"Desperacki akt bohaterskiej obrony podstawowych praw". Dziś 60. rocznica Wydarzeń Zielonogórskich
Opublikowano dnia 30.05.2020 14:48
Dziś 60. rocznica Wydarzeń Zielonogórskich - jednej z największych demonstracji antykomunistycznych między 1956 a 1970 rokiem.
W poniedziałek, 30 maja 1960 – mieszkańców Zielonej Góry przeciw milicji i skierowanych później odwodów ZOMO w obronie Domu Katolickiego, który wskutek decyzji ówczesnych władz zlikwidowano, przekazując budynek na inne cele. Dziś w tym miejscu znajduje się Filharmonia Zielonogórska. Był to jeden z największych protestów w PRL, jakie miały miejsce od czerwca 1956 roku do grudnia 1970 roku.
Dom Katolicki mieścił się w budynku przy ul. Powstańców Wielkopolskich 10 na podstawie decyzji wojewody poznańskiego z 1945 roku[a]. W jego pomieszczeniach znajdowała się m.in. lokalna redakcja „Słowa Powszechnego”, oddział Caritasu, PCK, a także odbywały się lekcje religii. Prawdopodobnie wykorzystywanie części sal do zajęć katechetycznych uznane zostało przez komunistyczne władze za niedopuszczalne w państwie „budującym socjalizm”[b], zatem zdecydowano o przejęciu całego budynku na wyłączne potrzeby grającej tam orkiestry. Kiedy proboszcz Kazimierz Michalski powiadomił parafian o planowanej eksmisji, zawiadamiając ich o zakończeniu zajęć w Domu Katolickim, to część z nich postanowiła zablokować realizację tej decyzji. Początkowo, ok. 10:00 rano w poniedziałek, doszło tylko do szarpaniny z milicjantami, która jednak po paru godzinach przekształciła się w zamieszki ogarniające centrum miasta.
W starciu mieszkańców miasta z siłami milicyjnymi, trwającymi od przedpołudnia do wieczora wzięło udział około pięciu tysięcy osób. Milicja użyła pałek i gazu łzawiącego, protestujący wyrywali bruk z jezdni i rzucali kamieniami; spalili też dwa samochody milicyjne. Wiele osób było poszkodowanych, znaczna część protestujących została zatrzymana (333 osoby), aresztowana (część osób zatrzymano w ciągu następnych paru dni na podstawie fotografii wykonanych na miejscu zamieszek przez funkcjonariuszy SB) i potem skazana (przed sądem łącznie 196 osób, w kolegiach orzekających – 48 osób) na kary więzienia (ponad 2 miesiące, w tym dwie osoby nawet na 5 lat) lub grzywny. Represje dosięgły protestujących także w ich miejscach pracy lub nauki – niektórzy pozostawali przez długi czas bez pracy. Część uczestników wraz z rodzinami została zmuszona do opuszczenia Zielonej Góry na zawsze.
W 2000 roku, w czterdziestą rocznicę wydarzeń, ulicy przy filharmonii nadano nazwę 30 maja 1960 roku. W 2010 roku obchodzono 50. rocznicę zamieszek. Odsłonięto pomnik znajdujący się przy filharmonii. Odbyła się wystawa oraz zrealizowano krótkometrażowy film.
W 2010 roku lubuski historyk Bogdan Biegalski, wspólnie z Tadeuszem Dzwonowskim wydali książkę pt. „Wydarzenia zielonogórskie w 1960 roku”. 28 maja 2017 roku w Zielonej Górze miała miejsce premiera fabularyzowanego filmu dokumentalnego „Wydarzenia Zielonogórskie 1960. Bitwa o Dom Katolicki”, który zrealizowała „Gazeta Lubuska” (Polska Press Grupa).
27 maja 2018 r. w uroczystościach związanych z 58. rocznicą Wydarzeń Zielonogórskich wziął udział Prezydent RP Andrzej Duda oraz politycy: podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciech Kolarski, minister pracy i polityki społecznej Elżbieta Rafalska, wojewoda lubuski Władysław Dajczak. W ramach uroczystości odbyła się Msza Święta w konkatedrze św. Jadwigi, II bieg sztafetowy, widowisko pt. „Ulice Wolności”. Odznaczono 34 osoby – uczestników wydarzeń (pośmiertnie m.in. ks. Kazimierza Michalskiego) i żyjące osoby zasłużone w regionie. Podczas przemówienia na zielonogórskim Starym Rynku Prezydent powiedział: „To było nic innego jak desperacki akt bohaterskiej obrony podstawowych praw obywatelskich, ludzkich, tych, które przynależą się każdemu człowiekowi, z których każdy człowiek ma prawo korzystać”.
cwp/Twitter, Youtube, Wikipedia
