trudnych tematów, bezkompromisowość i niezależność w pracy twórczej – na X. Festiwalu Filmowym Niepokorni Niezłomni Wyklęci – otrzymał Michał Lorenc, jeden z najwybitniejszych współczesnych kompozytorów muzyki filmowej. W imieniu laureata nagrodę z rąk ministra Jarosława Sellina, odebrali Arek Gołębiewski i Jan Ruman.

NAGRODA IM. BŁOGOSŁAWIONEGO WŁADYSŁAWA BUKOWIŃSKIEGO

Nagroda za umiejętne opowiadanie historii w literaturze została przyznana w tym roku poecie, eseiście, krytykowi literackiemu – Przemysławowi Dakowiczowi.

Wręczyli ją Marek Franczak i István Kovács.

Laureat stwierdził „Poeta i pisarz zawsze powinien umieć mówić, nie może mu brakować słów. Miałem przygotowaną piękną historię, ale nie opowiem jej, bo chciałem powiedzieć coś innego – literatura niekiedy odczuwa, że nic nie znaczy, wtedy kiedy staje wobec prawdy wielkiego życia,  a niekiedy gorzkiej prawdy śmierci. Chciałem się pokłonić wielkim żywym cieniom naszej przeszłości – admirałowi Józefowi Unrugowi, Ryszardowi Siwcowi, powstańcom węgierskim, Józefowi Toufarowi oraz duchowi księdza Wacława Bukowińskiego. To jest niezwykle zaszczytna nagroda”.

KONKURS RADIOWY

Konkurs Radiowy oceniało jury w składzie: przewodniczący – Henryk Rozen, Anna Sekudewicz, Piotr Witt, Irena Piłatowska-Mądry. Werdykt odczytał Prezydent Miasta Gdyni Wojciech Szczurek.

Cztery równorzędne wyróżnienia honorowe za wybór ciekawego tematu, ukazanie mniej znanych faktów i okoliczności związanych z bohaterami walki o niepodległą Polskę oraz za ciekawą formę przyznano następującym audycjom:

„Jak wiele człowiek może znieść – wspomnienia żony Generała Augusta Emila Fieldorfa >>Nila<<” Marzeny Bakowskiej z Radia Gdańsk.

„Prawdziwy partyzant” Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej ze Studia Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia.

„Trauma i duma” Alicji Grembowicz ze Studia Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia.

„Życie niewłaściwie urozmaicone” Krzysztofa Wyrzykowskiego ze Studia Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia.

 Nagroda Główna – „Ludzie Solidarności Walczącej” Magdy Skawińskiej ze Studia Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia – za ukazanie w lapidarnej, mistrzowskiej formie, skomponowanego z wypowiedzi świadków historii i nagrań archiwalnych wyrazistego obrazu organizacji walczącej o niepodległość Polski.

NAGRODA DYREKTORA FESTIWALU

Arkadiusz Gołębiewski przyznał nagrodę dla Sławomira Cioka „Na zawsze pilot Spitfire’a i Dywizjonu 303” – za artystyczną pomysłowość i myślową precyzję w przedstawieniu bohatera polskiego Dywizjonu 303 Witolda Aleksandra Herbsta, jako człowieka pełnego humoru, żywej inteligencji i rycerskiego ducha.

„Wszystko, co robiłem w ostatnim czasie, to było miotanie się pomiędzy trzema słowami Niepokorni Niezłomni Wyklęci – taki był bohater mojego filmu. Nagroda za formę filmową cieszy mnie szczególnie” – mówił reżyser.

NAGRODA IM. JANUSZA KRUPSKIEGO

Dla Doroty Kani reżysera filmu „Ryngraf” – za odwagę i trud w poszukiwaniu tematów oraz postaci niepokornych, niezłomnych, wyklętych. Werdykt odczytał Paweł Nowacki, a nagrodę wręczył syna Janusza Krupskiego – Łukasz.

Kapituła nagrody im. Janusza Krupskiego przyznała też wyróżnienie dla Tadeusza Arciucha i Macieja Wojciechowskiego za „Niedokończone msze wołyńskie”.

NAGRODY W KONKURSIE GŁÓWNYM

Jury X Festiwalu Niepokorni Niezłomni Wyklęci w składzie: Krystyna Krauze, Urszula Rybicka, Jan Ruman, Piotr Niwiński, Mateusz Werner postanowiło przyznać następujące nagrody i wyróżnienia:

Trzy równorzędne wyróżnienia:

filmowi Ignacego Szczepańskiego „PAMIĘĆ ŚLADÓW” za przejmującą opowieść o losach najmłodszej Sybiraczki i jej rodziny, dzięki której współczesny widz może dotknąć ludzkiego doświadczenia walki o przetrwanie w nieludzkich warunkach, ale także siły miłości i więzi rodzinnych.

filmowi Krzysztofa Żurowskiego „ADA KRYSIA WILLENBERG”  za piękny i czysty portret bohaterki, i jej poruszające świadectwo o Zagładzie przekazywane izraelskiej młodzieży i polskiemu widzowi.

filmowi Rafała Geremka „1966” za odkrywcze spojrzenie na historię PRL-u i odwagę w formułowaniu tezy o roli Wielkiej Nowenny w oporze społeczeństwa polskiego wobec systemu komunistycznego.

ZŁOTY OPORNIK

Nagrodę Złotego Opornika przyznano filmowi Marii Dłużewskiej „KRÓTKIE POPOŁUDNIE NA MAZURACH” za ukazanie w lakonicznej formie doświadczenia życiowego zapomnianego barda Solidarności w sposób pełen prostoty, ciepła i humoru.

Nagrodę Marii Dłużewskiej wręczyła Anna Maria Anders. Reżyser przyznała „Karmię się moimi bohaterami, mam poczucie bezpieczeństwa w życiu, bo mam wspaniałych przyjaciół i poczucie sensu tego co robię. Jeśli państwo też tak uważacie, to ja się cieszę”.

Zakończenie Gali zawsze należy do Prezydenta Gdyni Wojciecha Szczurka, który i tym razem dokonał podsumowania czterech festiwalowych dni i dziesięciu festiwalowych lat.  „Te dziesięć lat temu Arek Gołębiewski i Jan Białostocki przekonywali mnie emocjonalnie,  że Festiwal NNW trzeba przenieść do Gdyni, a ja czułem, że ten projekt ma szansę rozwinąć się w niezwykły sposób, tym bardziej, że wiedziałem jak wiele jest jeszcze historii, które nie zostały opowiedziane – X Festiwal Filmowy Niepokorni Niezłomni Wyklęci ogłaszam za zamknięty”.