Analiza podstawy programowej – uwagi ogólne 

Podstawa programowa „edukacji zdrowotnej” podzielona jest na dziesięć obszarów, z założenia obejmujących edukację dotyczącą różnych aspektów zdrowia. Niestety, oprócz pożytecznych zajęć na temat zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej, przewidziana została też edukacja na temat „zdrowia seksualnego”, w permisywnej formie.

Seksualność jest jedną z najważniejszych sfer życia każdego człowieka. Sfera ta zarazem bardzo mocno powiązana jest z systemem wyznawanych wartości. Wbrew deklaracjom minister edukacji Barbary Nowackiej oraz autora podstawy programowej prof. Zbigniewa Izdebskiego, omawiając kwestię seksualności, nie da się jedynie prezentować wiedzy naukowej w oderwaniu od światopoglądu i wartości. Nie da się uciec choćby od oceny podejmowania współżycia seksualnego w wieku nastoletnim, podejmowania współżycia seksualnego poza kontekstem relacji i miłości, masturbacji, aborcji czy stosunków homoseksualnych. W ramach wychowania do życia w rodzinie dokonywano takiej oceny i edukacja zdrowotna też ma to robić, tylko ocena ma być kompletnie odmienna niż do tej pory.

Dotychczas ramą nauczania tematyki seksualności w polskiej szkole była rodzina, a kryterium oceny aktywności seksualnej – miłość i trwały związek poświadczony przysięgą małżeńską. Tymczasem, w podstawie programowej edukacji zdrowotnej pojęcia „rodzina” i „małżeństwo” prawie nie występują, a seksualność została oderwana od kontekstu trwałej miłości. Zrezygnowano także z uczenia uczniów szkół ponadpodstawowych odpowiedzialności i mówienia im o szkodliwości przedwczesnej inicjacji seksualnej. Ramą nauczania w edukacji zdrowotnej jest „zdrowie seksualne”, a w zasadzie ukrywająca się za tym hasłem przyjemność seksualna. Kryterium oceny aktywności seksualnej jest „świadoma zgoda”. Przekazywanie dzieciom, że współżycie seksualne jest akceptowalne, byle było świadome i dobrowolne, a taki wydźwięk ma rezygnacja z mówienia o szkodliwości przedwczesnej inicjacji seksualnej i akcentowanie „świadomej zgody” jako jedynego wymagania dotyczącego aktywności seksualnej, jest antywychowawcze. Jakakolwiek aktywność seksualna w nastoletnim wieku jest szkodliwa. Prowadzić może nie tylko do niechcianych ciąż, ale też do bardzo szkodliwych konsekwencji duchowych, moralnych, psychicznych i społecznych, m.in. uzależnień, zranień, zniszczonych więzi z samym sobą, z drugim człowiekiem i Bogiem oraz utrudniać będzie budowanie szczęśliwych rodzin i wiernych małżeństw w przyszłości

Analiza podstawy programowej – uwagi szczegółowe dla szkól podstawowych

Pierwotna wersja podstawy programowej zakładała systemową seksualizację dzieci od najmłodszych lat, m.in. poprzez koncentrowanie ich uwagi na seksie ludzi dorosłych już od IV klasy szkoły podstawowej, przedstawianie 10-12-latkom masturbacji w pozytywnym świetle, omawianie z 13-14-letnimi dziećmi tego, jak przygotowywać się do inicjacji seksualnej, omawianie z 13-14-letnimi dziećmi pojęć ze słownika aktywistów lgbt, całkowite odrywanie seksualności od kontekstu społecznego, od rodziny, małżeństwa i trwalej miłości. Pojęcie „małżeństwo” w podstawie programowej nie występowało, a pojęcie „rodzina” pojawiało się jedynie w trzech punktach, w niezbyt pozytywnych aspektach. Uczeń miał np. „omawiać różne modele rodzin”, bez wskazywania pożądanego wzorca.

W finalnej wersji podstawy programowej dla szkół podstawowych wprowadzono szereg dobrych zmian, uwzględniając część spośród uwag, które zgłosiliśmy: uczeń ma omawiać wartość rodziny w życiu osobistym, nauczyć się rozumieć rolę odpowiedzialności w odniesieniu do seksualności, umieć wymienić konsekwencje przedwczesnej inicjacji seksualnej. Zrezygnowano z uczenia 10-12-latków, że masturbacja jest normą medyczną i objaśniania 13-14-latkom, czym jest transpłciowość i cispłciowość oraz orientacje homoseksualne, biseksualne i aseksualne. Zrezygnowano także z omawiania różnych modeli rodzin bez wskazywania pożądanego wzorca, a zapis „uczeń zna prawa dziecka i obowiązki rodziców” zastąpiono zapisem „uczeń zna prawa i obowiązki dziecka oraz rodziców”. Niemniej, wiele zastrzeżeń odnośnie podstawy programowej pozostaje aktualnych.

