Po wyleczeniu (do końca życia nosił w sobie kilkanaście odłamków niemieckiej – nie nazistowskiej kuli), przez niemal rok działał w podziemiu – przed Tajną Armią Polską mjr Jana Włodarkiewicza i rtm Witolda Pileckiego była Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa. Kolegów Ojca Niemcy – nie naziści - rozstrzelali w Palmirach.

Wkrótce przyszedł kolejny cios. Wacław Płużański, mój dziadek, nauczyciel, został zakatowany na Pawiaku. Kilka miesięcy później Ojciec też tam trafił, z przerwami na „wizyty” w katowni gestapo w Alei Szucha.

Łaskawość Herrenvolku

Wymiar sprawiedliwości Herrenvolku okazał się jednak „łaskawy” - zamiast natychmiastowej śmierci pod ścianą skazał Tatę na powolne konanie w kacecie. Najpierw obóz w Grudziądzu, potem KL Stutthof pod Gdańskiem. Został numerem 10 525.

Po dodatkowych batach za inteligenckie pochodzenie trafił do karne kompanii - 16 więźniów ciągnęło wielki folwarczny wóz wyładowany drewnem. Kto upadł, tego dobijano. Przeżył wielogodzinny apel, podczas którego cały obóz stał na mrozie po ucieczce dwóch więźniów. Wybawieniem była stolarnia - przekonał kapo, że zna się na ciesielce. Jednak za kradzież grochu oprawcy chcieli go utopić w korycie. Od śmierci uratował go ksiądz Sylwester Niewiadomy, przeor OO. Bernardynów w Warszawie.

Czy takie sceny mogliśmy oglądać w serialu „Nasze matki, nasi ojcowie”? Polskie dzieci, matki, ojcowie ginęły w niemieckich obozach. Z ogólnej liczby ok. 120 tys. więźniów Stutthofu nie przeżyła połowa. Wśród ofiar byli katoliccy księża, bo brunatni socjaliści, podobnie jak czerwoni, chcieli zabić człowieka, ale też Boga.

Nieprzypadkowo prezydent RP Andrzej Duda podkreśla niemieckie barbarzyństwo i zbrodnie. A za to musimy się domagać odszkodowań.

„Und du lebst noch?“

Najpierw jemu pomogli, potem on, z narażeniem życia, pomagał innym. Emilia Bugajska, żołnierz Armii Krajowej, do Stutthofu przywieziona po kapitulacji Powstania Warszawskiego wspominała: - Warunki koszmarne, kilkadziesiąt zgonów dziennie. Tadeusz, pracując w esesmańskiej kuchni dostarczał nam dodatkowe porcje żywności.

Ojciec nigdy nie zgodził się z tezą Tadeusza Borowskiego o powszechnym upodleniu w ekstremalnych warunkach. W obozie rodziły się - co podkreślał - największe przyjaźnie.

Po czterech latach spotkał na Lagerstrasse (ulicy obozowej) komendanta Stutthofu. Ten spojrzał na numer więźnia i zdumiony spytał: „Und du lebst noch (Ty jeszcze żyjesz?)”.

„Tiepier wy swabodni”

9 maja 1945 r. Ojciec był wolny. We wspomnieniach „Z otchłani” napisał: „Najpierw przyjechało na rowerach dwóch czerwonoarmistów, wzięli do niewoli pozostałą załogę obozu. Po jakimś czasie podjechał gazikiem starszy stopniem oficer. Spytał się, kim jesteśmy i powiedział: <<Nu haraszo. Tiepier wy swabodni, damoj nada idti>>. Chcieliśmy dalej walczyć z Niemcami, wstąpić do Wojska Polskiego, ale już w Elblągu przywitały nas hasła: <<Śmierć bandytom z AK>>, <<Zaplute karły reakcji>>. Wszędzie węszyło NKWD. Więźniów zamykano w myśl zasady - przeżyłeś, to znaczy współpracowałeś z Niemcami”.

„Wyzwolenie” Stutthofu przez Sowietów nie oznaczało wyzwolenia kraju. Pozostała druga konspiracja u boku rotmistrza Witolda Pileckiego, czego konsekwencją było ubeckie więzienie i kara śmierci zamieniona przez mordercę Bieruta na dożywocie.

Tadeusz Płużański