Już IV-VI klasie szkoły podstawowej uczeń ma nauczyć się „charakteryzować pojęcia: zdrowie seksualne, seksualność i omawiać ich rolę w życiu człowieka”. Niestety, nigdzie nie jest wyjaśnione, jak rozumiane jest pojęcie „zdrowie seksualne”. W świetle definicji Światowej Organizacji Zdrowia, na którą w swoich różnych opracowaniach powołuje się autor podstawy programowej prof. Zbigniew Izdebski, „zdrowie seksualne jest stanem fizycznego, emocjonalnego, psychicznego i społecznego dobrego samopoczucia w odniesieniu do seksualności. Nie jest to tylko brak choroby, zaburzenia czy kalectwa. Zdrowie seksualne wymaga pozytywnego i pełnego szacunku podejścia do seksualności i partnerskich relacji seksualnych, a także możliwości posiadania przyjemnych i bezpiecznych doświadczeń seksualnych, bez przymusu, dyskryminacji i przemocy”.

Dzieci w wieku 10-12 lat potrzebują przestrzeni, w której mogą beztrosko się rozwijać, odkrywać świat i uczyć się, będąc wolnymi od problemów osób dorosłych, budując relacje i komunikując się na sposób właściwy dla swojego wieku. To nie powinien być  czas na rozmowy o przyjemnych doświadczeniach seksualnych i partnerskich relacjach seksualnych.

Oburza też to, że seksualność dalej wyrywana jest z kontekstu społecznego, z rozmów o niej w odniesieniu do małżeństwa, rodziny, miłości i odpowiedzialności.  Seksualność ma być omawiana jedynie w kontekście „zdrowia seksualnego”, a dziecko uczyć się ma utożsamiać własny dobrostan z zadowoleniem o seksualnym podłożu.

Pomimo poprawek nacisk na przygotowanie do życia w rodzinie dalej jest zbyt słaby. W podstawie programowej w ogóle nie pojawia się pojęcie „małżeństwo”. Nie przewiduje się mówienia dzieciom, że współżycie seksualne powinno wiązać się z wierną miłością na całe życie. Ba! Nie mówi się w niej o współżyciu w odniesieniu do jakichkolwiek związków i miłości. Podstawa programowa dalej nie wskazuje też, jaki powinien być pożądany wzorzec rodziny.

Obawy wzbudza też to, że wiele zapisów podstawy jest sformułowanych bardzo ogólnie.

Uczeń w VII-VIII klasie ma "omawiać pojęcia orientacji psychoseksualnej i tożsamości płciowej". Nauczyciel może starać się wzmacniać proces identyfikacji dziecka z własną płcią (co zakładała podstawa WDŻ), ale równie dobrze może uczyć traktować różne zaburzenia jako normę.

Uczeń ma też "umieć charakteryzować metody antykoncepcji". W porównaniu z podstawą WDŻ zrezygnowano z uczenia młodzieży „dokonywania oceny stosowania poszczególnych środków antykoncepcyjnych w aspekcie medycznym, psychologicznym, ekologicznym, ekonomicznym, społecznym i moralnym.” Znowu: jeden nauczyciel może przy tej okazji i tak omówić zagrożenia, jakie antykoncepcja niesie dla zdrowia oraz omówić problematykę moralną związaną z jej stosowaniem, ale inny może bezkrytycznie zachęcać do jej stosowania a nawet przeprowadzać instruktaż, jak to robić. 

Analiza podstawy programowej – uwagi szczegółowe dla szkól ponadpoddstawowych

O ile w przypadku szkół podstawowych można mówić o wyraźnej poprawie podstawy programowej, to w przypadku szkół ponadpodstawowych, niestety, prawie nic się nie zmieniło. Jedyną zmianą na plus jest to, że do zdania ”uczeń omawia etapy bliskiej, długotrwałej relacji, w tym koleżeńskiej, przyjacielskiej, romantycznej, i sposoby dbania o nią” dodano słowa „małżeńskiej, partnerskiej”. Pojęcie „małżeństwo”, niestety, nie występuje nigdzie więcej.

Podstawa programowa dalej nie przewiduje uczenia młodzieży odpowiedzialności, mówienia o szkodliwości przedwczesnej inicjacji seksualnej, wiązania seksualności z małżeństwem i miłością, ani mówienia o wartości rodziny.

Podstawa programowa „wychowania do życia w rodzinie” umiejscawiała seksualność w kontekście małżeństwa i rodziny oraz nastawiona była na uczenie młodzieży, że nastoletni wiek nie jest odpowiednim na podejmowanie współżycia seksualnego („Uczeń przedstawia przyczyny, skutki i profilaktykę przedwczesnej inicjacji seksualnej”). Bardzo silny nacisk kładziono na naukę odpowiedzialności („Uczeń rozumie znaczenie odpowiedzialności w przeżywaniu własnej płciowości oraz budowaniu trwałych i szczęśliwych więzi”; „Uczeń rozumie związek istniejący pomiędzy aktywnością seksualną a miłością i odpowiedzialnością”), za cel stawiając wzrastanie młodzieży we właściwych postawach. Tutaj całkowicie zrezygnowano z podobnych zapisów.

Owszem, uczniowie mają poznać normy moralne i religijne dotyczące seksualności, ale tylko jako jedne z wielu dotyczących tematu. Nacisk położony jest zaś na „normę partnerską”. „Uczeń wyjaśnia, na czym polega norma medyczna, prawna, statystyczna, społeczna, moralna, religijna, partnerska oraz indywidualna; wymienia wyznaczniki partnerskiej normy seksualnej” - czytamy. Podstawa nie mówi o tym, czym jest „norma partnerska”. Sięgając do jej definicji obejmuje ona: dojrzałość osób wchodzących w interakcję seksualną, dobrowolną i świadomą zgodę wszystkich osób biorących w niej udział, dążenie do wspólnej rozkoszy, brak szkodliwości dla zdrowia i życia partnerów oraz nieszkodzenie społeczeństwu.

Uczniowie liceów i techników dowiedzą się więc podczas edukacji zdrowotnej, że powinni dbać o rozkosz partnera seksualnego, a nie dowiedzą się o skutkach niedojrzałych zachowań seksualnych ani o tym, że mądrze przeżywana seksualność powinna wiązać się z wierną i trwałą miłością oraz pomagać budować szczęśliwe małżeństwa i rodziny.

Jedyne wymagania związane z aktywnością seksualną stawiane młodzieży, to by podejmowała ją w sposób świadomy, dobrowolny i z zastosowaniem antykoncepcji.  O „świadomej zgodzie” oraz kryteriach wyboru odpowiedniej metody antykoncepcji mówią, oprócz cytowanego już wcześniej fragmentu, jeszcze inne punkty podstawy programowej. To antywychowawcze. Jakiekolwiek przedwczesne podejmowanie współżycia  seksualnego jest dla młodych osób bardzo szkodliwe

Sprzeciw budzą także zapisy dotyczące aborcji i in vitro. Podstawa programowa wychowania do życia w rodzinie w wielu punktach zakładała uczenie dzieci i młodzieży szacunku dla ludzkiego życia od momentu jego poczęcia. W podstawie edukacji zdrowotnej na próżno szukać takich wymagań. Za to uczeń ma „wyjaśniać pojęcia: poronienie, aborcja; wymieniać etyczne, prawne, zdrowotne i psychospołeczne uwarunkowania dotyczące przerywania ciąży”. Użyty tutaj zwrot „przerwanie ciąży” jednoznacznie podważa podmiotowość nienarodzonego dziecka i rodzi ogromne obawy odnośnie treści, które mają zostać przekazane uczniom. Metoda in vitro została zaś jako jedyna wyszczególniona w punkcie „uczeń omawia metody leczenia niepłodności (rozróżnia metodę in vitro od innych metod).” A przecież in vitro nie tylko nie leczy niepłodności, ale na dodatek z tą metodą wiąże się szereg kontrowersji etycznych.

Obawy wzbudzają także inne bardzo ogólne sformułowania. Uczeń ma m.in. „omawiać metody antykoncepcji, mechanizm ich działania i kryteria wyboru odpowiedniej metody”.

Podobnie jak było w przypadku uczniów szkół podstawowych, w porównaniu z podstawą WDŻ zrezygnowano z omawiania ich „skutków w aspekcie medycznym, psychologicznym i moralnym.” Jeden nauczyciel może mimo wszystko omówić zagrożenia, jakie niesie jej stosowanie, ale a inny może bezkrytycznie zachęcać do jej stosowania.

Sprzeciw budzą też wymagania fakultatywne i fakt, że ich realizacja nie ma zależeć od decyzji rodziców ale nauczyciela: „uczeń omawia zagadnienie odpowiedzialnego i satysfakcjonującego życia seksualnego oraz wymienia, co wpływa na libido; wymienia formy aktywności seksualnej”. Znaczna część nastolatków nie podejmuje jeszcze współżycia seksualnego. Program powinien być dostosowany do tej grupy, aby przypadkiem jej nie „rozbudzać” seksualnie i chronić jej wrażliwość. Nawet, jakby to była mniejszość, to program także powinien ją uszanować. Rozmowy o óżnych formach aktywności seksualnej są z tym sprzeczne.

„Uczeń omawia kwestie prawne i społeczne związane z przynależnością do grupy osób LGBTQ+”. Użyte słowo LGBTQ+ (z Q i plusem), którym posługuje się tylko jedna strona światopoglądowego sporu, wskazuje na to, że zamiast rzetelnej wiedzy, można się spodziewać propagandy na rzecz postulatów ruchów lgbt.

• Tysiące młodych na największym katolickim wydarzeniu w Anglii i Walii
• 400 lat obrazu św. Józefa Kaliskiego
• Uroczystość św. Józefa, Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny
• Nastąpi historyczne wydarzenie? Brytyjski monarcha chce spotkać się z papieżem, by świętować Jubileusz 2025
• Przewodniczący KEP gratuluje nowemu metropolicie poznańskiemu: z radością przyjąłem komunikat Stolicy Apostolskiej
• USA i Europa Zachodnia - znaczący wzrost dorosłych kandydatów do przyjęcia chrztu

Edukacja zdrowotna nie jest realizowana w próżni

Omawiając podstawę programową „edukacji zdrowotnej” trzeba mieć na uwadze, że debata o tym przedmiocie nie dzieje się w próżni. Minister Edukacji i autor podstawy programowej nie są anonimowymi osobami – od lat prowadzą publiczną działalność związaną z problematyką seksualności, w której promują rozwiązłość seksualną, walczą o prawo do zabijania nienarodzonych dzieci czy też promują postulaty aktywistów lgbt. Niektóre zapisy podstawy programowej mogą wydawać się dość oględne, ale łatwo można się domyśleć, jakie treści będą chcieli przekazać, gdy  przyjdzie do opracowywania podręcznika, szkolenia nauczycieli, nadzorowania jak poszczególni nauczyciele realizują program. Finalnie bardzo dużo będzie zależeć od tego na jakiego nauczyciela trafi dziecko, czy będzie podzielał poglądy minister Nowackiej i prof. Izdebskiego, czy nie. Niestety, możemy być pewni, że nauczyciele o mądrym podejściu nie będą wspierani i promowani. 

Zachowajmy czujność

Podsumowując: cieszę się, że "edukacja zdrowotna" póki co nie będzie obowiązkowa oraz że poprawiono podstawę programową dla szkół podstawowych. To pomoże uchronić wiele dzieci przed deprawacją. Jednocześnie, dalej przestrzegam przed tym przedmiotem i zachęcam Państwa do uświadamiania znajomych rodziców dzieci w wieku szkolnym o występujących zagrożeniach - w obliczu ogromnej propagandy ze strony rządu i mediów mogą być ich nieświadomi.

Musimy być też czujni. Zwracam uwagę na to, że dzieci z automatu będą zapisane na „edukację zdrowotną”, rodzicom przysługiwać będzie jedynie prawo do tego, aby je wypisać z zajęć. Ponadto ciągle istnieje ryzyko, że w kolejnych latach przedmiot może stać się obowiązkowy – zapowiada to sama Minister Barbara Nowacka.

O autorze

Zbigniew Kaliszuk jest ojcem trójki dzieci, wiceprezesem fundacji Grupa Proelio i twórcą apelu przeciwko wprowadzeniu „edukacji zdrowotnej” do szkół: „Nie dla deprawacji seksualnej w szkołach”, który podpisało 97 tysięcy osób.

Zbigniew Kaliszuk